Όσοι λυπούνται που «η εποχή μας δεν παράγει μεγάλους ήρωες» και ονειρεύονται πολεμικά ανδραγαθήματα, μπορούν να ρίξουν μια ματιά στα θέατρα των ένοπλων συγκρούσεων. Xρήστος Αργύρης
Εκεί που ο άνθρωπος συνειδητοποιεί de facto πόσο μικρός είναι. Και πόσο μεγάλος, εξ ανάγκης…
Σε αυτές τις συνθήκες της απόλυτης δοκιμασίας, ανάμεσα στο γενικευμένο πόνο και στην ανεπίστρεπτη απώλεια, θα εντοπίσει κανείς και ψήγματα ηρωισμού - για να δει ίσως ότι ο ηρωισμός τελικά δεν έχει τίποτα το ηρωικό τουλάχιστον με τη «φανφαρονική» έννοια του όρου.
Κοιτάζω μια από τις φωτογραφίες που μου δείχνει η Έλενα Γκέτσεβα, επικεφαλής της οργάνωσης Ενωμένη Ουκρανική Διασπορά Ελλάδος, βασικός σκοπός της οποίας είναι η παροχή βοήθειας σε όσους υποφέρουν από τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στην Ουκρανία. Η εικόνα δείχνει ένα σακατεμένο άνθρωπο, με σοβαρά τραύματα στο πρόσωπο και τα δύο χέρια του κομμένα, το αριστερό από τον καρπό και το δεξί κάτω από τον ώμο. Ο Αλεξάντερ Τερετσένκο, Ουκρανός δημοσιογράφος και οπερατέρ, κατατάχθηκε εθελοντικά σε ένα από τα ένοπλα σώματα που μάχονται τους φιλορώσους αυτονομιστές στην ανατολική Ουκρανία. Στις 15 του περασμένου Οκτώβρη, η ομάδα του, γνωστή ως «cyborgs» για το πείσμα και την αποτελεσματικότητά της, υπερασπιζόταν το αεροδρόμιο του Ντονέτσκ και δέχθηκε επίθεση. Ο Τερετσένκο τραυματίστηκε σοβαρά στην προσπάθειά του να απομακρύνει μια χειροβομβίδα από το χώρο που βρισκόταν οχυρωμένo το τμήμα του.
«Είναι ο πρώτος στον οποίο στείλαμε βοήθεια», λέει η Γκέτσεβα. «Αυτός ο άνθρωπος έσωσε τέσσερα άτομα, κράτησε την χειροβομβίδα που εξερράγη και τον διέλυσε. Ήταν πολύς κόσμος γύρω, δεν μπορούσε να την πετάξει...
Και δεν είναι ο μόνος. Άλλοι ξαπλώνουν πάνω στα εκρηκτικά για να σώσουν τους συντρόφους τους.»
Η αυτοθυσία όσων γίνονται ήρωες από τη μια στιγμή στην άλλη. Το αίσθημα της αδικίας για μια σύγκρουση που απειλεί να χωρίσει την πατρίδα τους στα δύο. Η αλληλεγγύη για όσους υποφέρουν και συχνά είναι τα πιο αθώα θύματα της σύγκρουσης, όπως τα παιδιά που μένουν ορφανά. Όλα αυτά κινητοποίησαν την ουκρανική κοινότητα, που αριθμεί πάνω από 10.000 μέλη στην Ελλάδα.
Πριν από τη δημιουργία της Ουκρανικής Διασποράς, «ήθελαν όλοι να βοηθήσουν, αλλά οργανωμένη βοήθεια δεν έφευγε. Συναντηθήκαμε, λοιπόν, τρία άτομα στο Σύνταγμα τον περασμένο Σεπτέμβρη, βρήκαμε ένα σύλλογο που μας παρείχε στέγη και ξεκινήσαμε κάνοντας εκκλήσεις μέσω διαδικτύου. Πήγαμε σε σχολεία και εκκλησίες, μοιράσαμε φυλλάδια εκεί όπου πηγαίνουν Ουκρανοί και, μέσα σε δύο βδομάδες, συγκεντρώσαμε και στείλαμε 330 κιλά βοήθειας. Μαζέψαμε, επίσης, 3.000 € και αγοράσαμε είδη στρατιωτικού ιματισμού».
Όμως η βοήθεια προς τη μία πλευρά, ιδίως όταν δεν περιορίζεται αποκλειστικά στο ανθρωπιστικό σκέλος, γίνεται αντιληπτή ως εχθρική ενέργεια από την άλλη. «Μόλις κάναμε την πρώτη αποστολή ξεκίνησαν οι απειλές στο ίντερνετ από φιλορώσους ότι θα στείλουν την αστυνομία και την εφορία στο σύλλογο που μας φιλοξενούσε. Καθώς, με βάση το καταστατικό του, ο σύλλογος δεν είχε δικαίωμα να ασκεί αυτή τη δραστηριότητα, προτιμήσαμε να φτιάξουμε τη δική μας οργάνωση, ώστε να μπορούμε απρόσκοπτα να λειτουργούμε».
Πριν ξεσπάσουν οι ταραχές στην Ουκρανία, οι κοινότητες Ρώσων και Ουκρανών στην Ελλάδα είχαν πολύ καλές σχέσεις. Η σύγκρουση, ωστόσο, δημιούργησε αυτόματα συνθήκες ρήξης. Καχυποψία, φόβος και περιχαράκωση κάθε πλευράς στη δική της «επίσημη» αφήγηση. Η Μαρία, που δεν θέλει να αναφερθεί το πραγματικό της όνομα, είναι επίσης μέλος της Ουκρανικής Διασποράς. Αισθάνεται ότι έχει χρέος να βοηθήσει τους συμπατριώτες της που υποφέρουν, αλλά βιώνει ως τραύμα και τη ρήξη με την άλλη πλευρά:
«Δυστυχώς, εγώ έχασα τη (σ.σ. Ρωσίδα) φίλη μου όταν αρχίσαμε να συζητάμε για αυτό που έγινε στην Ουκρανία. Αρκούν δύο τρεις κουβέντες – εγώ της είπα ότι συμπαραστέκομαι στους ομοεθνείς μου, αυτή αντέτεινε ‘’καλά κάνει ο Πούτιν’’. Δήλωσα έκπληκτη με την αδυναμία της να με καταλάβει, εκείνη απάντησε ότι είμαι φασίστρια και η σχέση μας τελείωσε εκεί.»
Τις ρωτώ αν εισπράττουν συμπαράσταση από την πλευρά των Ελλήνων…
«Κάποιοι ισχυρίζονται ότι οι Έλληνες έχουν φιλορωσική στάση», λέει η Έλενα Γκέτσεβα. «Η δική μου εμπειρία είναι διαφορετική. Νιώθω ότι πολλοί Έλληνες μας υποστηρίζουν, ενώ υπάρχουν και κάποιοι που συνεισφέρουν ό,τι μπορούν».
Οι αποστολές είναι τακτικές, οργανωμένες και προϋποθέτουν ένα αξιόπιστο δίκτυο διακίνησης, ώστε να διασφαλίζεται ότι η βοήθεια θα φτάσει σε αυτούς που τη χρειάζονται και δεν θα «χαθεί» στο δρόμο. «Συνεργαζόμαστε με οργανισμούς και ανθρώπους των οποίων έχουμε ελέγξει τη φερεγγυότητα. Επικοινωνούμε με τους εθελοντές στην Ουκρανία, οι οποίοι έχουν άμεση εικόνα για το τι χρειάζεται ο στρατός. Ιεραρχούμε τις προμήθειες μας, με βάση το πού υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη. Η χώρα δεν ήταν προετοιμασμένη για στρατιωτικές επιχειρήσεις και πολλές μονάδες στερούνται ακόμη και τα στοιχειώδη, όπως μπότες ή μπουφάν. Στη συνέχεια βγάζουμε ανακοινώσεις στο διαδίκτυο για να ενημερώσουμε την κοινότητα και αναφέρουμε ακριβώς ποια είδη θέλουμε και πού θα σταλούν – για παράδειγμα, η τάδε μονάδα που επιχειρεί στη Μαριούπολη χρειάζεται άρβυλα με νούμερα από 43 έως 45».
Όταν τα είδη φθάνουν στον προορισμό τους, η οργάνωση ενημερώνει όσους πρόσφεραν τη βοήθεια. «Θέλουμε αυτός που προσφέρει να νιώθει ότι η συνεισφορά του είχε νόημα, να γνωρίζει ακριβώς ποιος έλαβε την προσφορά του. Είναι σημαντικό αυτό για να συνεχίσει να ενισχύει την προσπάθεια.»
Στις ιστοσελίδες της οργάνωσης, δημοσιεύονται φωτογραφίες με τους αποδέκτες της βοήθειας να ποζάρουν δίπλα σε δέματα με το σήμα της Ουκρανικής Διασποράς. «Το ίδιο ισχύει και για τη βοήθεια προς τα ορφανά. Όσοι φέρνουν ρούχα, βρεφικές πάνες, διάφορα είδη, βλέπουν ακριβώς σε ποιο ορφανοτροφείο καταλήγει η βοήθεια που δίνουμε».
Υπάρχουν ορφανοτροφεία που λειτουργούσαν στο Ντονέτσκ και τώρα μεταφέρθηκαν αλλού. «Επιπλέον, πολλά παιδιά έχουν χάσει τους γονείς τους σε συγκρούσεις. Προσπαθούμε να προσφέρουμε σε αυτά τα παιδιά που δεν έφταιξαν σε τίποτα, αλλά δεν είναι εύκολο, γιατί οι ανάγκες είναι μεγάλες και τα ιδρύματα δεν παίρνουν αρκετά χρήματα από το κράτος που βρίσκεται σε άσχημη οικονομική κατάσταση. Στέλνουμε επίσης βοήθεια σε νοσοκομεία και σε ιδρύματα που φιλοξενούν παιδιά με ειδικές ανάγκες. Στις τελευταίες μας αποστολές συμπεριλαμβάνονται και τρόφιμα – ιδίως φρούτα. Εσείς εδώ τα φρούτα τα έχετε στα δέντρα, αλλά εκεί υπάρχει έλλειψη. Τα λεμόνια κάνουν 2 € το κιλό. Το νόμισμα της χώρας έχει υποτιμηθεί πολύ και οι ανατιμήσεις αφορούν ακόμη και βασικά είδη. Παρόλο που η Ουκρανία είναι η τρίτη σίτοπαραγωγός χώρα, η τιμή του ψωμιού αυξήθηκε δύο με τρεις φορές, λόγω της ανόδου της τιμής των καυσίμων, αλλά και της κερδοσκοπίας».
Οι ακραίες καταστάσεις προσφέρουν πάντοτε ευκαιρίες: για κερδοσκοπία, εκμετάλλευση, αλλά και για πράξεις αυτοθυσίας και αλτρουισμού: «Δεν είναι άστοχο αν πει κανείς ότι αυτό που κάνουμε τελικά αμείβεται. Ξέρεις πώς νιώθεις όταν παίρνεις τηλέφωνο εκεί και τους λες ‘’είμαστε εθελοντές από την Ελλάδα’’; - δεν μπορείς να φανταστείς τι ακούμε. Χαίρονται πολύ που κάποιος από τόσο μακριά τους νοιάζεται, βάζουν τα κλάματα, εκφράζουν όπως μπορούν την ευγνωμοσύνη τους. Και αυτά που τους λείπουν μπορεί να μοιάζουν ασήμαντα σε εμάς, αλλά εκείνοι καλύπτουν πολύ βασικές ελλείψεις. Ένας στρατιώτης μας έγραψε στο facebook ότι υποφέρει από το κρύο και τη βροχή και ζήτησε ένα αδιάβροχο. Όταν του το στείλαμε, αφού ελέγξαμε τηλεφωνικά ότι όντως επρόκειτο για υπαρκτό πρόσωπο και για πραγματική ανάγκη, δεν πίστευε στα μάτια του και μας έστειλε ένα πολύ συγκινητικό μήνυμα. Αυτά μας δίνουν δύναμη για να συνεχίσουμε».
Η ευγνωμοσύνη που εισπράττουν οι άνθρωποι της οργάνωσης είναι ισχυρό κίνητρο. Αλλά και χωρίς αυτή δεν θα σταματούσαν να προσφέρουν - η απελπισία όσων υποφέρουν θα τους κινητοποιούσε ούτως ή άλλως. «Δεν μπορείς να μην κινητοποιηθείς», λέει η Γκέτσεβα, «όταν βλέπεις ένα παιδί 24 χρονών που έχει χάσει το χέρι του και δεν πρόκειται να βάλει πρόσθετο επειδή δεν υπάρχει σημείο στο σώμα του για να στηριχθεί. Είναι μεγάλο το σοκ και γίνεται μεγαλύτερο όταν μαθαίνεις πως το συγκεκριμένο παιδί προσφέρθηκε μόνο του να πολεμήσει, χωρίς να έχει την ‘’αγριάδα’’ του πολεμιστή. Υπάρχουν πολλές τέτοιες ιστορίες: νέοι άνθρωποι, μορφωμένοι, ευγενείς, με προσωπικότητα που απέχει πολύ από το στερεότυπο του μαχητή, που πήγαν εθελοντές και γνώρισαν τη φρίκη. Δεν είναι εύκολο να το αποφασίσεις – ο αδερφός μου, για παράδειγμα δεν θέλησε να πάει, παρότι εγώ τον παρότρυνα να το κάνει…»
