Ἡ Παλαιστίνη μὲ τὴν Ἱερουσαλὴμ ἀποτελεῖ τὸ κέντρον τοῦ κόσμου. Εἰς αὐτὴν τὴν πολυσήμαντον κι ἔντονον εἰς ὅλα της, ἀπὸ τὰ χρώματα τῆς ἀνατολῆς καὶ τῆς Δύσεως τοῦ ἡλίου μέχρι τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὸ ἐκτισμένον τοπίον εὑρίσκεται καὶ ἀκτινοβολεῖ εἰς τοὺς αἰῶνας μία γνησία σύνθετη παρουσία τῆς ἑλληνικῆς βυζαντινῆς παραδόσεως. Ὁ Ναὸς τῆς Ἀναστάσεως, τὸ ἱερότερον μνημεῖον τῆς Χριστιανοσύνης ἀποτελεῖ τὸ ὄνειρον κάθε εὐσεβοῦς Χριστιανοῦ νὰ ἀξιωθῇ κάποτε νὰ ἐπισκεφθῇ τὴν Ἁγίαν Γῆν. Εἰς τὴν πραγματικότητα, ὁ ἐνδοξότερος ναὸς τῆς Χριστιανικῆς θρησκείας, ὅπου ἐσταυρώθη καὶ ἀνεστήθη ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι ἕν ἑνιαῖον κτήριον, ἀλλὰ πολλὰ καὶ διάφορα, τὰ ὁποῖα ἑνώνονται μεταξύ των.
Ὁ ἐσωτερικὸς χῶρος τοῦ Ναοῦ περιλαμβάνει ἐκκλησίας, παρεκκλήσια, προσκυνήματα, ὑπνοδωμάτια, μπαλκόνια, διαδρόμους, βοηθητικοὺς χώρους. Ἡ ἰδία ἀρχιτεκτονικὴ ἀρρυθμία ἐπικρατεῖ καὶ εἰς τὸ ἐσωτερικὸν τοῦ Ναοῦ, παρὰ τὸ ὅτι τὰ μνημεῖα διατηροῦν τὴν αὐτοτέλειάν τους ἐσωτερικῶς καὶ ἐξωτερικῶς.
Ὁ ἐσωτερικὸς διάκοσμος εἶναι ποικιλόμορφος μὲ βυζαντινὰς τοιχογραφίας, εἰκόνες καὶ ἀγάλματα, χάλκινα σκαλιστὰ τῆς Ἀναγεννήσεως, σύγχρονα ἐν τοίχιᾳ ψηφιδωτά. Ἐντὸς τοῦ Ναοῦ τῆς Ἀναστάσεως ὑπάρχουν ἄνω τῶν δέκα ἱεροὶ χῶροι καὶ προσκυνήματα, συνδεδεμένα μὲ τὸ Πάθος τοῦ Χριστοῦ, τὴν Σταύρωσιν, τὸν Θάνατον, τὴν Ταφὴν καὶ τὴν Ἀνάστασιν. Τὰ κυριότερα εἶναι:
1) Ἡ Ἁγία Ἀποκαθήλωσις 2) Ὁ τόπος, εἰς τὸν ὁποῖον ἵσταντο αἱ ἅγιαι γυναῖκαι κατὰ τὴν Σταύρωσιν
3) Τὸ Ἅγιον Κουβούκλιον, ὅπου ὁ Τάφος τοῦ Χριστοῦ καὶ ὁ Ἅγιος Λίθος
4) Ὁ Γολγοθᾶς
5) Τὸ Παρεκκλήσιον τοῦ Ἀδὰμ
6) Τὸ παρεκκλήσιον τοῦ Ἀκανθίνου Στεφάνου
7) Ὁ χῶρος τῆς εὑρέσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ
8) Τὸ Παρεκκλήσιον τοῦ ἑκατοντάρχου Λογγίνου
9) Τὸ Παρεκκλήσιον τοῦ «Διεμερίσαντο»
10) Τὸ Παρεκκλήσιον τῶν Κλαπῶν, ὅπου ἡ φυλακὴ τοῦ Χριστοῦ
11) Ἡ Κολώνα τοῦ Δαρμοῦ
12) Τὸ Παρεκκλήσιον τῆς Μαρίας τῆς Μαγδαληνῆς
Μερικὰ ἀπὸ τὰ προσκυνήματα αὐτά, ὅπως ὁ Γολγοθᾶς καὶ ὁ Τάφος τοῦ Χριστοῦ ἔχουν Εὐαγγελικήν, τοπογραφικὴν καὶ ἱστορικὴν αὐθεντικότητα. Ἄλλα, ὅπως ἡ Ἀποκαθήλωσις, τὸ Μή Μου Ἅπτου, ὁ Τάφος τοῦ Ἰωσὴφ ἔχουν καθορισθεῖ πλησίον τοῦ χώρου τοῦ Γολγοθᾶ ὡς συναφῆ μὲ τὰ γεγονότα τῆς Σταυρώσεως καὶ τῆς Ταφῆς. Ἄλλα εἶναι ἀφιερωμένα εἰς κάποιο πρόσωπον ἢ γεγονός, ὅπως τὸ παρεκκλήσιον τοῦ Λογγίνου, ἡ Κολώνα τοῦ Δαρμοῦ καὶ τὸ παρεκκλήσιον τῶν Κλαπῶν. Ὅλα ὅμως τὰ προσκυνήματα τοῦ Ναοῦ ἑνώνονται μὲ τὸ ἴδιον κτήριον καὶ τὰ στεγάζει τὸ ἴδιον ἱστορικὸν γεγονός, τὸ Πάθος καὶ τὸ Μαρτύριον τοῦ Χριστοῦ.
