Για άκρως ενδιαφέροντα θέματα, όπως είναι οι μεγάλες αρετές της υπομονής και της υπακοής, όπως είναι το κομβικό θέμα των λογισμών, ακόμη και για το άβατο του Αγίου Ορους, μας ομιλεί -απαντώντας στον καταιγισμό των ερωτημάτων μας- ο σεπτός Καθηγούμενος Γέροντας Φιλόθεος Καρακαλληνός.
– Μ.Μ.: Γέροντα, σε δημόσια συζήτηση έχω ακούσει να τίθεται το ακόλουθον ερώτημα: Αφού ο Θεός μάς εδημιούργησεν ελευθέρους και σέβεται απολύτως την ελευθερία μας, γιατί μας ζητά η Εκκλησία να υπακούουμε; Παρακαλώ, απαντήστε σε όσους έχουν την ιδίαν άποψιν-απορίαν, εξηγώντας τους πώς η πραγματική υπακοή οδηγεί στην πραγματικήν ελευθερία.
Μανώλης Μελινός
Θεολόγος συγγραφέας,
διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου
dimokratianews.gr
– Αρχιμ. Φ.Κς: Μα η υπακοή είναι «μυστήριον»! Ο άνθρωπος που πραγματικά νιώθει τη χάρη της υπακοής το κάνει με την καρδιά του και συνεχώς ψάχνει ευκαιρίες, διότι γνωρίζει την ωφέλεια που προκύπτει από την υπακοή. Δεν είναι ανελευθερία η υπακοή. Είναι ηθελημένη, αυτοπροαίρετη ευθυγράμμιση με το θέλημα του Θεού. «Πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Υπακούω ευχαρίστως, για την αγάπη του Χριστού. Εδώ στο μοναστήρι μας και σ’ ολόκληρο το Αγιον Ορος όλα βασίζονται στην ελευθερία. Με απόλυτη ελευθερίαν επιλέγει ο μοναχός αυτόν τον τρόπο ζωής, ευθυγραμμιζόμενος με την προτροπή που απηύθυνε ο Κύριος: «Οστις θέλει οπίσω μου ελθείν...» Αυτό είναι παράδοσις εδώ στο Αγιον Ορος -σαν μια ατέλειωτη λιτανεία- στο διάβα των αιώνων! Ο κάθε μοναχός μόνος του διαλέγει τον δρόμο της υπακοής και στον Γέροντα και στους αδελφούς συμμοναστάς. Ο ένας υπακούει στον άλλον για την αγάπη του Χριστού, ο Οποίος πρώτος έδωσε το παράδειγμα στην υπακοή, «γενόμενος υπήκοος μέχρι θανάτου...» Τον Χριστό μιμείται ο μοναχός υπακούοντας. Η υπακοή είναι το στόλισμά του. Η υπακοή οδηγεί στην ταπείνωσιν, η οποία ενώνει με τον Θεόν! Η υπακοή εμπεριέχει τις αρετές της αγάπης, της θυσίας, της πίστεως, της ταπεινοφροσύνης. Η υπακοή είν’ ένας ισχυρός μαγνήτης που τραβά τη χάρη του Θεού! Το πνεύμα της Εκκλησίας μας εκφράζεται με την υπακοήν. Ασφαλώς, η υπακοή καταξιώνει και τον κοσμικόν αδελφόν. Ο υπάκουος είναι χαριτωμένος, απλός, ευδιάθετος, καλοπροαίρετος, φιλότιμος. Χαίρεσαι κι εσύ να υπακούεις σ’ αυτόν. Στ’ ανδρόγυνα λ.χ. η αλληλοϋπακοή, η αλληλοκατανόησις έχουν τεράστια σημασίαν· επίσης στ’ αδέλφια, παντού. Αν ο άνθρωπος επιδιώκει την υπακοή, πολλά κακά θα εκλείψουν. Θα πάψουν οι διαμάχες, οι λογής λογής ανωμαλίες, οι έριδες, οι χωρισμοί... Σκηνώνει στις καρδιές η ευλογία του Θεού, κατεβαίνοντας μέσ’ από το κανάλι της υπακοής.
Η υπακοή είναι συνισταμένη πολλών αρετών, όπως είπαμε και προηγουμένως.
– Μ.Μ.: Η υπομονή, ποιαν ακριβώς σημασίαν έχει;
– Αρχιμ. Φ.Κς: Η υπομονή είναι βασική αρετή. Με την υπομονή και την επιμονή την απαραίτητη σώζεται η ψυχή, κερδίζεται ο Παράδεισος.
– Μ.Μ.: Γέροντα, ποια είναι η σημασία της διακρίσεως; Την αρετήν αυτή σαν ορολογία την ακούμε συχνά: Διακριτικός Πνευματικός, διακριτικός Γέροντας, διάκριση στη ζωή μας...
– Αρχιμ. Φ.Κς: Οι άγιοι Πατέρες κατατάσσουν την αρετή της διακρίσεως ψηλά στην κλίμακα των αρετών, πριν ακόμη και από την αγάπη· γιατί; Διότι η διάκρισις οδηγεί τον άνθρωπο πόσο, ποιον, πώς, πότε... Η διάκρισις είναι συνδυασμός: Από τη μίαν είναι δώρο του Θεού και από την άλλη πολύτιμη προσωπική πείρα. Φωτίζει ο Θεός και μέσ’ από περιπτώσεις και περιστατικά ξεπροβάλλει η αρετή της διακρίσεως. Προϊόντος του χρόνου, της ηλικίας αυξανομένης, η διάκρισις αυξάνει και αποκρυσταλλώνεται. Είναι μυστήριο και αυτή! Είναι από τις μεγαλύτερες δωρεές του Θεού στον άνθρωπον. Οι άγιοι Πατέρες μιλούν με τα θερμότερα λόγια για το χάρισμα της διακρίσεως. Η διάκριση βοηθεί στην αγάπη, βοηθεί στη νηστεία. Βοηθεί στο να μη φθάνει σε ακρότητες ο άνθρωπος· να μην κάνει πράγματα άκριτα και αδιάκριτα. Σε όλες τις εκδηλώσεις του ανθρώπου η διάκριση πάει μπροστά. Είναι το τιμόνι, μπορούμε να πούμε.
– Μ.Μ.: Γέροντα, παρακαλώ να μπούμε στο μεγάλο κεφάλαιο των λογισμών. Εδώ στο Αγιον Ορος πάντα και παντού, όπου σταθώ και όπου βρεθώ, ακούω μοναχούς να λένε μεταξύ τους: «Εχω τον τάδε λογισμόν», «έβαλα καλό λογισμό», «μου μπήκε λογισμός», «θα πάω στον Γέροντα να πω τον λογισμό μου». Τι «πράγμα» είναι, Γέροντα, ο λογισμός; Εξω, στην καθημερινότητα, εμάς τους κοσμικούς δεν μας πολυαπασχολεί. Ισως επειδή αμαρτάνουμε έργοις και λόγοις... Ο λογισμός έχει να κάνει με τον νουν· άπτεται των αμαρτημάτων της διανοίας, που, φαντάζομαι, θ’ απασχολούν κυρίως τους μοναχούς, οι οποίοι προφανώς δεν αμαρτάνουν έργοις και λόγοις.
–Τι φρονείτε σεις, Γέροντα;
– Αρχιμ. Φ.Κς: Αυτός που κάνει κοσμική ζωή δεν έχει ιδέα τι θα πει πάλη λογισμών· τα θεωρεί ξένα όλ’ αυτά, γι’ αυτό και δεν τα πιστεύει. Οταν όμως ξεκινήσει την πνευματική ζωήν -έστω εν τω κόσμω-, τότε αρχίζει ο πόλεμος των λογισμών, καθώς περιορίζει τοις έργοις και λόγοις αμαρτίες που διέπραττε. Εξανίσταται τότε και λέγει: «Μα εγώ δεν είχα λογισμούς παλαιότερα· πώς έχω τώρα;» Μα, είναι πολύ φυσικό, διότι ο διάβολος προηγουμένως δεν τον επείραζε -καθώς διήγε κοσμική ζωήν ο άνθρωπος- με ό,τι εσήμαινε αυτό. Δεν τον επείραζε σκοπίμως, για να μην τον... ξυπνήσει, για να μην ενεργοποιήσει την άμυνά του... Οταν όμως αρχίσει ν’ αντιστρατεύεται τον πονηρό, να κόβει τις αμαρτίες, να επικρατεί των παθών του, τότε αρχίζει ο πόλεμος των λογισμών. Εξομολογούνται οι άνθρωποι θορυβημένοι. Δεν χρειάζεται όμως ν’ ανησυχούν· είναι φυσικόν επόμενο και γι’ αυτό δεν πρέπει ν’ απελπίζονται. Είναι λογικόν, αφού ο διάβολος τον ανθιστάμενο τον αντιμετωπίζει σαν εχθρό. Τον ταλαιπωρεί, λοιπόν, με χίλιους λογισμούς.
Αγαπητέ μου κ. Μελινέ, οι κακοί λογισμοί ταλαιπωρούν ασφαλώς τους ανθρώπους, παρά ταύτα όμως έχουν και την... αξία τους, διότι συντελούν στην πνευματική προαγωγή. Καταβάλλει προσπάθειαν ο άνθρωπος, βιάζει τον εαυτό του και αγωνίζεται ν’ αντεπεξέλθει. Στους εν τω κόσμω αγωνιζομένους είναι μικρός ο πόλεμος των λογισμών. Ο μοναχός όμως -που είν’ επικηρυγμένος από τον διάβολον- έχει μεγάλη πάλην· είναι ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός του. Για τον μοναχόν ο πόλεμος των λογισμών είναι απολύτως ευεργετικός. Οπως αντιλαμβάνεσθε, ο πόλεμος αυτός είν’ εξειδικευμένος και από αυτόν εξαρτώνται τα πάντα. Ο άνθρωπος γίνετ’ εμπειρότατος, δείχνει την προαίρεση και τις αντοχές του, το ψυχικό σθένος και την ανδρεία του· «Εκ των λογισμών βελτιούμεθα και εκ των λογισμών αχρειούμεθα» μας λέγουν οι άγιοι Πατέρες. Είπαμε ότι από εκεί εξαρτάται η πρόοδος των μοναχών κυρίως, αλλά και των λοιπών αγωνιζομένων. Να το ξαναπώ: Δεν πρέπει ν’ αποθαρρύνεται και ν’ απελπίζεται ο αγωνιζόμενος και να λέει «μα γιατί, γιατί;»· όχι, χρειάζονται οι λογισμοί. Είναι απαραίτητοι, ευεργετικοί. Πρέπει να τους αντιμετωπίζουμε με θάρρος, μ’ ελπίδα. Εχουν μεγάλη σημασία. Το βασικό στοιχείο είναι να εξαγορευόμεθα τους λογισμούς μας στον Γέροντα -οι μοναχοί-, στον Πνευματικόν οι εν τω κόσμω. Ο Γέροντας, με την εμπειρία του, με τον φωτισμό του, διαισθάνεται αμέσως αν υπάρχει λάθος, αν υπάρχει σημείον επικίνδυνο, και αμέσως στηρίζει και βοηθεί. Οσο μεγαλύτερη πείρα έχει ο Πνευματικός σε αυτά τα θέματα τόσο μεγαλύτερη είναι η βοήθειά του. Ο Γέροντας θα στηρίξει, θα βοηθήσει, θα εμψυχώσει. Οσο συχνότερα βγάζεις από μέσα σου τους λογισμούς τόσο καλύτερα είναι τα πράγματα. Βέβαια, οι παλαιότεροι μοναχοί δεν έχουν ανάγκη τη συχνήν εξαγόρευση όσο την έχουν οι νεόκουροι. Τους αρχαρίους ο Γέροντας τους παρακολουθεί τακτικώς· όπως η μητέρα φροντίζει το βρέφος πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τα μεγάλα παιδιά -διότι αυτό έχει ανάγκη-, έτσι και ο Γέροντας παρακολουθεί τον αρχάριο, σε σχέση με τους προχωρημένους μοναχούς.
–Μ.Μ.: Γέροντα, ν’ αλλάξουμε θέμα, αν είν’ ευλογημένο, και να μιλήσουμε για το άβατο του Αγίου Ορους. Πολλά λέγονται και γράφονται κατά καιρούς...
– Αρχιμ. Φ.Κς: Το άβατο το όρισε η Κυρία Θεοτόκος, και αυτό λέει τα πάντα... Δεν είναι καλογερικός μισογυνισμός, όπως θέλουν να το παρουσιάζουν μερικοί. Η Παναγία το όρισε. Γνωρίζετε ότι η Μάρω, η μητέρα του Μωάμεθ του πορθητού, ήτο χριστιανή, κόρη του βασιλέως της Σερβίας Γεωργίου, που έκτισε το καθολικό της Μονής Αγίου Παύλου. Οταν το 1453 έγινε η Αλωση της Κωνσταντινουπόλεως, η Μάρω περισυνέλεξε τ’ άγια Λείψανα και τα ιερά σκεύη, για να μην τα βεβηλώσουν οι Οθωμανοί. Μεταξύ των Τιμίων Λειψάνων ήσαν και τα Δώρα των Μάγων, τα οποία έφερε η ίδια η μητέρα του πορθητού εδώ στο Αγιον Όρος. Βγήκε στον αρσανά της Μονής Αγίου Παύλου και ξεκίνησε προς το μοναστήρι. Μόλις έκανε τα πρώτα βήματα, άκουσε την υπερκόσμια φωνή της Κυρίας Θεοτόκου να της λέει: «Μάρω, Μάρω, σ’ ευχαριστώ γι’ αυτό που έκανες. Ομως, άφησε τα Δώρα των Μάγων και αποχώρησε αμέσως· εδώ, Βασίλισσα είμ’ εγώ!».
Θα σας πω και άλλο περιστατικό: Πριν από περίπου ογδόντα χρόνια -όπως εμάθαμε από τον μακαριστό Γέροντα Γαβριήλ Διονυσιάτη- μια Γαλλίδα δημοσιογράφος έγραψε βιβλίο, στις σελίδες του οποίου εξέμεσε διάφορα ακατονόμαστα... Δεν μπορείτε να φαντασθείτε... Αποτέλεσμα; Η δημοσιογράφος αυτή έπαθε νευρικόν κλονισμόν, υπέστη πολλούς και διαφόρους πειρασμούς, ένα σωρό αρρώστιες, έπαθε, έπαθε, έπαθε... Ενας Κεφαλλήν ιατρός, κάτοικος Παρισίων, πληροφορήθηκε την περίπτωσή της και την επισκέφθηκε στο κρεβάτι του πόνου. Τη ρώτησε: «Αυτά που έγραψες για το Αγιον Ορος αληθεύουν;» «Αχ», του απήντησε γεμάτη τύψεις, «από τη φαντασία μου τα έγραψα όλα, για λόγους εκδοτικής επιτυχίας. Ψέματα είναι, γι’ αυτό και τιμωρούμαι τόσο πολύ...» Ο γιατρός την άκουσε με προσοχή και της είπε αποφασιστικά: «Τώρα, αφού κατάλαβες το μεγάλο ολίσθημά σου, να γράψεις ένα βιβλίο αναιρετικό του προηγουμένου, για να έχεις τη συγγνώμη της Παναγίας και των Αγιορειτών Αγίων και Πατέρων». Πράγματι, το έγραψε το βιβλίο αυτό· στις σελίδες του, μεταξύ άλλων, ανέφερε: «Αυτά τα έγραψα από τη φαντασία μου...». Συκοφαντία· είδατε; Πρέπει πολύ να προσέχουν αυτοί που λέγουν και γράφουν σπερμολογούντες άρρητ’ αθέμιτα για το Αγιον Ορος... Οι πνευματικοί νόμοι και κανόνες είναι αμείλικτοι.
Θεολόγος συγγραφέας,
διευθυντής Βιβλιοθήκης της Ι. Συνόδου
dimokratianews.gr
.jpg)
