Ο αλβανικός «Κόλπος των Χοίρων» Η αποτυχημένη επιχείρηση της CIA και της βρετανικής SIS και η συμμετοχή της Ελλάδας, με στόχο την ανατροπή του Ενβέρ Χότζα
Του απεσταλμένου μας στα Τιρανα Σταυρου Τζιμα
«…Η εκπαίδευση των πρακτόρων γινόταν στην Αθήνα, από Αμερικανούς της CIA. Διάλεγαν τους τρομοκράτες σε στρατόπεδα Αλβανών αντεπαναστατών και, αφού τους μάθαιναν να χειρίζονται όπλα και ασυρμάτους και τους εξασκούσαν σε πράξεις δολιοφθοράς, τους έριχναν με αλεξίπτωτα ή τους περνούσαν κρυφά από τα σύνορα με σκοπό να οργανώσουν εξέγερση κατά της λαϊκής εξουσίας.
Εμείς όμως είχαμε πληροφορηθεί τα σχέδιά τους και τους περιμέναμε. Επί 16 μήνες παιζόταν ένα άγριο παιγνίδι πρακτόρων στα βουνά της Αλβανίας, με την εμπλοκή Αλβανών τρομοκρατών, Αμερικανών, Βρετανών και Ελλήνων. Στο τέλος τούς διαλύσαμε».
Ο 80χρονος σήμερα Μαρκ Ντοντάνι, πρώην πράκτορας των αλβανικών μυστικών υπηρεσιών, μιλάει στην «Κ» για τον αλβανικό «Κόλπο των Χοίρων», δηλαδή την αποτυχημένη επιχείρηση της CIA και της βρετανικής SIS (μετέπειτα ΜΙ6), στην οποία ρόλο διαδραμάτισε και η Ελλάδα, με στόχο την ανατροπή του Ενβέρ Χότζα.
«Επέλεξαν την Αλβανία διότι οι μυστικές υπηρεσίες της Αμερικής και της Βρετανίας νόμιζαν ότι ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος στην αλυσίδα των χωρών του σοσιαλιστικού μπλοκ. Πίστευαν ότι με το να ανατρέψουν το δικό μας λαϊκό καθεστώς θα έστελναν ένα μήνυμα και στις άλλες λαϊκές δημοκρατίες για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Την πάτησαν, όμως, γιατί έκαναν λάθος εκτίμηση της αλβανικής πραγματικότητας…», λέει και προσθέτει πως «ο αόρατος πόλεμος των κατασκόπων με την Ελλάδα συνεχίστηκε επί πολλά χρόνια μετά από εκείνο το πάθημα των ιμπεριαλιστών…».
Τέλη του 1947: ο Ενβέρ Χότζα και οι παρτιζάνοι του είχαν εγκαθιδρύσει «λαϊκό καθεστώς» στην Αλβανία, συγκροτώντας το πρώτο και μοναδικό κομμουνιστικό κράτος στη Μεσόγειο, και, όπως ήταν φυσικό, για την επιβίωσή του στράφηκαν στη Σοβιετική Ενωση, που τους πρόσφερε πολιτική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξη.
Βρετανοί και Αμερικανοί ανησυχούσαν για το ενδεχόμενο να μετατραπεί το κατά τ' άλλα μικρό και ασήμαντο αυτό κράτος σε ορμητήριο των Σοβιετικών στη Μεσόγειο, καθώς μάλιστα οι πληροφορίες τους ανέφεραν πως η Μόσχα σχεδίαζε την κατασκευή βάσης υποβρυχίων στην Αυλώνα και αποφάσισαν να ανατρέψουν τον Χότζα.
Το έργο ανατέθηκε στη SIS και στη CIA, που σχεδίασαν από κοινού μια επιχείρηση με την επωνυμία «Πολύτιμη» (Valuable) για τους Βρετανούς και «Σατανάς» (Fiend) για τους Αμερικανούς, χρησιμοποιώντας ως «μοχλό» Αλβανούς εθνικιστές και αντικομμουνιστές, που εργάζονταν ως πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών Ελλάδας, Ιταλίας και Γιουγκοσλαβίας.
Δολιοφθορές
Σύμφωνα με το σχέδιο, εκπαιδευμένοι κομάντος θα έπεφταν με αλεξίπτωτα στην κεντρική Αλβανία με σκοπό να ξεσηκώσουν τον πληθυσμό εναντίον του Χότζα και σε συνεργασία με ένοπλες εθνικιστικές και βασιλικές ομάδες, που δρούσαν διάσπαρτες στα βουνά εναντίον του καθεστώτος, να προκαλέσουν γενικευμένη εξέγερση.
Στην αρχή το βάρος σήκωσαν οι Βρετανοί. Στρατολόγησαν σε Γερμανία, Ιταλία και Ελλάδα και μετέφεραν στη Μάλτα για εκπαίδευση, εκατοντάδες Αλβανούς αντικαθεστωτικούς, οι οποίοι έπεσαν με αλεξίπτωτα στην περιοχή Μάτι της κεντρικής Αλβανίας στις αρχές του 1948, αλλά δεν κατάφεραν να προσεγγίσουν με επιτυχία τους κατοίκους και να οργανώσουν ένα ευρύτερο κίνημα. Ετσι, περιορίστηκαν σε κάποιες δολιοφθορές και η επιχείρηση «σερνόταν» έως το 1949, οπότε οι Αμερικανοί πήραν την υπόθεση στα χέρια τους, αποφασισμένοι να τελειώνουν με τον Χότζα.
Μετέφεραν, λοιπόν, το βασικό κέντρο εκπαίδευσης πρακτόρων στην Ελλάδα και το 1949, στις 3 Δεκεμβρίου, οι πρώτοι 40 Αλβανοί κομάντος επιχείρησαν απόβαση στην Αυλώνα όπου έφτασαν με το βρετανικό πλοίο «Stormie Seαs». Στην ακτή, όμως, τους περίμεναν οι αλβανικές δυνάμεις ασφαλείας: τέσσερις κομάντος σκοτώθηκαν, οι άλλοι κατάφεραν να επιστρέψουν σώοι στο πλοίο.
Κάτι δεν πήγαινε καλά. «Είχαμε πληροφορηθεί έγκαιρα τα σχέδια των βρετανικών και αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και τους περιμέναμε», λέει ο Ντοντάνι.
Πώς όμως είχε μάθει ο Χότζα για το -υποτίθεται- άκρως απόρρητο αυτό σχέδιο;
Ο Κιμ Φίλμπι
Πολύ αργότερα, από την πλευρά των Δυτικών, η παταγώδης αποτυχία των μυστικών τους υπηρεσιών αποδόθηκε σε διαρροή της επιχείρησης με δράστη τον διαβόητο διπλό κατάσκοπο Κιμ Φίλμπι. Σύμφωνα με την εκδοχή τους, ο Φίλμπι διέρρευσε το σχέδιο στον Στάλιν και εκείνος ενημέρωσε τον Χότζα…
Ομως, οι Αλβανοί αντικρούουν μετα βδελυγμίας τους αμερικανοβρετανικούς ισχυρισμούς. «Πρόκειται για τεράστιο ψέμα. Το σχέδιο έφτασε σ' εμάς από έναν πράκτορά μας στο Βατικανό», υποστηρίζει ο Ντοντάνι, που με καμάρι λέει ότι ανήκε στην πενταμελή ομάδα της Σιγκουρίμι, που διείσδυσε και διέλυσε το δίκτυο των «αντεπαναστατών, τρομοκρατών».
Και δεν είναι ο μόνος. «Οταν σημειώθηκε η επιτυχία μας, ο Φίλμπι είχε αποκαλυφθεί ήδη και βρισκόταν υπό παρακολούθηση από την αμερικανοβρετανική αντικατασκοπεία, δεν θα μπορούσε λοιπόν να ξέρει τέτοιες λεπτομέρειες», γράφει ο τότε επικεφαλής της Σιγκουρίμι στην Αλβανία, Πίλο Σάντρο, στο βιβλίο του με τίτλο «Το χιόνι αρχίζει», που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αλβανία και στο οποίο περιγράφει λεπτομέρειες της επιχείρησης.
«Με εντολή του Ενβέρ Χότζα συγκροτήθηκε μια ομάδα πέντε στελεχών της Σιγκουρίμι, μεταξύ των οποίων εγώ και ένας Ελληνας μειονοτικός, ο Γιώργος Σουλιώτης, που ονομάστηκε «Μέτωπο Σωτηρίας» και είχε σκοπό να εισχωρήσει στις ένοπλες εθνικιστικές ομάδες, όπως το Balli Kombetar Leggaliteti που δρούσε στα βουνά. Η ομάδα μας εμφανιζόταν ως αντικομμουνιστική, που επιδίωκε ταυτόχρονα να έρθει σε επαφή και με όσους δρούσαν από το εξωτερικό για να συντονιστούμε στην επιχείρηση πρόκλησης εξέγερσης», συνεχίζει ο Ντοντάνι.
«Παράλληλα, στάλθηκαν άνθρωποί μας στην Ελλάδα και στην Ιταλία, που έπιασαν επαφές και έπαιρναν πληροφορίες από εξορίστους. Η εκπαίδευση όλων των πρακτόρων που πιάσαμε στη συνέχεια, με βάση και τις ομολογίες τους, αποκαλύφθηκε ότι είχε γίνει στην Αθήνα σε κέντρο της CIA. Την ευθύνη είχε ένας Αμερικανός συνταγματάρχης με το ψευδώνυμο Τζον (πραγματικό όνομα Αλ Ολμερ) και εκπαιδευτές ήταν κάποιοι Αμερικανοί Τζίμι, Τσάρλι και Μάικ. Σημαντικό ρόλο στη στρατολόγηση διαδραμάτισε ο Σύλλογος Βορειοηπειρωτών. Με τη βοήθειά του διάλεγαν τους υποψηφίους για να επανδρώσουν τις παραστρατιωτικές ομάδες. Είχαν συγκροτήσει μάλιστα και την Επιτροπή Ελεύθερης Αλβανίας, στην Ιταλία, την Αίγυπτο και την Ελλάδα, που λειτουργούσε σαν προσωρινή κυβέρνηση και απαρτιζόταν από ανθρώπους του εξόριστου βασιλιά Αχμέτ Ζώγου».
Κομάντος εκπαιδευμένοι στην Ελλάδα συνέχιζαν να μπαινοβγαίνουν κατά διαστήματα στην Αλβανία διασχίζοντας κρυφά τα σύνορα στην Ηπειρο και τη Δυτική Μακεδονία και πραγματοποιούσαν κάποιες επαφές με παραστρατιωτικές ομάδες, μεταξύ αυτών και το «Μέτωπο Σωτηρίας» της Σιγκουρίμι, χωρίς όμως να καταφέρουν να ξεσηκώσουν τον πληθυσμό.
Αποτυχίες
Το κλιμάκιο της CIA στην Αθήνα, που προβληματιζόταν με τις συνεχιζόμενες αποτυχίες, αποφάσισε την άνοιξη του 1952 «να τα παίξει όλα για όλα». Εστειλε, λοιπόν, στην Αλβανία τον επικεφαλής των εκπαιδευμένων κομάντος, που ήταν γύρω στους 500, Ζενέλ Σέχου, συνοδευόμενο από άλλα δύο στελέχη της Επιτροπής, μεταξύ αυτών και έναν ασυρματιστή, ονόματι Ταχίρ Πρέτσι.
«Και οι τρεις είχαν φύγει αμέσως μετά την απελευθέρωση στην Ελλάδα, όπου στρατολογήθηκαν στην αρχή από τις ελληνικές μυστικές υπηρεσίες και στη συνέχεια από τη CIA», αναφέρει ο Ντοντάνι.
Οι αντιφρονούντες έπεσαν μια νύχτα με αλεξίπτωτο στην κεντρική Αλβανία, κοντά σε μια μικρή λίμνη, τη Βαϊκάλη, αλλά εκεί τους περίμεναν οι πράκτορες της Σιγκουρίμι και τους συνέλαβαν.
«Αναγκάσαμε τον ασυρματιστή να μεταδώσει στο κλιμάκιο της CIA στην Αθήνα ότι όλα πάνε καλά και το πεδίο είναι ελεύθερο να καταφθάσουν και άλλοι παραστρατιωτικοί. Στόχος μας ήταν να πιάσουμε και τον κορυφαίο πράκτορά τους, έναν Χαμίτ Ματιάνι, που ήταν σκληρό καρύδι. Μετά από αρκετούς μήνες προετοιμασίας μιας καλά στημένης παγίδας, ο Ματιάνι «τσίμπησε» και ήρθε στην Αλβανία, στις 30 Απριλίου 1953. Με το που έπεσε με το αλεξίπτωτο τον πιάσαμε. Το ίδιο έγινε και με άλλους που ακολούθησαν. Στην ανάκριση «κελάηδησαν» όλοι και αποκαλύφθηκε πλήρως η εμπλοκή των αμερικανικών, βρετανικών, ελληνικών, ιταλικών, αλλά και ώς ένα βαθμό και των γιουγκοσλαβικών υπηρεσιών».
