Ανακάλυψη-«μυστήριο»
με τη νεκρόπολη στο Φαληρικό Δέλτα.
Ογδόντα νεκροί, σε παράταξη, με σιδηρά δεσμά στα χέρια παραπέμπουν στις εξεγέρσεις της Αρχαίας Αθήνας επί Κύλωνα και Μεγακλή.Εντυπωσιακές είναι οι εικόνες από τα ευρήματα στο Φαληρικό Δέλτα.
Οι 80 νεκροί είναι τοποθετημένοι σε παράταξη και φέρουν σιδηρά δεσμά στα χέρια.
Στην πλειοψηφία τους δεμένοι πισθάγκωνα με αλυσίδες, τους οποίους οι αιρχαιολόγοι συχνά τους αναφέρουν ως «οι αιχμάλωτοι του Φαλήρου». Επίσης. εκτός από το γεγονός ότι οι σκελετοί ήταν αλυσοδεμένοι, οι νεκροί είχαν πεταχτεί μέσα στους λάκκους, γεγονός εξαιρετικά παράδοξο για τα ήθη των αρχαίων.
Κάποιοι σκελετοί βρέθηκαν μέσα σε πιθάρια και ανήκουν σε βρέφη και παιδιά. Περίπου 5% είναι αποτεφρωμένοι ενώ ένας σκελετός βρέθηκε μέσα σε ξύλινη βάρκα που χρησιμοποιήθηκε ως φέρετρο.
Όπως είπε η έφορος αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων Στέλλα Χρυσουλάκη, το πολυάνδριο (ομαδικές ταφές ανδρών που έπεσαν όλοι μαζί) ήρθε στο φως τις τελευταίες 20 μέρες, μόλις μισό μέτρο κάτω από το αρχαίο έδαφος. Εχει εξεταστεί μακροσκοπικά το 50% των σκελετών και ανήκουν όλοι σε άνδρες καλοζωισμένους και, εκ πρώτης όψεως, χωρίς κατάγματα. Η πρώτη σκέψη της κ. Χρυσουλάκη για τον τρόπο θανάτου τους είναι πως ίσως έγινε σφαγή τους και ότι επρόκειτο για εκτέλεση.
Ολοι έχουν σιδερένια δεσμά στα χέρια, εκτός από έναν, στην άκρη του σκάμματος, ο οποίος έχει δεσμά στα πόδια. Οι δεσμώτες όμως δεν ήταν κοινοί κατάδικοι. Είναι τοποθετημένοι κατά παράταξη και έχουν δύο οινοχόες, από σπονδές. Δύο μικρά αγγεία, πολύτιμα όμως αφού χάρη σε αυτά ο τάφος χρονολογείται περί το 632 π.Χ. Τότε που ξεκινά η ιστορία του Κύλωνα.
Από την άποψη της ταφονομίας, στο σημείο αυτό της νεκρόπολης εμφανίζεται για πρώτη φορά μια συνεπής διάταξη στο χώρο, τόσο για τις ταφικές πυρές όσο και για τους κιβωτιόσχημους τάφους και σαφής προσανατολισμός Β-Ν που είναι παράλληλος με την αρχαία ακτογραμμή.
Ο τελευταίος νεκρός που αποκαλύφθηκε στις 31 Μαρτίου, έχει δεμένα πόδια, πράγμα που ίσως συνδέει το πολυάνδριο της Εσπλανάδας με τους αποτυμπανισμένους που αποκαλύφθηκαν έναν αιώνα νωρίτερα, σύμφωνα με την κ. Χρυσουλάκη.
Το ΚΑΣ κλήθηκε να γνωμοδοτήσει ως προς τη διατήρηση ή όχι των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στην περιοχή δενδροφύτευσης του Κέντρου, αλλά λόγω των εντυπωσιακών ευρημάτων που παρουσίασε η επικεφαλής της ανασκαφής, το ΚΑΣ αποφάσισε να κάνει αυτοψία στο χώρο και να ζητήσει την ολοκληρωμένη πρόταση της εφορίας για την από εδώ και πέρα διαχείριση του χώρου. Το Ίδρυμα «Σταύρος Νιάρχος» στις συνεννοήσεις με την έφορο έχει καταστήσει σαφές ότι δεν πρόκειται να κάνει εκεί δεντροφυτεύσεις μετά τα ευρήματα όμως δεν έχει πάρει θέση για την συνολική διαχείριση του χώρου.
Η γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη αναφέρθηκε στην υπουργική απόφαση που προβλέπει τη δημιουργία μικρού μουσείου που θα περιλαμβάνει τα ευρήματα και σημείωσε ότι είναι απαραίτητο να υπάρξει πλήρης πρόταση από την εφορία αρχαιοτήτων.
Τα νέα ευρήματα παρουσιάζουν τεράστια ιστορική σημασία, γεγονός που απαιτεί τη συνεργασία της πολιτικής ηγεσίας με το Ίδρυμα, ώστε να υπάρξει κοινός σχεδιασμός για την ανάδειξη και συντήρηση των αρχαιοτήτων.Τι είναι το «Κυλώνειον άγος»
Με το όνομα Κυλώνειον άγος έμεινε γνωστή στην ιστορία μια σειρά από δεινοπαθήματα και θεομηνίες που έπληξαν την αρχαία Αθήνα και που αποδόθηκαν στην οργή των θεών για τη σφαγή των οπαδών του Κύλωνα που συνέβη κάτω από τις ακόλουθες συνθήκες.
Όταν ο Θεαγένης κατέλαβε με πραξικόπημα την εξουσία στα Μέγαρα το 640 π.Χ. κατόρθωσε με τα μέτρα, που εφάρμοσε να επιφέρει μια μικρή σε διάρκεια, αλλά εμφανή ισορροπία στο εσωτερικό της πόλης. Αυτή η πραγματικότητα παρείχε στον Μεγαρέα τύραννο τη δυνατότητα να σχεδιάσει και να επιχειρήσει να ανατρέψει με πραξικόπημα το καθεστώς της Αθήνας και να εγκαθιδρύσει και εκεί τυραννικό πολίτευμα. Βασικός συνεργάτης του σε αυτό το εγχείρημα ήταν ο σύζυγος της κόρης του, Κύλων. Αν το σχέδιό τους είχε την επιθυμητή έκβαση τότε ο Κύλων θα γινόταν τύραννος της Αθήνας.
Ο Κύλων που ανήκε στην τάξη των ευγενών, είχε αναδειχθεί ολυμπιονίκης. Εκμεταλλευόμενος την δημοτικότητά που είχε αποκτήσει και έχοντας τη βοήθεια του πεθερού του Τυράννου των Μεγάρων Θεαγένη επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία στην Αθήνα. Είχε μάλιστα πάρει και χρησμό από το Μαντείο των Δελφών που έλεγε: «εν του Διός τη μεγίστη εορτή καταλαβείν την Αθηναίων ακρόπολιν». Θεώρησε ότι η μεγαλύτερη γιορτή του Δία ήταν τα Ολύμπια. Κατά την διάρκεια της γιορτής των Ολυμπίων επιτρεπόταν στους ολυμπιονίκες στην επέτειο της νίκης τους να πηγαίνουν με συγγενείς και φίλους και να κάνουν θυσίες σε διάφορα ιερά της πόλης.
Εκμεταλλευόμενος τη συνήθεια αυτή αλλά και τη δυσαρέσκεια εκείνη των Αθηναίων, μαζί με τον αδελφό του και τους οπαδούς του κατέλαβε την Ακρόπολη το 632 π.Χ. Απέτυχε όμως γιατί ο τότε επώνυμος άρχων της Αθήνας ο Μεγακλής, πολιορκώντας την Ακρόπολη ανάγκασε τον μεν Κύλωνα και τον αδελφό του να διαφύγουν στα Μέγαρα, τους δε οπαδούς του να καταφύγουν ικέτες στον βωμό της Πολιάδος Αθηνάς. Τότε όσοι κατέφευγαν στους βωμούς θεωρούνταν προστατευόμενοι των θεών και συνεπώς ήταν απαραβίαστοι.
Οι οπαδοί όμως του Μεγακλή, ενώ τους υποσχέθηκαν πως αν βγουν από το ιερό δεν θα τους πείραζαν, παραβαίνοντας το πανελλήνιο εκείνο ιερό έθιμο, τους σκότωσαν προ του ιερού των Ευμενίδων, τη στιγμή που κατέρχονταν από την Ακρόπολη κρατώντας κατά την παράδοση ταινίες των οποίων η άλλη άκρη ήταν δεμένη στο βωμό, αφού προηγουμένως έκοψαν αυτές τις ταινίες.
Το έγκλημα αυτό των ικετών προκάλεσε τη φρίκη των Αθηναίων και τη γενική κατακραυγή και εκτός της Αθήνας, και οι δε Αλκμαιονίδες (οπαδοί του Μεγακλή) θεωρήθηκαν "εναγείς", ενώ αντίθετα οι συμπάθειες στράφηκαν προς τον Κύλωνα. Επακολούθησε σειρά στάσεων και ταραχών μέχρι το 597 π.Χ. που ανέλαβε ο Σόλων να συμβιβάσει τα αντιμαχόμενα μέρη παρακαλώντας τους "εναγείς" να υποβληθούν οικειοθελώς στην κρίση τριακοσιομελούς δικαστηρίου που θα αποφασίσει σχετικά. Οι Αλκμαιονίδες προ αυτής της κατακραυγής δέχτηκαν και το δικαστήριο τους καταδίκασε σε εξορία. Αποφάσισε μάλιστα να εκταφούν όσοι εν τω μεταξύ είχαν πεθάνει και να θαφτούν έξω από την πόλη.
Αν και εκτελέστηκε η απόφαση εκείνη, το «άγος» εξακολουθούσε να υφίσταται και φοβερή ασθένεια, λοιμός έπληξε την Αθήνα, με πολλούς θανάτους, τον οποίο οι πολίτες θεώρησαν ως θεία δίκη για το έγκλημα. Τότε λέγεται πως πάνω από την πόλη εμφανίσθηκαν να πλανώνται ψυχές νεκρών (φαντάσματα) και ένας δεισιδαίμονας φόβος κατέλαβε τους Αθηναίους.
Το δελτίο Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού
Λόγω της μεγάλης σπουδαιότητας του ευρήματος που αποκαλύφθηκε πρόσφατα, κατά τις ανασκαφικές εργασίες στο Κέντρο Πολιτισμού του Φαλήρου - Ίδρυμα Στ. Νιάρχος, το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, μετά από πρόταση της Προέδρου του και Γενικής Γραμματέως του ΥΠ.ΠΟ.Α. κ. Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη, πραγματοποίησε αυτοψία στις 14 Απριλίου 2016 προκειμένου να ενημερωθεί και στη συνέχεια να γνωμοδοτήσει για την διαχείριση του θέματος, τακτική που ακολουθείται από το Συμβούλιο σε μείζονος σημασίας ευρήματα.
Κατά τη σύσκεψη που ακολούθησε τα μέλη του Συμβουλίου εκτιμώντας ότι για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του πολύ σημαντικού θέματος απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση, ζήτησαν να έχουν την άποψη εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι να εισηγηθούν σχετικά, προκειμένου να εξετασθεί η υπόθεση σε αμέσως επόμενη συνεδρία του Συμβουλίου.
Για το ιστορικό της συγκεκριμένης ανασκαφής σημειώνουμε τα εξής:
Σε έκταση παραχωρηθείσα στο «Κέντρο Πολιτισμού – Ίδρυμα Στ. Νιάρχος Α.Ε.» για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού του Φαλήρου, στο πλαίσιο πραγματοποίησης της φυτοτεχνικής μελέτης του έργου στην περιοχή κατασκευής της μελλοντικής “Εσπλανάδας”, εκτελούνται έργα σωστικής ανασκαφής από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων υπό τη διεύθυνση της κ. Στέλλας Χρυσουλάκη.
Η περιοχή κατασκευής του έργου εντάσσεται στο φαληρικό Αλίπεδον. Πρόκειται για περιοχή προσχωσιγενή, καθώς ο ποταμός Κηφισός και οι παραπόταμοί του εκβάλλουν στον φαληρικό όρμο εναποθέτωντας ιλύ. Η ακτογραμμή κατά την αρχαιότητα εντοπίζεται αμέσως νότια του Αλιπέδου όπου ο όρμος του Φαλήρου αποτελούσε μέχρι τους περσικούς πολέμους τον κύριο λιμένα του άστεως.
Στην εν λόγω θέση αποκαλύφθηκε η συνέχεια της Νεκρόπολης του Φαλήρου η οποία κατά τμήματα και κατά περιστάσεις ανασκάπτεται από το 1911. Οι σωστικές ανασκαφές που διεξάγονται με μεγάλη προσοχή και φροντίδα, από την Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 2012 απέδειξαν ότι η νεκρόπολη του Φαλήρου είναι εξαιρετικά εκτεταμένη και τοποθετείται στον χρονολογικό ορίζοντα από τα μέσα του 8ου έως και τον 4ο αιώνα π.Χ. Έως τώρα έχουν εντοπιστεί συνολικά 287 ταφές, εκ των οποίων 145 είναι οι λεγόμενες ελεύθερες (λακκοειδείς εντός της άμμου), 87 εγχυτρισμοί, 18 ταφικές πυρές, 35 κιβωτιόσχημοι, 1 λάρνακα και 1 ζωική ταφή ιπποειδούς. Εκτός από τις ταφές, που αποτελούν αποκλειστικά κινητά ευρήματα στο εν λόγω σκάμμα της Εσπλανάδας, εντοπίστηκαν για πρώτη φορά κτιστές κατασκευές όπως κιβωτιόσχημοι τάφοι και πλινθόκτιστες ταφικές πυρές. Ιδιαίτερης αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας αποτελούν δύο ομαδικές ταφές, οι οποίες αποκαλύπτονται στο νοτιοανατολικό τμήμα της «Εσπλανάδας». Έχουν αποκαλυφθεί 80 ταφές, πολλοί εκ των νεκρών είναι τοποθετημένοι πρηνηδόν, ενώ οι 36 φέρουν μεταλλικούς κλοιούς στους καρπούς. Δύο μικρά αγγεία που εντοπίστηκαν ανάμεσα στους σκελετούς δίνουν δυνατότητα χρονολόγησης στο τρίτο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ., μία εποχή μεγάλων πολιτικών αναταραχών στην ευρύτερη περιοχή.
protothema
Κατά τη σύσκεψη που ακολούθησε τα μέλη του Συμβουλίου εκτιμώντας ότι για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του πολύ σημαντικού θέματος απαιτείται διεπιστημονική προσέγγιση, ζήτησαν να έχουν την άποψη εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι να εισηγηθούν σχετικά, προκειμένου να εξετασθεί η υπόθεση σε αμέσως επόμενη συνεδρία του Συμβουλίου.
Για το ιστορικό της συγκεκριμένης ανασκαφής σημειώνουμε τα εξής:
Σε έκταση παραχωρηθείσα στο «Κέντρο Πολιτισμού – Ίδρυμα Στ. Νιάρχος Α.Ε.» για την κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού του Φαλήρου, στο πλαίσιο πραγματοποίησης της φυτοτεχνικής μελέτης του έργου στην περιοχή κατασκευής της μελλοντικής “Εσπλανάδας”, εκτελούνται έργα σωστικής ανασκαφής από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής, Πειραιώς και Νήσων υπό τη διεύθυνση της κ. Στέλλας Χρυσουλάκη.
Η περιοχή κατασκευής του έργου εντάσσεται στο φαληρικό Αλίπεδον. Πρόκειται για περιοχή προσχωσιγενή, καθώς ο ποταμός Κηφισός και οι παραπόταμοί του εκβάλλουν στον φαληρικό όρμο εναποθέτωντας ιλύ. Η ακτογραμμή κατά την αρχαιότητα εντοπίζεται αμέσως νότια του Αλιπέδου όπου ο όρμος του Φαλήρου αποτελούσε μέχρι τους περσικούς πολέμους τον κύριο λιμένα του άστεως.
Στην εν λόγω θέση αποκαλύφθηκε η συνέχεια της Νεκρόπολης του Φαλήρου η οποία κατά τμήματα και κατά περιστάσεις ανασκάπτεται από το 1911. Οι σωστικές ανασκαφές που διεξάγονται με μεγάλη προσοχή και φροντίδα, από την Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 2012 απέδειξαν ότι η νεκρόπολη του Φαλήρου είναι εξαιρετικά εκτεταμένη και τοποθετείται στον χρονολογικό ορίζοντα από τα μέσα του 8ου έως και τον 4ο αιώνα π.Χ. Έως τώρα έχουν εντοπιστεί συνολικά 287 ταφές, εκ των οποίων 145 είναι οι λεγόμενες ελεύθερες (λακκοειδείς εντός της άμμου), 87 εγχυτρισμοί, 18 ταφικές πυρές, 35 κιβωτιόσχημοι, 1 λάρνακα και 1 ζωική ταφή ιπποειδούς. Εκτός από τις ταφές, που αποτελούν αποκλειστικά κινητά ευρήματα στο εν λόγω σκάμμα της Εσπλανάδας, εντοπίστηκαν για πρώτη φορά κτιστές κατασκευές όπως κιβωτιόσχημοι τάφοι και πλινθόκτιστες ταφικές πυρές. Ιδιαίτερης αρχαιολογικής και ιστορικής σημασίας αποτελούν δύο ομαδικές ταφές, οι οποίες αποκαλύπτονται στο νοτιοανατολικό τμήμα της «Εσπλανάδας». Έχουν αποκαλυφθεί 80 ταφές, πολλοί εκ των νεκρών είναι τοποθετημένοι πρηνηδόν, ενώ οι 36 φέρουν μεταλλικούς κλοιούς στους καρπούς. Δύο μικρά αγγεία που εντοπίστηκαν ανάμεσα στους σκελετούς δίνουν δυνατότητα χρονολόγησης στο τρίτο τέταρτο του 7ου αι. π.Χ., μία εποχή μεγάλων πολιτικών αναταραχών στην ευρύτερη περιοχή.
protothema
.jpg)
