Κατά τη συνάντηση με Ρώσους και ξένους δημοσιογράφους, στις 12 Ιανουαρίου του 2010, ερωτηθείς για τις σχέσεις των εκκλησιαστικών προβλημάτων με πολιτικά στο μετασοβιετικό χώρο, ο Αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων ανέφερε συγκεκριμένα: «Ο αμοιβαίος σύνδεσμος βεβαίως υπάρχει, αλλά δεν είναι άμεσος και δεν γίνεται η επίλυση των εκκλησιαστικών ζητημάτων με πολιτικά μέσα, όπως δεν γίνεται η επίλυση των πολιτικών προβλημάτων με εκκλησιαστικά μέσα, παρόλο που οι εκκλησιαστικές σχέσεις δύνανται σε μεγάλο βαθμό να συμβάλλουν στη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ των χωρών, των λαών και ακόμα των πολιτικών». Ως ένα θετικό παράδειγμα προβλήθηκε η πρόσφατη ανταλλαγή των εκκλησιαστικών πρέσβεων μεταξύ Ρωσικής και Γεωργιανής Ορθοδόξων Εκκλησιών.
Ο Ιεράρχης άγγιξε επίσης και το θέμα της εκκλησιαστικής κατάστασης στην Εσθονία, όπου το 1996 ως αποτέλεσμα των μονομερών ενεργειών συγκροτήθηκε η οντότητα του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως: «Αυτό οδήγησε στη διακοπή των σχέσεων μεταξύ των Πατριαρχείων Μόσχας και Κωνσταντινουπόλεως για 4 μήνες, στη διάρκεια των οποίων δεν είχαμε την ευχαριστιακή κοινωνία, πράγμα το οποίο στην εκκλησιαστική διπλωματική γλώσσα ταυτίζεται με την πλήρη διακοπή σχέσεων. Ύστερα, στην πορεία των πολύ δυσχερών συνομιλιών και τα δυο μέρη προχώρησαν σε συμβιβασμό, η ευχαριστιακή κοινωνία αποκατεστάθη, αλλά η ένταση στις σχέσεις διατηρείτο. Το εσθονικό πρόβλημα δεν έχει λάβει τη λύση του μέχρι σήμερα και με αυτή την έννοια δε μπορούμε να θεωρήσουμε το θέμα αυτό κλειστό και τη σελίδα αυτή γυρισμένη. Όμως τουλάχιστον είμαστε σε θέση να διαπιστώσουμε την ύπαρξη της καλής θέλησης και από τα δυο μέρη, δηλαδή του Πατριαρχείου Μόσχας και του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, και η προθυμία να μη επαναλαμβάνουμε στο περαιτέρω τα παρόμοια σφάλματα και να επιλύουμε τα προβλήματα και διαφωνίες που αναφύονται μέσα στο πνεύμα ειρήνης και συμφωνίας».
Αναπτύσσοντας το θέμα για τις σχέσεις των πολιτικών προβλημάτων με εκκλησιαστικά, ο Σεβασμιώτατος κ. Ιλαρίων ανέλυσε λεπτομερώς την κατάσταση στην Ουκρανία, τονίζοντας ότι τελευταία παρατηρήθηκαν θετικές εξελίξεις οι οποίες συνίστανται στο ότι «οι ορισμένες σχισματικές ενορίες επανεντάσσονται στους κόλπους της κανονικής Εκκλησίας».
«Το 2009 άρχισε ο διάλογος μεταξύ της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Πατριαρχείου Μόσχας και της λεγόμενης «Ουκρανικής Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας». Επίσης ξεκίνησαν οι συναντήσεις για την προετοιμασία του διαλόγου της κανονικής Ουκρανικής Εκκλησίας με το λεγόμενο «Πατριαρχείο Κιέβου». Ο διάλογος είναι πάντα καλύτερα από τον πόλεμο, και χωρίς να προκαθορίζουμε τα αποτελέσματα αυτού του διαλόγου, μπορούμε να πούμε ότι ακόμα το γεγονός των συνομιλιών αυτών έχει αναμφίβολα τη θετική σημασία», τόνισε ο Πρόεδρος του ΤΕΕΣ.
Μεγάλη σημασία ο Αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων απέδωσε στην επίσκεψη του Πατριάρχη Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ. Κυρίλου στην Ουκρανία. Διότι σύμφωνα με τον Ιεράρχη, δεν ήταν μια απλή ποιμαντική επίσκεψη, ούτε μια απλή επικοινωνία του Πατριάρχη με τους ορθοδόξους πιστούς. Είναι γεγονός, ότι όλη η Ουκρανία συμμετείχε στην επίσκεψη μέσω των ΜΜΕ.
«Σήμερα στην Ουκρανία παρατηρείται η τάση προς την συσπείρωση της κοινωνίας στο πνευματικό και εκκλησιαστικό επίπεδο, και η επίσκεψη του Πατριάρχή Κυρίλλου απέδειξε αυτό πολύ φανερά, συνέχισε ο Αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων τους οποίους είδαμε, υποδέχθηκαν τον Πατριάρχη Κύριλλο ως τον δικό τους πνευματικό ηγέτη και ως τον πατέρα τους, φωνάζοντας «Κύριλλος είναι ο Πατριάρχης μας!». Αυτό το διαπιστώσαμε και στο Κίεβο, και στην Ανατολική Ουκρανία αλλά και στη Δυτική».
Ο Αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων εξέφρασε την πεποίθηση ότι ο επόμενος Πρόεδρος της Ουκρανίας, όποιος και να είναι, δεν πρέπει να εμπλέκεται στην εκκλησιαστική κατάσταση στην Ουκρανία, υποστηρίζοντας τη μια ή την άλλη πλευρά: «Είμαστε βέβαιοι ότι η Τοπική Ουκρανική Εκκλησία για τη δημιουργία της οποίας λέει συνεχώς ο Πρόεδρος Γιούσενκο, υπάρχει ήδη και είναι η Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία του Πατριαρχείου Μόσχας. Η αποστολή μας δεν είναι να δημιουργήσουμε μια νέα Εκκλησία με βάση την κανονική Εκκλησία, τις δυο σχισματικές οντότητες και την Ελληνοκαθολική Εκκλησία, η οποία δεν αποτελεί ούτε καν μέρος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η αποστολή μας συνίσταται στην εμπέδωση της κανονικής Ορθοδοξίας και στη βοήθεια των ανθρώπων, οι οποίοι εξέπεσαν από αυτή για λόγους κυρίως πολιτικούς, να επανέλθουν στους κόλπους της κανονικής Εκκλησίας…Σήμερα στην Ουκρανία υπάρχει η κατανόηση ότι η Εκκλησία είναι Εκκλησία, και η πολιτική είναι πολιτική. Το πιο σοφό πράγμα, το οποίο πρέπει να κάνει ο νέος Πρόεδρος της Ουκρανίας είναι να απέχει από τις εκκλησιαστικές υποθέσεις και να προσφέρει τη δυνατότητα στους ίδιους τους ορθοδόξους πιστούς της Ουκρανίας υπό την καθοδήγηση του Πατριάρχη τους και του Μακαριωτάτου Μητροπολίτη να αναζητήσουν τρόπους του διαλόγου με εκείνους τους ανθρώπους, οι οποίοι αποσχίστηκαν από την Εκκλησία, με σκοπό την υπέρβαση με εκκλησιαστικά μέσα εκείνου του σχίσματος, το οποίο δυστυχώς, υπάρχει ήδη σχεδόν 20 χρόνια», είπε ολοκληρώνοντας ο Αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων.
