Ορθοδοξία και Ελληνισμός στον Λίβανο
Οι περισσότερες αναλύσεις στον διεθνή και στον ελληνικό Τύπο επιχειρούν να φωτίσουν το δράμα του Λιβάνου είτε από την ανθρωπιστική του πλευρά είτε από την πολιτικοστρατιωτική.
Από τα σχολικά μας βιβλία μαθαίναμε ότι μία από τις δύσκολες αλλά και επιτυχείς αποστολές του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν η πολιορκία της Τύρου. Γι' αυτό εκπλήσσομαι δυσάρεστα όταν ακούω Έλληνες δημοσιογράφους να αποκαλούν την πόλη αυτή με τις ξενικές ορολογίες Τύρε ή Σουρ. Τόσο γρήγορα ξέχασαν τον Αλέξανδρο; Ο Λίβανος, όπως και η Συρία, υπήρξε τμήμα του βασιλείου των Σελευκιδών και του Βυζαντινού κράτους μέχρι την Αραβική κατάκτηση του 7ου αιώνος μ.Χ. Ένας από τους Έλληνες του Λιβάνου ήταν και ο Καλλίνικος από την Ηλιούπολη (Μπααλμπέκ), ο οποίος έμεινε στην ιστορία με το προσωνύμιο «ο πυρπολητής», διότι εφεύρε το υγρόν πυρ, το καταστροφικό μυστικό όπλο των Βυζαντινών. Η Ορθόδοξη Χριστιανική παρουσία έμεινε ζωντανή και μετά την ένταξη του Λιβάνου στα διαδοχικά μουσουλμανικά βασίλεια Αράβων και Οθωμανών. Οι Ορθόδοξοι άρχισαν να χρησιμοποιούν την αραβική γλώσσα αντί της ελληνικής, έδωσαν όμως στον εαυτό τους την προσωνυμία Ρουμ Ορτοντόξ, δηλαδή Ρωμηοί Ορθόδοξοι. Ο όρος αυτός ετυμολογικά προέρχεται από τη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και υποδηλώνει ότι και σήμερα οι αραβόφωνοι Ορθόδοξοι του Λιβάνου θεωρούν εαυτούς ως συνεχιστές του Βυζαντινού πολιτισμού. Στα γαλλικά ονομάζονται GREC ORTHODOX, δηλαδή Ελληνορθόδοξοι και υπάγονται στο Πατριαρχείο Αντιοχείας που εδρεύει στην Δαμασκό.
Η Ελληνορθόδοξη παρουσία στον Λίβανο είναι αισθητή όχι μόνο από τους 300 Ναούς και τις 6 Επισκοπικές Περιφέρειες, αλλά και από το εμπορικό δαιμόνιο και την φιλομάθεια αυτής της κοινότητος. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε προς αποφυγήν παρεξηγήσεων ότι οι περισσότεροι δεν δηλώνουν Έλληνες, αλλά Λιβανέζοι Ορθόδοξοι, επιδιώκουν όμως ισχυρούς δεσμούς με τον Ελληνισμό. Στον βόρειο Λίβανο λειτουργεί το μοναδικό στον κόσμο Ορθόδοξο Πανεπιστήμιο με πολλές σχολές, μεταξύ των οποίων και η Σχολή Ελληνικών Σπουδών. Παραλλήλως λειτουργεί η Μπελεμέντειος Ορθόδοξος Θεολογική Σχολή, της οποίας οι σπουδαστές προέρχονται από τον Λίβανο, την Συρία και άλλες αραβόφωνες χώρες. Η εκμάθηση της Αρχαίας και Νέας Ελληνικής είναι υποχρεωτική, πολλοί δε καθηγητές είναι επισκέπτες από την Ελλάδα, όπως ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος, ο Επίσκοπος Θερμοπυλών Ιωάννης και άλλοι. Όσο και αν δεν θέλουν να το παραδεχθούν οι φανατικοί οπαδοί του χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας, η Ελλάδα και ο Ελληνικός Πολιτισμός προβάλλονται στον Λίβανο δια της Ορθοδοξίας και αυτή η παρουσία δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητη.
Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Λίβανος ήταν υπό γαλλική εντολή και διοίκηση. Μετά την λήξη του Πολέμου η Γαλλία θέλησε να δώσει στην χώρα την ανεξαρτησία της, αλλά καθόρισε ένα σύστημα ποσοστώσεων με το οποίο μοιράσθηκαν τα αξιώματα στις διάφορες θρησκευτικές κοινότητες. Έκτοτε οι Ρωμαιοκαθολικοί Μαρωνίτες καταλαμβάνουν βάσει νόμου τα αξιώματα του Προέδρου της Δημοκρατίας και του αρχηγού του Στρατού. Ο Πρωθυπουργός πρέπει πάντα να είναι Σουνίτης Μουσουλμάνος και ο Πρόεδρος της Βουλής Σιίτης Μουσουλμάνος, δηλαδή ομόθρησκος των ηγετών της Χεζμπολλά. Οι Ορθόδοξοι, αν και βρέθηκαν να αποτελούν το 12% του λιβανικού πληθυσμού, αδικήθηκαν. Τους ανετέθη μόνο το αξίωμα του Υπουργού Εξωτερικών. Κατά την εισβολή του Ισραήλ το 1982 οι Ορθόδοξοι του Λιβάνου αισθάνθηκαν ανασφαλείς, διότι οι άλλες θρησκευτικές κοινότητες είχαν οπλισθεί από τον εμφύλιο του 1975. Έτσι ζήτησαν δημοσίως να τεθούν υπό την προστασία της Ελλάδος. Την ίδια περίοδο η Γαλλία του σοσιαλιστή Μιττεράν έθεσε υπό την προστασία της τους Καθολικούς Μαρωνίτες του Λιβάνου!
Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός Επιστήμων
Προσωπικά πιστεύω ότι αξίζει να δούμε ορισμένα στοιχεία από μία ελληνορθόδοξη οπτική γωνία. Βεβαίως ως άνθρωποι πρωτίστως ενδιαφερόμαστε να σταματήσει η αιματοχυσία, όποιοι κι αν είναι οι υπεύθυνοι, σ' όποια πλευρά κι αν είναι τα θύματα. Όμως ως Έλληνες δικαιούμαστε, θα έλεγα και υποχρεούμαστε, να προσθέσουμε στην ανάλυσή μας το ενδιαφέρον μας για την πολιτιστική παρουσία του Ελληνισμού εκτός συνόρων.
Από τα σχολικά μας βιβλία μαθαίναμε ότι μία από τις δύσκολες αλλά και επιτυχείς αποστολές του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν η πολιορκία της Τύρου. Γι' αυτό εκπλήσσομαι δυσάρεστα όταν ακούω Έλληνες δημοσιογράφους να αποκαλούν την πόλη αυτή με τις ξενικές ορολογίες Τύρε ή Σουρ. Τόσο γρήγορα ξέχασαν τον Αλέξανδρο; Ο Λίβανος, όπως και η Συρία, υπήρξε τμήμα του βασιλείου των Σελευκιδών και του Βυζαντινού κράτους μέχρι την Αραβική κατάκτηση του 7ου αιώνος μ.Χ. Ένας από τους Έλληνες του Λιβάνου ήταν και ο Καλλίνικος από την Ηλιούπολη (Μπααλμπέκ), ο οποίος έμεινε στην ιστορία με το προσωνύμιο «ο πυρπολητής», διότι εφεύρε το υγρόν πυρ, το καταστροφικό μυστικό όπλο των Βυζαντινών. Η Ορθόδοξη Χριστιανική παρουσία έμεινε ζωντανή και μετά την ένταξη του Λιβάνου στα διαδοχικά μουσουλμανικά βασίλεια Αράβων και Οθωμανών. Οι Ορθόδοξοι άρχισαν να χρησιμοποιούν την αραβική γλώσσα αντί της ελληνικής, έδωσαν όμως στον εαυτό τους την προσωνυμία Ρουμ Ορτοντόξ, δηλαδή Ρωμηοί Ορθόδοξοι. Ο όρος αυτός ετυμολογικά προέρχεται από τη Νέα Ρώμη-Κωνσταντινούπολη και υποδηλώνει ότι και σήμερα οι αραβόφωνοι Ορθόδοξοι του Λιβάνου θεωρούν εαυτούς ως συνεχιστές του Βυζαντινού πολιτισμού. Στα γαλλικά ονομάζονται GREC ORTHODOX, δηλαδή Ελληνορθόδοξοι και υπάγονται στο Πατριαρχείο Αντιοχείας που εδρεύει στην Δαμασκό.
Η Ελληνορθόδοξη παρουσία στον Λίβανο είναι αισθητή όχι μόνο από τους 300 Ναούς και τις 6 Επισκοπικές Περιφέρειες, αλλά και από το εμπορικό δαιμόνιο και την φιλομάθεια αυτής της κοινότητος. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε προς αποφυγήν παρεξηγήσεων ότι οι περισσότεροι δεν δηλώνουν Έλληνες, αλλά Λιβανέζοι Ορθόδοξοι, επιδιώκουν όμως ισχυρούς δεσμούς με τον Ελληνισμό. Στον βόρειο Λίβανο λειτουργεί το μοναδικό στον κόσμο Ορθόδοξο Πανεπιστήμιο με πολλές σχολές, μεταξύ των οποίων και η Σχολή Ελληνικών Σπουδών. Παραλλήλως λειτουργεί η Μπελεμέντειος Ορθόδοξος Θεολογική Σχολή, της οποίας οι σπουδαστές προέρχονται από τον Λίβανο, την Συρία και άλλες αραβόφωνες χώρες. Η εκμάθηση της Αρχαίας και Νέας Ελληνικής είναι υποχρεωτική, πολλοί δε καθηγητές είναι επισκέπτες από την Ελλάδα, όπως ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ιερόθεος, ο Επίσκοπος Θερμοπυλών Ιωάννης και άλλοι. Όσο και αν δεν θέλουν να το παραδεχθούν οι φανατικοί οπαδοί του χωρισμού Εκκλησίας και Πολιτείας, η Ελλάδα και ο Ελληνικός Πολιτισμός προβάλλονται στον Λίβανο δια της Ορθοδοξίας και αυτή η παρουσία δεν πρέπει να μείνει αναξιοποίητη.
Μέχρι τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ο Λίβανος ήταν υπό γαλλική εντολή και διοίκηση. Μετά την λήξη του Πολέμου η Γαλλία θέλησε να δώσει στην χώρα την ανεξαρτησία της, αλλά καθόρισε ένα σύστημα ποσοστώσεων με το οποίο μοιράσθηκαν τα αξιώματα στις διάφορες θρησκευτικές κοινότητες. Έκτοτε οι Ρωμαιοκαθολικοί Μαρωνίτες καταλαμβάνουν βάσει νόμου τα αξιώματα του Προέδρου της Δημοκρατίας και του αρχηγού του Στρατού. Ο Πρωθυπουργός πρέπει πάντα να είναι Σουνίτης Μουσουλμάνος και ο Πρόεδρος της Βουλής Σιίτης Μουσουλμάνος, δηλαδή ομόθρησκος των ηγετών της Χεζμπολλά. Οι Ορθόδοξοι, αν και βρέθηκαν να αποτελούν το 12% του λιβανικού πληθυσμού, αδικήθηκαν. Τους ανετέθη μόνο το αξίωμα του Υπουργού Εξωτερικών. Κατά την εισβολή του Ισραήλ το 1982 οι Ορθόδοξοι του Λιβάνου αισθάνθηκαν ανασφαλείς, διότι οι άλλες θρησκευτικές κοινότητες είχαν οπλισθεί από τον εμφύλιο του 1975. Έτσι ζήτησαν δημοσίως να τεθούν υπό την προστασία της Ελλάδος. Την ίδια περίοδο η Γαλλία του σοσιαλιστή Μιττεράν έθεσε υπό την προστασία της τους Καθολικούς Μαρωνίτες του Λιβάνου!
Τα έγραψα αυτά πρώτον για να καταδείξω ποιοί κίνδυνοι απειλούν τις χώρες με πολυπολιτισμικό και πολυθρησκευτικό μωσαϊκό. Δεύτερον για να τονίσω ότι η ενδεχόμενη αποστολή Ελλήνων στρατιωτών στον Λίβανο δεν πρέπει να αποβλέπει μόνο στην εμπέδωση της τάξεως, αλλά και στην προστασία της ελληνορθόδοξης παρουσίας είτε ανθρώπινης είτε πολιτιστικής.
Κωνσταντίνος Χολέβας, Πολιτικός Επιστήμων
