Στις 11 Μάιου η Εκκλησία μας προβάλλει τις δύο μεγάλες μορφές των Θεσσαλονικέων αδελφών Ιεραποστόλων, φωτιστών των Σλάβων, Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, οι όποιοι με τη ζωή τους έγραψαν μερικές από τις ενδοξότερες σελίδες της Ορθοδοξίας και του Βυζαντίου.
Γεννήθηκαν στη Θεσσαλονίκη, ο Μεθόδιος (πρώην Μιχαήλ) το 815 μ.Χ. και ο Κύριλλος (πρώην Κωνσταντίνος) το 827 μ.Χ. Σπούδασαν στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντινουπόλεως, το οποίο διηύθυνε ο μετέπειτα Πατριάρχης Φώτιος. Μετά τις σπουδές τους ο Μιχαήλ είχε λαμπρές επιδόσεις σε διοικητικές και διπλωματικές Υπηρεσίες της αυτοκρατορίας, σύντομα όμως προτίμησε να μονάσει σε μια Μονή του ορούς Όλυμπος της Βιθυνίας και έλαβε το όνομα Μεθόδιος.
Ο Κωνσταντίνος συνέχισε περισσότερες σπουδές. Σπούδασε φιλοσοφία, φιλολογία, ρητορική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική. Κατείχε δε, εκτός από τη μητρική ελληνική γλώσσα, και τα λατινικά, τα εβραϊκά, τα συριακά, τα αραβικά, τα χαζαρικά και τα σλαβικά. Λόγω των πολλών προσόντων του έγινε καθηγητής του Πανεπιστημίου της Κωνσταντινουπόλεως σε ηλικία μόλις 25 ετών!
Αυτοκράτορας του Βυζαντίου τότε ήταν ο Μιχαήλ ο Γ', ο όποιος εκτιμώντας τις ικανότητες του Κωνσταντίνου τον έστειλε στη Βαγδάτη σε διπλωματική αποστολή, αλλά και για να ενισχύσει τους εκεί Χριστιανούς. Η αποστολή του στέφθηκε από επιτυχία.
Με την επάνοδο του ο αυτοκράτορας του πρότεινε νέα αποστολή, αυτή τη φορά στους Χαζάρους, πού ζούσαν δίπλα στην Κασπία θάλασσα. Ο Κωνσταντίνος δέχθηκε με ενθουσιασμό. Προηγουμένως, σύμφωνα με την παράδοση, εκάρη Μοναχός και έλαβε το όνομα Κύριλλος. Πήρε μαζί του και τον Μεθόδιο και έφθασαν στη χώρα των Χαζάρων, οπού κήρυξαν το Ευαγγέλιο με ιερή φλόγα ψυχής. Εκατοντάδες Χαζάροι, ανάμεσα τους και ο αρχηγός τους, ο Χαγάνος, πού είχε ζητήσει από τον Βυζαντινό αυτοκράτορα να στείλει Ιεραποστόλους στη χώρα του, έγιναν Χριστιανοί.
Νέο τώρα πεδίο δράσεως ανοίγεται εμπρός στους δύο αδελφούς. Ο Μέγας Φώτιος, πού είχε γίνει ήδη Πατριάρχης, και ο αυτοκράτορας Μιχαήλ, αποδεχόμενοι πρόσκληση του βασιλιά της Μοραβίας Ρατισλάβου, αποφασίζουν να στείλουν στη Μοράβια τους δύο φλογερούς ιεραποστόλους.
Ο Κύριλλος με τις ευχές του Πατριάρχου, μέσα στις άλλες προετοιμασίες τους, προσπάθησε και εφεύρε αλφάβητο για τους Σλάβους. Ήταν βασισμένο στο ελληνικό και μεγαλογράμματο. Έμεινε γνωστό στην Ιστορία ως «γλαγολιτική γραφή». Με τη βοήθεια δε του Μεθοδίου και άλλων συνεργατών τους μετέφρασαν στα σλαβικά την Αγία Γραφή και τα λειτουργικά βιβλία.
Όταν έφθασαν στη Μοράβια άρχισαν με ένθεο ζήλο το ιερό έργο τους. Δίδασκαν το λόγο του Θεού και λειτουργούσαν στη γλώσσα των Σλάβων και συγχρόνως υποδείκνυαν και νέες καλλιέργειες της γης. Ίδρυαν επίσης και σχολεία, για να μαθαίνουν οι Σλάβοι τη «γλαγολιτική γραφή». Αυτό είχε ως συνέπεια να τους αγαπήσουν περισσότερο οι κάτοικοι των περιοχών αυτών και να πάρει μεγάλες διαστάσεις το θρησκευτικό και εκπολιτιστικό έργο τους.
Οι επιτυχίες τους αυτές όμως προκάλεσαν τις αντιδράσεις των παπικών κληρικών από τη Γερμανία, πού δεν ήθελαν με κανένα τρόπο την επιρροή του Βυζαντίου στη Μοράβια. Πάπας τότε ήταν ο Νικόλαος Α', ο όποιος είχε έλθει σε αντίθεση με τον Μ. Φώτιο.
Προσπάθησαν λοιπόν οι παπικοί Φράγκοι να ανακόψουν το έργο των Ελλήνων ιεραποστόλων, με πρόφαση ότι απαγορευόταν η μετάφραση της Αγίας Γραφής και των λειτουργικών κειμένων σε άλλες γλώσσες πλην της Ελληνικής, λατινικής και εβραϊκής! Τους κάλεσαν λοιπόν στη Ρώμη για απολογία. Εν τω μεταξύ είχε πεθάνει ο πάπας Νικόλαος, ο δε διάδοχος του Αδριανός έδειξε κάποια εύνοια προς τους δύο αδελφούς, οι όποιοι μόλις τον συνάντησαν του παρέδωσαν το ιερό λείψανο του Αγίου Κλήμεντος Ρώμης, το όποιο το είχαν ανακαλύψει στην Κριμαία, πηγαίνοντας προς τη χώρα των Χαζάρων.
Σύντομα όμως κάλεσε τον Κύριλλο ο Κύριος κοντά Του. Οι ταλαιπωρίες και οι σκληροί αγώνες του υπέσκαψαν την υγεία του και παρέδωσε το πνεύμα του σε ηλικία 42 ετών στις 14 Φεβρουαρίου του 869. Ετάφη στο Ναό του Αγίου Κλήμεντος στη Ρώμη.
Πιεζόμενος ο Πάπας κατόπιν και από τον βασιλιά της Μοραβίας, χειροτόνησε επίσκοπο το Μεθόδιο και του έδωσε τον τίτλο: «Αρχιεπίσκοπος Μοραβίας και Παννονίας». Η Αρχιεπισκοπή αυτή περιλάμβανε τις σημερινές χώρες: Τσεχία, Σλοβακία, Σλοβενία, Κροατία, Βοσνία, Μαυροβούνιο, μέρος της Αυστρίας και της Ουγγαρίας.
Μόνος του πλέον ο Μεθόδιος συνέχισε το έργο του. Συνεχίστηκαν όμως και πολλαπλασιάστηκαν και οι αντιδράσεις των Φράγκων εναντίον του. Ένα διάστημα τον φυλάκισαν σε ένα φρούριο της Βαυαρίας και τον βασάνισαν. Παρά ταύτα, μετά την αποφυλάκιση του συνέχισε το ιερό έργο του απτόητος. Πήγε μάλιστα και στη Βουλγαρία και στη Ρωσία, όπου κήρυξε το Ευαγγέλιο και δίδαξε και το αλφάβητο του Κυρίλλου και έθεσε έτσι τις βάσεις για την εξαίρετη πνευματική δημιουργία και τον πολιτισμό των χωρών αυτών. Εκοιμήθη εν Κυρίω στη Μοράβια σε ηλικία 70 ετών, στις 6 Απριλίου του 885 μ. Χ.
Κλείνουμε την απλή αυτή σκιαγράφηση της ζωής των δύο αγίων Ιεραποστόλων των Σλάβων, πού ανακηρύχτηκαν πρόσφατα «προστάται της Ευρώπης», με ένα απόσπασμα ομιλίας του αειμνήστου Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος του Β'. Την εξεφώνησε στο Θεολογικό Συνέδριο, πού συνεκλήθη στη Θεσσαλονίκη προς τιμή τους στα 1.100 χρόνια από την κοίμηση του αγίου Μεθοδίου (13-15.5.85):
«Ούτοι έθεσαν τας βάσεις του πολιτισμού των σλαβικών λαών, ο χαρακτήρ του οποίου τυγχάνει ελληνοχριστιανικός, αναδειχθέντες ούτως οι μέγιστοι ευεργέται του χριστιανικού και του ευρωπαϊκού κόσμου. Το μεγαλειώδες έργον των είναι καρπός του Αγίου Πνεύματος και της μεγαλοφυίας των... κατέχουν εξέχουσαν θέσιν μεταξύ των διδασκάλων της Τρισηλίου θεότητος...». Και πρόσθεσε:
Αξιοσημείωτο είναι εκείνο πού υπογραμμίζει γι' αυτούς και ο Τσέχος ιστορικός Ντβόρνικ: «Ενεπνέοντο από το ελληνικόν πνεύμα, το δημοκρατικόν και φιλελεύθερον, το οποίον σέβεται την οντότητα των ατόμων και των εθνών».
