Του Φάνη Μαλκίδη. Λέκτορα στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.Εισαγωγικά
Τα περιστατικά εξάρθρωσης κυκλωμάτων διακίνησης ναρκωτικών, που χρησιμοποιούν τις βαλκανικές χώρες ως διόδους αλλά και ως τόπους προορισμού μεγάλων ποσοτήτων αυτών των ουσιών, δεν παύουν να θέτουν πάντα στο προσκήνιο το θέμα της κατακόρυφης αύξησης της χρήσης ναρκωτικών στα Βαλκάνια αλλά και το ζήτημα της διακίνησής τους. Οι διαστάσεις του φαινομένου έχουν γίνει εκρηκτικές καθώς την τελευταία δεκαετία, επεκτείνονται σε ένα σύνολο μορφών παραοικονομίας που συνοδεύεται από διακίνηση όπλων, αυτονομιστικές τάσεις, λαθρεμπόριο και άλλες μορφές οργανωμένου εγκλήματος.
Τα Βαλκάνια χαρακτηρίζονται ως «η Κολομβία της Ευρώπης» και ενώ πριν από χρόνια το μεγαλύτερο μέρος των διακινούμενων ουσιών προερχόταν από το Αφγανιστάν και μέσω Τουρκίας, όπου υπόκειτο σε επεξεργασία, κατέληγε στα Βαλκάνια ή περνούσε στην υπόλοιπη Ευρώπη, τελευταία και οι βαλκανικές χώρες αποκτούν μερίδιο στην «παραγωγή» (περίπτωση Αλβανίας)
Η θέση των χωρών της Ευρώπης (και των Η.Π.Α.)
Ο Οργανισμός Παροχής Πληροφοριών «Stratfor Global Intelligence», με έδρα τις Η.Π.Α., σε έκθεσή του για το ζήτημα (2003) επισημαίνει ότι η αμερικανική κυβέρνηση γνωρίζει για το εμπόριο ναρκωτικών από το Κοσσυφοπέδιο προς την Ευρώπη και τις Η.Π.Α., για τους δεσμούς με τον «Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσσυφοπεδίου» (UCK), και για εμπλοκή των ίδιων κυκλωμάτων και σε εμπόριο όπλων, μεταξύ των άλλων.
Με την επικράτηση των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, η παραγωγή οπίου στη χώρα εκτινάχτηκε στα ύψη, σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο της Βιέννης (VIC), του Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών κατά των ναρκωτικών (United Nations Drug Control Program - UNDCP) και τα Βαλκάνια απέκτησαν σημαντικό μερίδιο στη διακίνηση και αυτού του ναρκωτικού. Παράλληλα η Οργάνωση για τον Έλεγχο της Χορήγησης Φαρμακευτικών Ουσιών (Drug Enforcement Administration, η γνωστή «DEA») αναφέρει ότι το μεγαλύτερο μέρος της ηρωίνης που διακινείται στην Ευρώπη παράγεται στο Αφγανιστάν και, μέσω Τουρκίας, φτάνει στο Κοσσυφοπέδιο, από όπου από τις αλβανικές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος διανέμεται στις Βαλκανικές χώρες και τον «Απελευθερωτικό Στρατό του Κοσσυφοπεδίου και τον «Εθνικό Απελευθερωτικό Στρατό», στην π.ΓΔΜ. Σημειώνεται ότι οι αλβανικές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος συγκαταλέγονται σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Αστυνομία των Η.Π.Α.( FBI), στις πέντε πιο επικίνδυνες του πλανήτη.
Σύμφωνα με έκθεση της βρετανικής οργάνωσης πληροφοριών Jane's Intelligence Review, οι παράνομες δραστηριότητες στα Βαλκάνια τοποθετούνται στη δεκαετία του 1970 και προσδιορίζονται στην περιοχή μεταξύ του Κοσσυφοπεδίου, της Αλβανίας, τμήματος της Σερβίας και της π.ΓΔΜ.
Έκθεση της γαλλικής οργάνωσης Observatoire Geopolitique des Drogues (ΟGD), που λειτουργεί ως κέντρο μελετών για τη διακίνηση ναρκωτικών, αναφέρει ότι με την έναρξη του πολέμου στη Βοσνία αδρανοποιήθηκαν οι δίοδοι διακίνησης ναρκωτικών της περιοχής και άρχισαν να χρησιμοποιούνται οι δίοδοι Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας, νότιας Γιουγκοσλαβίας, π.ΓΔΜ, Ελλάδας και Αλβανίας. Μετά το τέλος του πολέμου στη Βοσνία, το 1995, η περιοχή εξελίχτηκε σε κέντρο παραγωγής και επεξεργασίας ναρκωτικών ενώ αυξήθηκε κατακόρυφα η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
Στο μεταξύ, στην Αλβανία το λαθρεμπόριο έγινε η πιο επικερδής δραστηριότητα στη χώρα ενώ το 1997, μετά την κατάρρευση των παρατραπεζών (πυραμίδες), οι οποίες είχαν συγκεντρώσει σχεδόν το σύνολο των οικονομιών των Αλβανών πολιτών και λειτούργησαν ως «πλυντήριο» από παράνομες δραστηριότητες, επικράτησε πλήρες χάος στη χώρα.
Έτσι για πάρα πολλά από τα μέλη των αλβανικών ομάδων και αλλά και του πληθυσμού, ως κομμάτι της αλυσίδας διακίνησης, σημειώθηκε στροφή προς σε εγκληματικές ενέργειες, με κυρίαρχη αυτή της διακίνηση ναρκωτικών. Πολλαπλές δίοδοι χρησιμοποιήθηκαν για τη μεταφορά τους από την Αλβανία προς τη Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία- εκεί από τους 30.000 Αλβανούς του Κοσσυφοπεδίου οι 15.000 βρίσκονται τις φυλακές- στην Ιταλία, μέσω νότιας Αλβανίας και της Αδριατικής, και στην Ελλάδα μέσω των κυκλωμάτων λαθρομεταναστών.
Στη Γιουγκοσλαβία οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ, το 1999 αποδυνάμωσαν τις προσπάθειες ελέγχου των κυκλωμάτων διακίνησης ναρκωτικών, ενώ ενέτειναν τη δράση των Αλβανών στο Κοσσυφοπέδιο, που προώθησαν την διακίνηση ναρκωτικών μέσω μεγάλων οικογενειών- εκεί η έννοια της οικογένειας όπως και στην Αλβανία συνδέεται με πολύ στενούς δεσμούς συνεργασίας- σε πολύ χαμηλές τιμές. Παράλληλα η οργάνωση ΟGD αναφέρεται για ανταγωνιστική δράση κυκλωμάτων διακίνησης ναρκωτικών που συνδέονται με στελέχη μυστικών υπηρεσιών στη Σερβία, που είχε ως αποτέλεσμα ήταν η ενδυνάμωση της διόδου Βουλγαρίας - Κοσσυφοπεδίου - ΠΓΔΜ - Αλβανίας- Μαυροβουνίου και Σλοβενίας.
Η κρίση στο εσωτερικό της π.ΓΔΜ και η δράση των Αλβανών ευνόησε την ενεργοποίηση των διόδων μεταφοράς ναρκωτικών και από το έδαφός της. Οι διασυνδέσεις των τοπικών κυκλωμάτων επεκτείνονται στην Αυστρία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Τσεχία, την Πολωνία και το Βέλγιο, ενώ τα σύνορα της Ελλάδας με την Αλβανία, με την π.ΓΔΜ και τη Βουλγαρία και το Αιγαίο χρησιμοποιήθηκαν ως εναλλακτικές δίοδοι διακίνησης ναρκωτικών.
Η Βαλκανική οπτική
Η διακίνηση ναρκωτικών, παραμένει ένα από τα πιο καίρια προβλήματα στην περιοχή των Βαλκανίων, σύμφωνα με έρευνα που είδε το φως της δημοσιότητας στην Σόφια, οι πολίτες των βαλκανικών χωρών κρίνουν ότι το βασικότερο πρόβλημα είναι αυτό (μαζί με τα προβλήματα της διαφθοράς, της ανεργίας και της φτώχειας), όπως αναφέρεται σε έρευνα που διεξήγαγε η Νομική Πρωτοβουλία για την καταπολέμηση της διαφθοράς στην Νοτιοανατολική Ευρώπη (SELDI) και στην οποία συμμετείχαν πολίτες από την Αλβανία, τη Βοσνία, τη Βουλγαρία, την π.ΓΔΜ, την Ρουμανία, την Κροατία, την Σερβία και το Μαυροβούνιο.
Από την πλευρά τους οι Αλβανοί ιθύνοντες και ειδικότερα ο αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών (SHIK), Φάτος Κλόσι, παρουσιάζοντας την έκθεση απολογισμού των δραστηριοτήτων της SHIK για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στην Αλβανία, σε ό,τι αφορά τα ναρκωτικά και τη διακίνησή τους, τόνισε ότι «στην Αλβανία δεν υπάρχει βιομηχανία επεξεργασίας ναρκωτικών, η χώρα όμως χρησιμοποιείται ως τράνζιτ για τη μεταφορά ναρκωτικών προς άλλες χώρες». Παράλληλα είπε πως «δεν υπάρχουν στοιχεία για ανάμειξη πολιτικών στο οργανωμένο έγκλημα, αλλά υπάρχουν στοιχεία για ανάμειξη φίλων πολιτικών σε εγκληματικές οργανώσεις».
Αναφερόμενος στο έργο της SHIK για την εξάλειψη του φαινομένου της λαθρομετανάστευσης, δήλωσε ότι «σπείρες διακίνησης λαθρομεταναστών εντός και εκτός της Αλβανίας συνεργάζονται με την ιταλική και τουρκική μαφία. Οι ιδιοκτήτες ταχύπλοων σκαφών που διακινούν λαθρομετανάστες, έχουν εγκαθιδρύσει ισχυρούς δεσμούς με ανθρώπους της αλβανικής αστυνομίας και των λιμενικών αρχών της Αυλώνας, του Δυρραχίου, του Σενγκίν και των Αγίων Σαράντα. Συνεργάζονται με ξένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Αλβανία κυρίως αραβικές, οι οποίες αναλαμβάνουν τη διαμονή των λαθρομεταναστών μέχρι τη μεταφορά τους στο εξωτερικό».
Η ελληνική άποψη
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση του υπουργείου Δημόσιας Τάξης για τα ναρκωτικά στην Ελλάδα, προβλέπονται δυσοίωνες προοπτικές για τη χώρα, ενώ επισημαίνεται το γεγονός ότι περικυκλωμένη από χώρες που τα παράγουν και τα διακινούν. Η Αλβανία και η Τουρκία έχουν εξελιχθεί σε βασικά κέντρα διακίνησης χασίς και ηρωίνης, ενώ η πρώτη τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει και επεκτείνει τις δραστηριότητές της και στο εμπόριο κοκαΐνης.
Τα αποτελέσματα της έκθεσης αναφέρουν ότι από την ποσότητα ηρωίνης που κατασχέθηκε το 2001, το 97% ήταν αλβανικής και τουρκικής προέλευσης και ήρθε στην Ελλάδα μέσω της βαλκανικής οδού. Η ποσότητα των ναρκωτικών που περνά από την Τουρκία -συμπεριλαμβανομένης και της ηρωίνης που ευθύνεται για το 98% των θανάτων στην Ελλάδα- με κατεύθυνση την Ευρώπη είναι τέσσερις με έξι τόνοι το μήνα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την ελληνική θέση το αλβανικό οργανωμένο έγκλημα έχει εξελιχθεί σε έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες αστάθειας για τα Βαλκάνια. Οι αλβανικές ομάδες εγκλήματος συνεχίζουν να κρατούν την πρωτιά ως η σημαντικότερη χώρα παραγωγής ακατέργαστης κάνναβης και η χώρα αναπτύσσεται σε κομβικό κέντρο διαμετακόμισης, αποθήκευσης και μεταποίησης μεγάλων ποσοτήτων ηρωίνης και κοκαΐνης.
Την ίδια στιγμή που η χρήση ηρωίνης και ακατέργαστης κάνναβης αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο και η κοκαίνη και το κρακ προσφέρονται απλόχερα και ακριβά, η ζήτηση του χασίς αυξάνεται συνεχώς και στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Η καλλιέργεια του αλβανικού χασίς - γίνεται εκτεταμένα σε περιοχές της νότιας Αλβανίας (π.χ Άγιοι Σαράντα) και τη Σκόδρα- ξεκίνησε το 1991 στο Φιέρι και την Αυλώνα. Το 1992, ο αριθμός των καλλιεργητών πολλαπλασιάστηκε και το 1993 οι ίδιοι οι καλλιεργητές ξεκίνησαν να εμπορεύονται την κάνναβη στην Ελλάδα.
Το 1995 η αλβανική Αστυνομία κατέστρεψε περίπου 100.000 φυτά κάνναβης, ενώ το 2001 ο αριθμός των δενδρυλλίων που καταστράφηκαν από τις αρχές ήταν τετραπλάσιος. Εκτός από την κάνναβη, οι Αλβανοί διακινητές, φιξάρουν την κοκαΐνη που εισάγεται από την Κολομβία, και στη συνέχεια την εξάγουν στη Ευρώπη. Στη νότια Αλβανία παράγεται και όπιο, μεγάλο μέρος του οποίου διοχετεύεται στα εργαστήρια της π. ΓΔΜ. Το μεγαλύτερο μέρος της ηρωίνης μεταφέρεται οδικώς μέσω Ιταλίας, ενώ ορισμένες ποσότητες μεταφέρονται μέσω θαλάσσης από το Δυρράχιο, η δραστηριότητα αυτή είχε σαν αποτέλεσμα να πάρουν οι Αλβανοί την πρωτιά στο εμπόριο ηρωίνης από το 2001 από τους Τούρκους.
Στην π.ΓΔΜ., η αυξημένη διακίνηση ναρκωτικών προς και από το Κοσσυφοπέδιο, μαρτυρά την κεντρική θέση της χώρας, στην αγορά και τη διακίνηση ναρκωτικών. Η π.ΓΔΜ χρησιμοποιείται για τη μεταφορά ηρωίνης από την Ασία στις ευρωπαϊκές αγορές, τη διανομή υψηλής ποιότητας αλβανικής κατεργασμένης κάνναβης στην Τουρκία όπου ανταλλάσσεται με ηρωίνη και ως χώρος αποθήκευσης, για την περαιτέρω διοχέτευση της ηρωίνης που φτάνει από τη Βουλγαρία κατά μήκος της βαλκανικής οδού, όπως αναφέρεται στην έκθεση του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως της Ελλάδας. Οι έμποροι ναρκωτικών -το 80% των οποίων είναι Αλβανοί- διακινούν το εμπόρευμά τους, τουλάχιστον 10 κιλά ηρωίνη το δρομολόγιο, με φορτηγά.
Κύριοι διακινητές των ναρκωτικών και των όπλων είναι οι ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος που εδρεύουν στις δυτικές περιοχές της χώρας όπου πλειοψηφεί η πολυπληθής αλβανική μειονότητα. Πολλά από τα μέλη της αλβανικής μειονότητας της π.ΓΔΜ, ενέχονται στην πώληση ναρκωτικών στην Αυστρία, την Ουγγαρία, την Τσεχία, την Πολωνία και το Βέλγιο, και από το 1996 είναι οι αποκλειστικοί τροφοδότες της Ελβετίας.
Στη Βουλγαρία, συχνά γίνονται αναφορές που σχετίζονται όχι μόνο με την αύξηση της εγκληματικότητας, αλλά και με τις διασυνδέσεις του οργανωμένου εγκλήματος με στελέχη της πολιτικής εξουσίας, ενώ το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων, και το εμπόριο όπλων μαζικής καταστροφής, έχουν δώσει αξιοσημείωτα δείγματα ύπαρξης. Στις δραστηριότητες του βουλγαρικού οργανωμένου εγκλήματος περιλαμβάνονται κλοπές και μεταφορά στο εξωτερικό πολυτελών αυτοκινήτων καθώς και εμπορία ανθρώπων.
Η Βουλγαρία θεωρείται σημαντικό διακομετακομιστικό κέντρο ναρκωτικών από τη Νοτιοανατολική Ασία προς τη Ευρώπη, ενώ η δράση του οργανωμένου εγκλήματος στη χώρα έφτασε σε σημείο να απασχολήσει ακόμη και το ΝΑΤΟ.
Χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή ηρωίνης, αλλά και ηρωίνη περνούν από τη χώρα από και προς την Ασία, και με κατεύθυνση την Τουρκία, το ίδιο συμβαίνει και με την κοκαΐνη η οποία, προωθείται μέσω θαλάσσης στη δυτική Ευρώπη. Στη Βουλγαρία, παρασκευάζονται αμφεταμίνες, σε μικρότερες ποσότητες καλλιεργούνται όπιο και χασίς, ενώ υπάρχει μεγάλο πρόβλημα από τη χρήση έκστασις που κάνουν οι νέοι και κυρίως φοιτητές.
Παράλληλα, μετά την έναρξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον των Ταλιμπάν, σημειώθηκε αύξηση διακίνησης ναρκωτικών από το Αφγανιστάν μέσω της Βουλγαρίας.
Στη Ρουμανία το οργανωμένο έγκλημα διακινεί πληθώρα προϊόντων και ανθρώπων. Τα ναρκωτικά, τα όπλα αλλά και η διακίνηση πυρηνικών υλικών, το ξέπλυμα χρήματος, η παραχάραξη, η σωματεμπορία, αποτελούν τμήμα της ενασχόλησης του παράνομου εμπορίου. Στο κύκλωμα εμπλέκονται και αλλοδαποί, στην πλειοψηφία τους προερχόμενοι από άλλες πρώην σοσιαλιστικές χώρες.
Η Τουρκία, αποτελεί το «επιχειρησιακό κέντρο» των οργανώσεων οι οποίες σχετίζονται με το εμπόριο, την παραγωγή και τη διακίνηση ναρκωτικών - χαρακτηρίζεται ως η γέφυρα διακίνησης οπιοειδών από την Ασία στην Ευρώπη- και το «ξέπλυμα» χρήματος. Οι τουρκικές εγκληματικές ομάδες, οι οποίες παίζουν πρωτεύοντα ρόλο στη διακίνηση και τη χονδρική διανομή της ηρωίνης στην Ευρώπη, παρ' ότι είναι αυτόνομες, συνεργάζονται και με άλλες για τη διακίνηση, τη διανομή και την εξαγωγή μεγάλων ποσοτήτων ηρωίνης.
Η δραστηριότητα του οργανωμένου εγκλήματος στην Τουρκία, απέκτησε ιδιαίτερη προβολή καθώς έγιναν γνωστές οι διασυνδέσεις του κράτους με το οργανωμένο έγκλημα και το παρακράτος και αφορούσαν τη διακίνηση ναρκωτικών, το «ξέπλυμα χρήματος», τη διακίνηση λαθρομεταναστών και την διακίνηση όπλων μαζικής καταστροφής. Το ζήτημα της δράσης της φασιστικής ομάδας των «Γκρίζων Λύκων», είναι ένα ακόμη μεγάλο θέμα αφού είναι γνωστή για τις διασυνδέσεις της με την τουρκική πολιτική εξουσία, το οργανωμένο έγκλημα, την τρομοκρατία, το ξέπλυμα χρήματος, τους εκβιασμούς και τη διακίνηση λαθρομεταναστών.
Συμπερασματικά
Οι αυξημένες προσπάθειες των βαλκανικών κρατών και των συνεργατών τους (Η.Π.Α., Ε.Ε.) για την εξάρθρωση του οργανωμένου εγκλήματος, ανέκοψαν μεν τη δράση τους σε ορισμένες από τις διόδους διακίνησης, αλλά δεν τις σταμάτησαν. Έτσι η συντονισμένη δράση των φορέων καταπολέμησης του προβλήματος της διακίνησης ναρκωτικών και γενικότερα της αντιμετώπισης του οργανωμένου εγκλήματος θεωρείται επιβεβλημένη για τη συνολική αντιμετώπιση του φαινομένου. Ωστόσο είναι καιρός αυτή η δράση να υπερβεί τη συνήθη εικόνα καταστροφής δενδρυλλίων χασίς και τη διαπόμπευση του οδηγού του αυτοκινήτου που μετέφερε δύο λαθρομετανάστες. Αν θέλουμε να υπάρξει ουσιαστικό αποτέλεσμα.
ΠΗΓΗ
