.jpg)
''Ο τρόμος θέλει να μας αναγκάσει, στο εξής, να σκεφτόμαστε καλά πριν πούμε ή γράψουμε το άλφα ή το βήτα''
Μια δολοφονία με πολλούς αποδέκτες
Ο αποκεφαλισμός του καθηγητή ιστορίας Σαμιέλ Πατί από φανατικό ισλαμιστή κοντά σε σχολείο σε δυτικό προάστιο του Παρισιού, έχει συγκλονίσει τη γαλλική κοινωνία αλλά και κάθε πολίτη που πιστεύει στις αξίες της δημοκρατίας.
Ενας δάσκαλος δολοφονήθηκε με βάρβαρο τρόπο επειδή έδειξε στους μαθητές του σκίτσα του Μωάμεθ, θέλοντας να συζητήσει μαζί τους για την ελευθερία της έκφρασης. Στη Γαλλία τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί πολλές βίαιες επιθέσεις από ισλαμιστές τρομοκράτες. Μόλις τον περασμένο μήνα, μετανάστης από το Πακιστάν επιτέθηκε με μπαλτά και τραυμάτισε δύο ανθρώπους έξω από τα παλιά γραφεία του Charlie Hebdo, στα γραφεία όπου πριν από πέντε χρόνια ισλαμιστές τρομοκράτες είχαν δολοφονήσει δέκα εργαζομένους του σατιρικού περιοδικού και δύο αστυνομικούς.
Είναι η δολοφονία του 47χρονου Πατί ακόμη μια πράξη τρομοκρατίας ή συνιστά τομή για τη Γαλλία, την Ευρώπη, τις σύγχρονες δημοκρατίες; «Το γαλλικό κράτος αντιλαμβάνεται πως η σύγκρουση με τους σπόρους αυτού του μίσους είναι αναπόφευκτη», γράφει ο Νικόλας Σεβαστάκης. «Ο τρόμος θέλει να μας αναγκάσει, στο εξής, να σκεφτόμαστε καλά πριν πούμε ή γράψουμε το άλφα ή το βήτα», σημειώνει η Μαρία Τοπάλη, ενώ ο Βασίλης Βαμβακάς υπογραμμίζει ότι αυτή η ακραία πράξη βίας «βάζει το πολύ μεγάλο ερώτημα για τα όρια της ανοχής του διαφορετικού στην Ευρώπη και στη Δύση ευρύτερα».
Γ.Ε.
Το κατώφλι μιας νέας αφύπνισης
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ*
Στη δημόσια ζωή όπως και στις ανθρώπινες σχέσεις υπάρχουν κρίσιμα κατώφλια· γεγονότα που μαρτυρούν πως κάτι πρέπει να συζητηθεί σε διαφορετική βάση, να μη θεωρηθεί απλό συμβάν. Ο αποκεφαλισμός του καθηγητή Ιστορίας-Γεωγραφίας Σαμιέλ Πατί από έναν Τσετσένο φανατικό ισλαμιστή μοιάζει να ανήκει σε αυτή την κατηγορία γεγονότων. Μια πράξη κατά της ζωής και συγχρόνως επίθεση στην ελευθερία, στη γνώση, στον πολιτισμό του σχολείου, στο ελάχιστο συμβόλαιο συμβίωσης. Τι αποκαλύπτει αυτός ο βάναυσος φόνος; Οτι ο φανατικός έδρασε μόνος του μα συγχρόνως η ευθύνη δεν είναι μόνο δική του. Αναδείχθηκε η ηθική και πολιτική ευθύνη που έχουν φορείς, παράγοντες, κήρυκες ενός ισλαμισμού που εμφανίζεται εδώ και χρόνια ως ένα σκληρό, αυταρχικό λόμπι και όχι ως μια θρησκευτική κοινότητα ανάμεσα στις άλλες. Μιλάμε για τα δίκτυα ενός πολιτικού Ισλάμ που όχι μόνο δεν αναγνωρίζει τη λειτουργία του Δημόσιου Σχολείου αλλά περιφρονεί –ασκώντας εκφοβιστικές καμπάνιες στα social media κ.λπ.– τους κανόνες της Δημοκρατίας.
Ο αποκεφαλισμός του Πατί είναι προφανώς η πιο ακραία μορφή που μπορεί να λάβει η αντιδραστική υποτροπή στο όνομα μιας θρησκείας και των αληθειών της. Φαίνεται τώρα ότι το γαλλικό κράτος –που έχει αναγνωρίσει ευθέως τις βαρβαρότητες του αποικιοκρατικού παρελθόντος, όπως και τις άλλες άσχημες στιγμές της δικής του ιστορίας– αντιλαμβάνεται πως η σύγκρουση με τους σπόρους αυτού του μίσους, αυτού του ιδιόμορφου ολοκληρωτισμού, είναι αναπόφευκτη. Με σύνεση, δίχως ισοπεδωτικές γενικεύσεις και δημαγωγικές χειρονομίες που προορίζονται να ικανοποιούν απλώς τα στιγμιαία συναισθήματα του κοινού.
Το σύνθημα «je suis prof», είμαι καθηγητής που διδάσκει την ελευθερία και την άρνηση της βαρβαρότητας, το σύνθημα που εμφανίστηκε στη συγκέντρωση προς τιμήν του δολοφονημένου, μπορεί να μεταπλαστεί σε μια νέα δέσμευση. Και σε αυτές τις δεσμεύσεις –κατά του ριζοσπαστικού μηδενισμού, της λογοκριτικής βαναυσότητας, της φανατικής μονομανίας– θα κριθούν πολλοί στη Γαλλία αλλά και έξω από αυτήν.
* Καθηγητής στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ.
Μια δολοφονία με πολλούς αποδέκτες-1
Ενα επικίνδυνο σπιράλ
ΜΑΡΙΑ ΤΟΠΑΛΗ*
Αν δεν είσαι θύτης, κινδυνεύεις την επόμενη κιόλας στιγμή να γλιστρήσεις άσχημα και να βρεθείς πριν το καταλάβεις κλεισμένη στο πετσί του θύματος. Ακριβώς επειδή δεν είσαι φανατική, έχεις το περιθώριο να αναρωτηθείς καλόπιστα μήπως ο δολοφονημένος καθηγητής το παρατράβηξε. Και άραγε μήπως δεν το είχε παρατραβήξει και το ίδιο το Charlie Hebdo; Αναρωτιέσαι για καλό σκοπό, όχι βέβαια για να δικαιώσεις τον φόνο και το αίμα. Για να τα προλάβεις. Να μην «τους» προσβάλεις. Είναι ένα επικίνδυνο σπιράλ που θα κατέληγε να θέτουν οι τρομοκράτες όχι απλώς το όριο, αλλά το ίδιο το μέτρο των πραγμάτων. Και αν δηλαδή στη θέση του αποκεφαλισμένου καθηγητή βάζαμε τους νεκρούς του Μπατακλάν θα άλλαζε κάτι; Αν το χτύπημα δεν ήταν εκτελεστικό αλλά τυφλό, θα το βλέπαμε διαφορετικά; Τα ανώνυμα θύματα ήταν περισσότερο αθώα από τον Σαμιέλ Πατί; Πόσο αφελείς θα ήμασταν. Για τον τρομοκράτη-δολοφόνο ο καθηγητής είναι εξίσου αμαρτωλός με τον άνθρωπο που χορεύει στους ρυθμούς της ποπ ή βλέπει ποδόσφαιρο. Επιλέγει στρατηγικά, δηλαδή τρομοκρατικά, να δολοφονήσει αυτόν για να κυριαρχήσει σε όλους μας. Ο τρόμος έχει αποδέκτη την κοινωνία αλλά και τον καθένα μας, ιδίως στο πεδίο της δημόσιας έκφρασης. Ο τρόμος θέλει να μας αναγκάσει, στο εξής, να σκεφτόμαστε καλά πριν πούμε ή γράψουμε το άλφα ή το βήτα. Αλλά το αν λέμε ή πράττουμε κάτι «προκλητικό» ή «προσβλητικό» θα το αποφασίσουν μονάχα τα δικαστήρια των δημοκρατικών, ανοιχτών κοινωνιών μας. Οχι οι ένοπλοι εχθροί των αξιών μας.
ADVERTISING
* Συγγραφέας.
Το διαφορετικό που δεν ανέχεται
ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΑΜΒΑΚΑΣ*
To νέο τρομοκρατικό χτύπημα στο Παρίσι από την ισλαμιστική τρομοκρατία συνταράσσει τη Γαλλία αλλά και μεγάλο μέρος της Ευρώπης για δύο κυρίως λόγους. Αυτή τη φορά το θύμα είναι ένας δάσκαλος σχολείου, ο Σαμιέλ Πατί, ο οποίος έκανε απλώς το χρέος του να διδάξει τους μαθητές του την ελευθερία του λόγου, αφού μάλιστα είχε πάρει όλες εκείνες τις προφυλάξεις για να μη θεωρηθεί αυτό από ισλαμιστές μαθητές του μια προσβλητική κίνηση.
Αυτή τη φορά ο βάρβαρος φονιάς δεν σκοτώνει αιρετικούς καλλιτέχνες (σκιτσογράφους) ή πολύ περισσότερο Εβραίους αλλά το ιδεότυπο του μέσου Γάλλου που υπερασπίζεται τις βασικές αρχές της Ρεπουμπλίκ: Ελευθερία, ισότητα, αλληλεγγύη. Ο αποκεφαλισμός του σε διαδικτυακή θέα συνιστά όχι μόνο μια φρικιαστική στιγμή αλλά ένα στιγμιότυπο που φέρνει την τρομοκρατία όλο και πιο απειλητική απέναντι στους βασικούς θεσμούς και φορείς υπεράσπισης της σύγχρονης δημοκρατίας. To je suis Samuel δεν είναι πια μια εικονική ταύτιση αλλά πραγματική.
Ο δεύτερος λόγος που το τρομοκρατικό αυτό έγκλημα δημιουργεί μεγάλη ανησυχία είναι πως αποκαλύπτεται ότι η πράξη του μεμονωμένου τρομοκράτη δεν ήταν μια μοναχική διαδικασία ενός «σαλεμένου» εγκεφάλου. Υπήρξε συστηματική οργάνωση και στοχοποίηση του θύματος από μέρος της σχολικής κοινότητας με θρησκευτικά φονταμενταλιστικά αισθήματα. Γονείς και παιδιά όπλισαν τον τρομοκράτη. Σε αυτή την περίπτωση φορείς τρομοκρατίας δεν αποδεικνύονται απλά οι «μοναχικοί λύκοι» αλλά μια ολόκληρη κοινότητα που αντιστρατεύεται τους βασικούς εκπαιδευτικούς κανόνες της γαλλικής πολιτείας και μάλιστα κάνει δημόσιες εκδηλώσεις ρητορικής μίσους εναντίον όσων δεν ασπάζονται τη θρησκευτική της τύφλωση.
Η δολοφονία του Σαμιέλ Πατί βάζει το πολύ μεγάλο ερώτημα για τα όρια της ανοχής του διαφορετικού στην Ευρώπη και στη Δύση ευρύτερα. Οσο οι σύγχρονες δημοκρατίες στηρίζουν περισσότερο την ειρηνική λογική του αλληλοσεβασμού και των ατομικών δικαιωμάτων, βρίσκουν όλο και πιο βάναυσες εκδοχές εξτρεμισμού εντός τους που αρνούνται ακριβώς αυτές τις αξίες. Η ισλαμιστική τρομοκρατία είναι η πιο ακραία αλλά όχι η μοναδική μορφή εξτρεμισμού που βίαια προσπαθεί να καταλύσει δημοκρατικές κατακτήσεις αιώνων. Το δικαίωμα του καθενός να πιστεύει ότι (και αν) θέλει δεν μπορεί να συνεπάγεται θάνατο και βίαιο τρόμο σε όσους διασφαλίζουν αυτό το δικαίωμα. Κάπου εδώ η ανοχή γίνεται συνενοχή στην κατάλυση της δημοκρατίας και καλό είναι να λάβει τέλος με κάθε νόμιμο τρόπο.
*Αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνιολογίας της Επικοινωνίας, ΑΠΘ.
