Με φιρμάνια του Σουλτάνου και νόμους των δικτατοριών της εποχής Παγκάλου και Μεταξά τεράστιες περιουσίες ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ, που αποτελούν κληροδοτήματα Ηπειρωτών, δεν αποδίδονται στο Δημόσιο και τους δήμους, όπως επιθυμούσαν οι διαθέτες τους, αλλά παραμένουν στη διαχείριση της Εκκλησίας.
Το 1/8 των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας περιελάμβανε μεταξύ άλλων το κληροδότημα του Γεωργίου Σταύρου, ιδρυτή της τράπεζας. Βάσει της διαθήκης του, το 1868, όριζε διαχειριστές του κληροδοτήματος τρεις πολίτες των Ιωαννίνων. Κι όμως, μέχρι σήμερα, το διαχειρίζεται επιτροπή της Μητρόπολης Ιωαννίνων με πρόεδρο τον μητροπολίτη!
Ανάλογη είναι και η τύχη άλλων κληροδοτημάτων της Ηπείρου, όπως του Νικολάου Ζωσιμά, που διέθετε επίσης αντίστοιχο μερίδιο μετοχών στην Εθνική Τράπεζα, σημαντικά κονδύλια για τη Ζωσιμαία Σχολή και άλλα εκπαιδευτικά και προνοιακά ιδρύματα και ο οποίος με τη σειρά του όριζε ως διαχειριστές τρεις πολίτες των Ιωαννίνων. Τον Δήμο Μετσόβου επέλεξαν ως διαχειριστή του κληροδοτήματός τους οι Γεώργιος και Αφέντω Τούλη, αλλά και σε αυτή την περίπτωση εδώ και δεκαετίες εξακολουθεί να παραμένει στα χέρια των εκάστοτε μητροπολιτών.
Η νομοθεσία
Μετά την τουρκοκρατία, σειρά νομοθετημάτων δεν συμπεριέλαβε ποτέ τα Ιωάννινα στις ρυθμίσεις που θα απέμπλεκαν τη διαχείριση των κληροδοτημάτων από εκκλησιαστικά ιδρύματα και θα την απέδιδαν στους νόμιμους διαχειριστές, που δεν είναι άλλοι από τους δήμους και τους κατοίκους της περιοχής.
«Πολλά από τα ιδρύματα που προέβλεπαν τα κληροδοτήματα έχουν κλείσει. Τους ενδιαφέρει μόνο να διακινούν τις μετοχές», σχολιάζει το μέλος της Επιτροπής Αγώνα για τα Ηπειρώτικα Κληροδοτήματα, Σπύρος Εργολάβος, αναφερόμενος στον τρόπο διαχείρισής τους. Το ορφανοτροφείο δωρεάς Γ. Τούλη βομβαρδίστηκε στον πόλεμο του 1940 και ουδέποτε επαναλειτούργησε.
Αντιστοίχως, οι τεχνικές σχολές του κληροδοτήματος Γ. Σταύρου καταργήθηκαν, παρά τη διαθήκη, και σήμερα στα κτίσματα στεγάζονται διάφορες δημόσιες υπηρεσίες. Την ίδια ώρα, υπάρχουν πολλά ερωτήματα όσον αφορά την περιουσία του Ν. Ζωσιμά. Κατά τον κ. Εργολάβο, το 1842, όταν ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα, ο Ζωσιμάς είχε 611 από τις συνολικά 5.000
μετοχές, δηλαδή το 1/8 του κεφαλαίου της.
«Το 2000 από τις 230.000.000 μετοχές της τράπεζας, στο κληροδότημα Ζωσιμά ανήκαν μόνον ένα εκατομμύριο μετοχές. Το 1/8 έγινε το 1/230. Όταν ρωτήσαμε τι απέγιναν τα υπόλοιπα χρήματα, κανένας δεν απάντησε», υπογραμμίζει ο κ. Εργολάβος.
«Είναι αδιανόητο να υπάρχει ένα “πλην Ιωαννίνων” και ό,τι ισχύει σε όλη την υπόλοιπη Ελλάδα να μην εφαρμόζεται σε εμάς», τονίζει χαρακτηριστικά και ο δήμαρχος της πόλης Νίκος Γκόντας και προσθέτει: «Πρόκειται για μία κατάσταση που ξεκινάει και ισχύει ακόμη και σήμερα με φιρμάνι του Σουλτάνου. Είναι ντροπή για όλους!».
Η Εθνική Τράπεζα
Και ο κ. Γκόντας κάνει ιδιαίτερη αναφορά στα τεράστια ποσά που, παρά τη βούληση των διαθετών, διαχειρίζεται ακόμη η μητρόπολη. «Το 25% των μετοχών της Εθνικής Τράπεζας ανήκε στην πόλη των Ιωαννίνων. Τα ποσά αυτά ήταν ικανά να αλλάξουν το μέλλον της πόλης, αλλά και ολόκληρης της Ηπείρου», λέει.
Διευκρινίζει εξάλλου πως δεν είναι απαραίτητο να πάρει τα κληροδοτήματα ο δήμος. «Εμάς δεν μας ενδιαφέρει και το Δημόσιο να τα διαχειρίζεται, αλλά δεν μπορεί να γίνεται διαχείριση του τεράστιου αυτού πλούτου με τους κανόνες της εκκλησιαστικής περιουσίας που ξέρουμε όλοι πόσο αδιαφανείς είναι. Κανείς δεν γνωρίζει για παράδειγμα τι έγινε στις αλλεπάλληλες αυξήσεις των μετοχικών κεφαλαίων της τράπεζας», επισημαίνει.
Όπως αναφέρουν, εντυπωσιακό είναι για την περίπτωση των Ιωαννίνων πως το 1984 ψηφίστηκε νόμος που ανέφερε ότι και τα κληροδοτήματα του Νομού Ιωαννίνων θα πρέπει να διοικούνται σύμφωνα με τη βούληση των διαθετών, καταργώντας μάλιστα κάθε άλλη αντίθετη διάταξη. Εκδόθηκε επίσης και η πρώτη υπουργική απόφαση ώστε το κληροδότημα Γ. Σταύρου να περιέλθει στον δήμο.
Ουδέποτε όμως εφαρμόστηκαν! Ακολούθησαν σειρά διοικητικών και δικαστικών προσφυγών μεταξύ Επιτροπής Αγώνα και Μητρόπολης, που πάντοτε κατέληγαν στην ανάγκη αποκατάστασης της αδικαιολόγητης ανισότητας απέναντι στα Ιωάννινα. «Είναι αδιανόητο ότι δεν ίσχυσε ποτέ αυτός ο νόμος. Θα πρέπει έστω και καθυστερημένα η Πολιτεία να δώσει λύση», τονίζει ο κ. Γκόντας.
ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ
Ανεφάρμοστος έχει μείνει ο νόμος του 1984 που όριζε ότι ισχύουν μόνο οι διαθήκες
«Έχουν πέσει σε χέρια επιτηδείων»
ΤΟ «ΑΓΚΑΘΙ» των κληροδοτημάτων δεν αφορά όμως μόνον αυτά των Ιωαννίνων. Κακοδιαχείριση και απουσία ελέγχων είναι ορισμένες από τις διαπιστώσεις του γενικού επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης Λέανδρου Ρακιντζή, ο οποίος στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του επιχείρησε να εξετάσει τη διαχείριση των κληροδοτημάτων.
«Η όλη λειτουργία τους ρυθμίζεται από τον Α.Ν. 2039/1939, ο οποίος πλέον έχει ξεπεραστεί, με αποτέλεσμα την έλλειψη επαρκούς εποπτείας αυτών που η διοίκησή τους έχει σε μεγάλο βαθμό πέσει σε χέρια επιτηδείων, οι οποίοι απλώς ασκούν διαχείριση, ενίοτε επ΄ ωφελεία τους», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Περιγράφει μάλιστα τις δυσκολίες που υπάρχουν. «Κάνουμε προσπάθειες προκειμένου αφενός να απογραφούν τα ιδρύματα αυτά, που ανέρχονται περίπου σε 9.800, αφετέρου να υποχρεωθούν οι διοικήσεις τους να υποβάλλουν ισολογισμούς και λογοδοσίες, να εκτελούν τους όρους των αντίστοιχων διαθηκών και να μεριμνούν για την καταβολή των κληροδοσιών», σημειώνεται στην έκθεση του γενικού επιθεωρητή. Ενδεικτικό είναι πως λόγω του όγκου των κληροδοτημάτων αλλά και της απουσίας μητρώου, οι αρμόδιοι μηχανισμοί ελέγχου- δηλαδή η Διεύθυνση Εθνικών Κληροδοτημάτων του υπουργείου Οικονομίας και βάσει νόμου του 2000 και οι περιφέρειες- αδυνατούν να ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους.
Η έκθεση
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει ήδη από το 1999 και σχετική έκθεση της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής για τα Εθνικά Κληροδοτήματα: «Οι ετήσιοι προβλεπόμενοι προϋπολογισμοί και απολογισμοί κατά τον Ν. 2039/39 δεν κατατίθενται από τις Διοικήσεις των Κληροδοτημάτων κανονικά κατ΄ έτος, αλλά και- όταν κατατίθενται- δεν ελέγχονται αποτελεσματικά».
Μειωμένα μισθώματα ή μη είσπραξή τους για τα ακίνητα των κληροδοτημάτων, διάθεσή τους κατά το δοκούν και για σκοπούς που δεν προβλέπονται στις διαθήκες, ανύπαρκτη τήρηση βιβλίων είναι μερικά μόνον από τα «τεχνάσματα» στα οποία καταφεύγουν οι διοικήσεις, με αποτέλεσμα να ζημιώνονται τόσο οι ωφελούμενοι που είχαν επιλέξει οι διαθέτες, αλλά και το Ελληνικό Δημόσιο.
Σε απώλειες είσπραξης φόρων για το κράτος περίπου 1,5 εκατ. ευρώ έχει οδηγήσει η κακοδιαχείριση στο Άσυλο Ανιάτων, που διαθέτει 500 ακίνητα και για το οποίο σύμφωνα με πόρισμα του Σώματος Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης προκύπτουν ενδείξεις κατάχρησης 6 εκατ. ευρώ.
Ανάλογα είναι τα ευρήματα των ελέγχων που περιλαμβάνονται στην τελευταία έκθεση του γενικού επιθεωρητή. Έλλειμμα ποσού άνω των 183.500 ευρώ προέκυψε κατά τον διαχειριστικό έλεγχο της κληρονομιάς Νικολ. Καραλάκη από τη μη είσπραξη ενοικίων, ενώ για τον ίδιο λόγο καταγράφηκε έλλειμμα περίπου 37.500 ευρώ βάσει της αντικειμενικής αξίας των ακινήτων της κληρονομιάς Καλλιόπης Αλεξανδρίδου. Αντιστοίχως, σε καταλογισμό ποσού 40.965 ευρώ κατά των διαχειριστών προχώρησαν οι επιθεωρητές για το κεφάλαιο αυτοτελούς διαχείρισης Ανδρέα Σαριδάκη υπέρ του δημοτικού διαμερίσματος Δήμου Μηθύμνης.
www.tanea.gr
