Ο Πατήρ Θεοφάνης Ραφτόπουλος απαντά σε έξι ερωτήματα για τη ζωή του Ιησού, τις αφηγήσεις των Ευαγγελιστών και τη χριστιανική παράδοση για τις ημέρες του Πάσχα.
Η πορεία του Ιησού κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα είναι λίγο — πολύ γνωστή στους περισσότερους. Συμφωνούν, όμως, τα Ευαγγέλια με όσα γνωρίζουμε; Παρατηρούνται, άραγε, διαφορές στην καταγραφή του κάθε Ευαγγελιστή;
Ζητήσαμε από τον Πατήρ Θεοφάνη Ραφτόπουλο, ιερέα στον Ι.Ν. Αγίου Νεκταρίου Χαϊδαρίου, να μας απαντήσει σε έξι απλά ερωτήματα για τη ζωή του Ιησού, τις αφηγήσεις των Ευαγγελιστών και τη χριστιανική παράδοση:
Εφόσον ο Ιησούς σταυρώθηκε τη Μεγάλη Παρασκευή, τότε πώς λέμε ότι έμεινε τρεις ημέρες στον τάφο; Οι τέσσερις Ευαγγελιστές παραθέτουν τις ίδιες ημερομηνίες των Παθών;
Δεν το υπολογίζουμε με 24ωρα, αλλά με ημέρες: Η Σταύρωση του Ιησού έγινε το μεσημέρι της Παρασκευής και το απόγευμα έγινε η ταφή. Υπολογίζουμε το Σάββατο σαν δεύτερη ημέρα και χαράματα Κυριακής διαπιστώθηκε ότι ο τάφος ήταν κενός. Με αυτή την έννοια είναι η τριήμερη η ταφή.
Οι τέσσερις Ευαγγελιστές γράφουν τα Ευαγγέλια κυρίως για το χαρμόσυνο μήνυμα για τον ερχομό του Χριστού στον κόσμο που το αποκορύφωμα είναι η ανάσταση μέσω των Παθών Του. Γι' αυτό αφιερώνουν και οι τέσσερις (Ευαγγελιστές) πολλά κεφάλαια σε αυτό το κομμάτι. Έχουμε πάνω — κάτω τις ίδιες μαρτυρίες γιατί επικεντρώνονται κυρίως στο θεολογικό κομμάτι, τον λόγο που ο Χριστός έφτασε στο εκούσιο πάθος, ότι δηλαδή είχε ο ίδιος την εξουσία να το αποδεχτεί και να οδηγηθεί μέχρι τη Σταύρωση. Πιο σαφής ιστορικά και χρονολογικά είναι ο Ιωάννης που γράφει το Ευαγγέλιό του τελευταίος και έτσι ερμηνεύει πιο πολύ ορισμένα στοιχεία και παραθέτει πιο συγκεκριμένα ιστορικά στοιχεία που μας λένε ότι ο Μυστικός Δείπνος έγινε ένα 24ωρο νωρίτερα από την ημέρα που θα γινόταν κανονικά για τους Ιουδαίους, δηλαδή ότι αντί για Παρασκευή απόγευμα, έγινε Πέμπτη απόγευμα προς βράδυ. Ο Δείπνος σκοπίμως δεν περιλαμβάνει το αρνί (που βρισκόταν στο πασχάλιο δείπνο), αλλά μόνο τα πικρά χόρτα, τον άρτο και το κρασί, διότι είναι ο ίδιος ο Αμνός του Θεού που θα θυσιαστεί την επόμενη ημέρα, το μεσημέρι.
Εν κατακλείδι, από πλευράς χρονολογίας έχουμε κοινές μαρτυρίες, αλλά πιο σαφής στον καθορισμό του χρόνου είναι ο Ιωάννης.
Πόσες ημέρες έμεινε μεταξύ των ανθρώπων ο Ιησούς μετά την Ανάστασή Του; Το διάστημα των «40 ημερών» επιβεβαιώνεται από τα Ευαγγέλια;
Έχουμε σαφείς μαρτυρίες κυρίως στα Ευαγγέλια για τις «40 ημέρες». Ο Ευαγγελιστής Λούκας, στο 1o κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων, γράφει ότι (σ.σ. ο Ιησούς) εμφανιζόταν στους μαθητές Του για 40 ημέρες και την 40ή ημέρα έγινε η ανάληψή Του. Αυτό που λένε οι υπόλοιποι Ευαγγελιστές, ο Λουκάς το συγκεκριμενοποιεί και λέει ότι ήταν ακριβώς 40 ημέρες. Και λέει, επίσης, ότι 10 ημέρες μετά έγινε η επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, την ημέρα της Πεντηκοστής. Άρα, εκεί είναι μια δεύτερη μαρτυρία ότι ήταν 40 ημέρες της εμφάνισης στους μαθητές.
Υπάρχει ταύτιση των αφηγήσεων των τεσσάρων Ευαγγελιστών για τις ημέρες των Παθών; Εάν όχι, τι είδους διαφορές παρατηρούνται;
Βασικά χρησιμοποιούν όλοι τις ίδιες πηγές, αλλά ο καθένας έχει την προσωπικότητά του και θα εστιάσει ίσως περισσότερο ή λιγότερο σε κάποιο γεγονός. Έχουμε πολλά κοινά στοιχεία ειδικά στα τρία πρώτα Ευαγγέλια, αρκετά διαφορετικά και μεγαλύτερη εμβάθυνση στο τέταρτο Ευαγγέλιο — του Ιωάννη — που ονομάζεται και «πνευματικό». Όλα σε συνδυασμό λειτουργούν αρμονικά, αλλά όχι με την έννοια της αντιγραφής, αλλά με την έννοια της προσωπικής παρέμβασης καθώς και σε ποιους απευθύνεται ο κάθε Ευαγγελιστής.
Ο Ματθαίος επειδή απευθύνεται πιο πολύ σε Ιουδαίους Χριστιανούς, τονίζει περισσότερο την έννοια των προφητειών που εκπληρώνονται.
Ο Λουκάς απευθύνεται σε πιο κοσμοπολίτες και τονίζει την έννοια της οικουμενικότητας του Ευαγγελίου.
Ο Μάρκος είναι ο πιο συνοπτικός. Γράφει με ακρίβεια αλλά και πάρα πολύ περιεκτικά, γι' αυτό είναι και το μικρότερο Ευαγγέλιο.
Τέλος, ο Ιωάννης αναλύει πιο θεολογικά.
Κι όλα αυτά σε συνδυασμό μάς δίνουν το νόημα των Ευαγγελίων. Δεν χωρίζουμε σε κομμάτια, παίρνουμε από παντού και φτιάχνουμε τη διήγηση της ζωής του Ιησού ως Σωτήρα του Κόσμου.
Γιατί ήταν «απαραίτητη» η προδοσία από τον Ιούδα; Δεν ήταν γνωστό πρόσωπο στην περιοχή ο Ιησούς με τη δράση Του;
Ο Χριστός διάλεξε τους μαθητές Του, προσωπικά τον καθένα. Διάλεξε απλούς και σοβαρούς ανθρώπους που είχαν μια παιδεία διότι είχαν τη διάθεση να Τον ακολουθήσουν κι εκείνοι το έκαναν ελεύθερα. Στην πορεία αυτών των τριών χρόνων έχουμε πολλά επεισόδια δυσκολίας στην επικοινωνία και στην κατανόηση από τους μαθητές Του. Πολλά πράγματα δεν τα κατανοούν και τα παρερμηνεύουν. Έχουμε για παράδειγμα τον Απόστολο Πέτρο που ενώ ομολογεί ότι θα του μείνει πιστός, Τον αρνείται την ώρα της δίκης Του. Έχουμε πολλά δεδομένα που δείχνουν ότι η κλίση (σ.σ. των μαθητών) δεν λειτουργεί με την έννοια της επιβολής, αλλά με την έννοια της ελεύθερης συμμετοχής και συνεργασίας.
Ο Ιούδας επιλέγει ελεύθερα να φτάσει σε αυτό το σημείο χωρίς να το θέλει ο Ιησούς ούτε και να τον έχει επιλέξει για να τον προδώσει. Γιατί αυτό θα σήμαινε ότι δεν έχει ευθύνη ο Ιούδας. Διότι η έννοια της ελευθερίας και της ευθύνης είναι πολύ σημαντική και για τη χριστιανική διδασκαλία και όπως μας το μαθαίνει ο Χριστός: Ο κάθε άνθρωπος καλείται από τον Θεό, αλλά είναι πάντα ελεύθερος να συμμετέχει, να ακολουθήσει ή να αρνηθεί.
Ο Χριστός δεν χρησιμοποιεί τον Ιούδα για να υπάρξει προδοσία. Διότι εάν μετανοούσε μετά, ο Ιησούς θα τον αποδεχόταν. Το τραγικό λάθος του Ιούδα δεν ήταν η προδοσία, ήταν η απελπισία που τον έπιασε και αυτοκτόνησε. Εάν μετανοούσε, ο Ιησούς θα τον έκανε μεγαλύτερο μαθητή απ' όλους γιατί θα ήταν και μεγαλύτερο παράδειγμα συγχώρεσης και επανένταξης μετά τη μετάνοιά του.
Για την προδοσία και τη σύλληψη, (σ.σ. οι διώκτες) είχαν πάρει μια φρουρά που ήταν στρατιωτικοί και μπορεί να συμμετείχε ο οποιασδήποτε στρατιώτης. Δεν πήγαν μόνο κάποιοι που Τον γνώριζαν, αλλά πήραν μαζί τους και πολιτική φρουρά και επειδή ήταν βράδυ, ουσιαστικά ήθελαν (σ.σ. τον Ιούδα) να τους επιβεβαιώσει ότι Αυτός είναι.
Ποια ήταν τα επαγγέλματα των μαθητών του Ιησού πριν Τον ακολουθήσουν;
Ο Ματθαίος ήταν τελώνης.
Οι Πέτρος, Ανδρέας, Ιάκωβος και Ιωάννης ήταν επαγγελματίες ψαράδες, ενώ είχαν και συνεταιρισμό με καΐκια.
Είναι πιθανό να ήταν και οι υπόλοιποι ψαράδες, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι διότι δεν έχουμε μαρτυρίες από τα Ευαγγέλια.
Γιατί κρατάμε λαμπάδες με το Άγιο Φως στην Ανάσταση;
Έχουμε μια ενδιαφέρουσα, παλιά ιστορική διαδρομή που ξεκινάει από τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Γενικώς οι Χριστιανοί άναβαν λαμπάδες τα βράδια, στους Εσπερινούς. Την ημέρα της Ανάστασης, είχαν τη συνήθεια να ανάβουν λαμπάδες συμβολικά διότι ο Χριστός είναι το φως του κόσμου.
Μετά έχουμε τη Βάπτιση των Κατηχουμένων που ξεκίνησε από τον 2ο — 3ο αιώνα: Χριστιανοί που πριν ήταν ειδωλολάτρες και ήθελαν να ενταχθούν στη χριστιανική Εκκλησία, περνούσαν ένα διάστημα προετοιμασίας, κατήχησης που κρατούσε συνήθως μήνες, χρόνο ή και παραπάνω. Στο τέλος αυτής της προετοιμασίας πήγαιναν να βαπτιστούν. Η μέρα της βάπτισης ήταν το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ. Περίμεναν λοιπόν οι Χριστιανοί που ήταν ήδη βαπτισμένοι, έμπαιναν οι Κατηχούμενοι και βαπτιζόντουσαν ομαδικά. Στη συνέχεια φορούσαν τους λευκούς χιτώνες και κρατούσαν τις λαμπάδες σαν νεοφώτιστοι που ήταν και έμπαιναν όλοι μαζί, ενσωματώνονταν με τους Χριστιανούς και ξεκινούσε η Λειτουργία της Αναστάσεως. Αυτή η πομπή των νεοφώτιστων με τις λαμπάδες (όπως και σήμερα έχουμε την αντίστοιχη συνήθεια, όταν ο νονός βαπτίζει, να κρατά λαμπάδα) είναι ένα σημαντικό στοιχείο για την ημέρα εκείνη.
Το τρίτο στοιχείο είναι ότι στην Εκκλησία των Ιεροσολύμων, η τελετή γινόταν στον Ναό της Αναστάσεως και συνδυαζόταν με το Φως που έβγαινε από τον Πανάγιο Τάφο (έχουμε γραπτές μαρτυρίες ήδη από τον 10 αιώνα). Από κει και μετά, τους τελευταίους 10 αιώνες, έχουμε πολλές μαρτυρίες και πήγες που αναφέρονται στο γεγονός αυτό.
Όλη αυτή είναι η πορεία του Αγίου Φωτός έχει συμβολισμό: Μας θυμίζει το Φως του Χριστού και το Φως της Αναστάσεως. Μας θυμίζει το Φως του καινούριου Χριστιανού ο οποίος μπαίνει με τη λαμπάδα από τη βάπτισή του. Μας θυμίζει ότι η ζωή μας πρέπει να είναι φωτεινή και να μοιάζει με τη ζωή και το Φως του Χριστού.
Πιο συγκεκριμένα για το Άγιο Φως, πήρε παγκόσμιες διαστάσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Παλαιότερα παρέμενε στα πλαίσια των Ιεροσολύμων. Είναι σχετικά πρόσφατο γεγονός, περίπου της τελευταίας 30ετίας, να έρχεται με το αεροπλάνο. Οι παλαιότεροι Χριστιανοί και ιερείς — το θυμάμαι κι εγώ — παίρναμε το Φως της Αναστάσεως από το ακοίμητο καντήλι που υπάρχει πάντα μέσα στο Άγιο Βήμα πίσω από την Αγία Τράπεζα κι από αυτή δίναμε στους ανθρώπους το βράδυ της Αναστάσεως.
