Ο φίλος του Πούτιν και τα «πατριωτικά» σχολικά βιβλία
Ολιγάρχες ξέραμε πολλούς: στα πετρέλαια, στο φυσικό αέριο, στις βιομηχανίες, στις κατασκευές, στις τράπεζες, στα ΜΜΕ. Αλλά στα σχολικά βιβλία; Και όμως, ο Αρκάντι Ρ. Ρότενμπεργκ, ρώσος μεγιστάνας του στενού κύκλου του Πούτιν, είναι ο μεγάλος νικητής από την εντολή του «τσάρου» να αλλάξει η διδακτέα ύλη για 14 εκατ. μαθητές.
Μεθοδικά, και ένα-ένα, εκατοντάδες βιβλία που διδάσκονταν για χρόνια κρίθηκαν ακατάλληλα για χρήση στα 43.000 σχολεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στην αρχή της εφετινής χρονιάς ο αριθμός των εγκεκριμένων σχολικών βιβλίων είχε περικοπεί κατά περισσότερο από το μισό.
Ενας εκδοτικός οίκος ονόματι «Διαφωτισμός» επέζησε ανέγγιχτος από τις εκκαθαρίσεις του υπουργείου Παιδείας: πρόεδρος εκεί έχει διοριστεί ο Ρότενμπεργκ, φίλος του Πούτιν από τα εφηβικά τους χρόνια, όταν έπαιζαν τζούντο μαζί στην Αγία Πετρούπολη.
Σήμερα, ζει σε ένα ανάκτορο έξω από τη Μόσχα που συναγωνίζεται σε χλιδή τις Βερσαλλίες, και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους δισεκατομμυριούχους.
Με μια σειρά κυβερνητικών χειρισμών υπέρ του Ρότενμπεργκ, ο «Διαφωτισμός», ο κρατικός και μοναδικός εκδότης σχολικών βιβλίων επί σοβιετικού καθεστώτος, κυριαρχεί και πάλι σε αυτή την αγορά.
Επί Πούτιν, ο «Διαφωτισμός» πέρασε στα χέρια του φίλου του και μάλιστα χωρίς ανοιχτό διαγωνισμό. Και τελικά έβγαλε νοκ άουτ τον ανταγωνισμό: πέντε-έξι μικρότερους εκδότες που ειδικεύονταν στα σχολικά βιβλία.
Ενας εκδοτικός οίκος ονόματι «Διαφωτισμός» επέζησε ανέγγιχτος από τις εκκαθαρίσεις του υπουργείου Παιδείας: πρόεδρος εκεί έχει διοριστεί ο Ρότενμπεργκ, φίλος του Πούτιν από τα εφηβικά τους χρόνια, όταν έπαιζαν τζούντο μαζί στην Αγία Πετρούπολη.
Σήμερα, ζει σε ένα ανάκτορο έξω από τη Μόσχα που συναγωνίζεται σε χλιδή τις Βερσαλλίες, και συγκαταλέγεται ανάμεσα στους δισεκατομμυριούχους.
Με μια σειρά κυβερνητικών χειρισμών υπέρ του Ρότενμπεργκ, ο «Διαφωτισμός», ο κρατικός και μοναδικός εκδότης σχολικών βιβλίων επί σοβιετικού καθεστώτος, κυριαρχεί και πάλι σε αυτή την αγορά.
Επί Πούτιν, ο «Διαφωτισμός» πέρασε στα χέρια του φίλου του και μάλιστα χωρίς ανοιχτό διαγωνισμό. Και τελικά έβγαλε νοκ άουτ τον ανταγωνισμό: πέντε-έξι μικρότερους εκδότες που ειδικεύονταν στα σχολικά βιβλία.
Μέχρι και η Microsoft υπέγραψε πρόσφατα συμφωνία με τον «Διαφωτισμό» για ταμπλέτες με λογισμικό Windows που θα χρησιμοποιηθούν στα ρωσικά σχολεία.
Σοβιετική κληρονομιάΑπό το 2007, ρώσοι ιστορικοί και διανοούμενοι καταγγέλλουν ότι το Κρεμλίνο επιστρέφει στη σοβιετική πρακτική του ενός και μοναδικού εγκεκριμένου βιβλίου για κάθε μάθημα, ώστε να ελέγχει απολύτως το πρόγραμμα της εκπαίδευσης - και να κάνει πλύση εγκεφάλου στους μαθητές, όπως λένε οι επικριτές του Πούτιν.
Επί ΕΣΣΔ, ο «Διαφωτισμός» ήταν βραχίονας του υπουργείου Παιδείας και τα σχολεία δεν είχαν άλλη επιλογή από τα να διδάσκουν τα δικά του βιβλία.
Τώρα, ο Ρότενμπεργκ πρόσθεσε το εκδοτικό μονοπώλιο των σχολικών βιβλίων στο παλμαρέ των επιχειρήσεων που τον κατατάσσουν ανάμεσα στους πιο ισχυρούς ολιγάρχες, με περιουσία 3,1 δισ. δολαρίων.
Βρίσκεται πίσω από μια τεράστια τραπεζική και κατασκευαστική αυτοκρατορία, με κέρδη δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων από κρατικές συμβάσεις. Οι εταιρείες του χτίζουν τα πάντα, από δρόμους και αγωγούς φυσικού αερίου μέχρι έναν νέο τερματικό σταθμό του αεροδρομίου στη Μόσχα.
Σοβιετική κληρονομιάΑπό το 2007, ρώσοι ιστορικοί και διανοούμενοι καταγγέλλουν ότι το Κρεμλίνο επιστρέφει στη σοβιετική πρακτική του ενός και μοναδικού εγκεκριμένου βιβλίου για κάθε μάθημα, ώστε να ελέγχει απολύτως το πρόγραμμα της εκπαίδευσης - και να κάνει πλύση εγκεφάλου στους μαθητές, όπως λένε οι επικριτές του Πούτιν.
Επί ΕΣΣΔ, ο «Διαφωτισμός» ήταν βραχίονας του υπουργείου Παιδείας και τα σχολεία δεν είχαν άλλη επιλογή από τα να διδάσκουν τα δικά του βιβλία.
Τώρα, ο Ρότενμπεργκ πρόσθεσε το εκδοτικό μονοπώλιο των σχολικών βιβλίων στο παλμαρέ των επιχειρήσεων που τον κατατάσσουν ανάμεσα στους πιο ισχυρούς ολιγάρχες, με περιουσία 3,1 δισ. δολαρίων.
Βρίσκεται πίσω από μια τεράστια τραπεζική και κατασκευαστική αυτοκρατορία, με κέρδη δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων από κρατικές συμβάσεις. Οι εταιρείες του χτίζουν τα πάντα, από δρόμους και αγωγούς φυσικού αερίου μέχρι έναν νέο τερματικό σταθμό του αεροδρομίου στη Μόσχα.
Μια ξαφνική εντολήΗ ντιρεκτίβα ήρθε από το πουθενά. Το υπουργείο Παιδείας και Επιστημών ανακοίνωσε στα τέλη του περασμένου έτους ότι τα βιβλία που θα μπορούν να επιλεγούν για διδασκαλία στα σχολεία της Ρωσίας θα είναι μόνο εκείνα που θα πληρούν τις αυστηρές νέες ομοσπονδιακές οδηγίες.
Τόσο μεγάλη ήταν η γραφειοκρατία και τόσο φωτογραφικά τα κριτήρια υπέρ του «Διαφωτισμού» που οι ανταγωνιστές έγιναν σκόνη.
Τους πρώτους επτά μήνες του έτους το κράτος ξόδεψε 187 εκατ. δολάρια σε σχολικά βιβλία. Ο «Διαφωτισμός» κέρδισε το 60%-70% των εν λόγω συμβάσεων. Επιπλέον, εκδίδει πλέον περίπου το 80% όλων των εγχειριδίων που διδάσκονται στα σχολεία.
Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι πολλοί δάσκαλοι και γονείς διαμαρτύρονται επειδή τα βιβλία του δίνουν έμφαση στην αποστήθιση και όχι στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Πολλοί λένε ότι ο Πούτιν «ξαναγράφει» τα σχολικά βιβλία για να εξασφαλίσει την πίστη και τον πατριωτισμό της νεολαίας της Ρωσίας.
Τους πρώτους επτά μήνες του έτους το κράτος ξόδεψε 187 εκατ. δολάρια σε σχολικά βιβλία. Ο «Διαφωτισμός» κέρδισε το 60%-70% των εν λόγω συμβάσεων. Επιπλέον, εκδίδει πλέον περίπου το 80% όλων των εγχειριδίων που διδάσκονται στα σχολεία.
Και όλα αυτά παρά το γεγονός ότι πολλοί δάσκαλοι και γονείς διαμαρτύρονται επειδή τα βιβλία του δίνουν έμφαση στην αποστήθιση και όχι στην ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.
Πολλοί λένε ότι ο Πούτιν «ξαναγράφει» τα σχολικά βιβλία για να εξασφαλίσει την πίστη και τον πατριωτισμό της νεολαίας της Ρωσίας.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο «τσάρος» κατηγορείται για κυβερνητική προπαγάνδα μέσω των σχολικών βιβλίων, ιδίως της Ιστορίας.
Τα παιδιά μαθαίνουν τα πάντα για τη νίκη της Ρωσίας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά τίποτα για τις σκοτεινές πλευρές του παρελθόντος της σοβιετικής περιόδου: για τις δίκες της Μόσχας, για τους μαζικούς εκτοπισμούς και τα γκουλάγκ επί Στάλιν κ.λπ.
Αλλά για να είμαστε δίκαιοι, μια ενιαία ερμηνεία της ρωσικής Ιστορίας, πόσω μάλλον η διδασκαλία της, δεν ήταν ποτέ εύκολη δουλειά.
Τα παιδιά μαθαίνουν τα πάντα για τη νίκη της Ρωσίας στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά τίποτα για τις σκοτεινές πλευρές του παρελθόντος της σοβιετικής περιόδου: για τις δίκες της Μόσχας, για τους μαζικούς εκτοπισμούς και τα γκουλάγκ επί Στάλιν κ.λπ.
Αλλά για να είμαστε δίκαιοι, μια ενιαία ερμηνεία της ρωσικής Ιστορίας, πόσω μάλλον η διδασκαλία της, δεν ήταν ποτέ εύκολη δουλειά.
Διότι είναι γεμάτη με πολύ ενδιαφέροντα και αμφιλεγόμενα κεφάλαια: είτε πρόκειται για την απολυταρχική διακυβέρνηση των τσάρων, τις κατακτήσεις της ρωσικής αυτοκρατορίας, την επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917, τις επτά δεκαετίες της κομμουνιστικής εξουσίας, ή τους λόγους για τους οποίους κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση.
