Είναι μια από τις μικρότερες εκκλησίες στην Ελλάδα και σίγουρα αποτελεί σπάνιο φαινόμενο να τελούνται λειτουργίες σε έναν ναΐσκο, που έχει δημιουργηθεί μέσα στο σύμπλεγμα τριών υπεραιωνόβιων πλατάνων. Η Παναγία η Πλατανιώτισσα, στα Καλάβρυτα, μπορεί να φιλοξενήσει ακόμη και 15 προσκυνητές στο εσωτερικό κοίλωμα των πλατάνων, έναν μικρό χώρο με πλάτος τρία μέτρα και μήκος οκτώ.
Εκεί, την περίοδο της εικονομαχίας, βρήκαν καταφύγιο, ένα βράδυ, δύο μοναχοί του Μεγάλου Σπηλαίου που μετέφεραν από τόπο σε τόπο την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας. Η παράδοση λέει ότι το επόμενο πρωί, όταν ξύπνησαν οι μοναχοί είδαν έκπληκτοι το αποτύπωμα της εικόνας στο σημείο όπου την είχαν ακουμπήσει στον κορμό του δέντρου. Σήμερα, εκατοντάδες χρόνια μετά, το αποτύπωμα παραμένει αναλλοίωτο, παρά το γεγονός ότι το πλατάνι βλασταίνει και αναπτύσσεται κανονικά, ακόμα και μέσα στο κοίλωμά του.
«Το αποτύπωμα της εικόνας της Παναγίας αλλά και η ίδια η εκκλησία της Παναγίας της Πλατανιώτισσας προσελκύει το ενδιαφέρον των επισκεπτών που φτάνουν εδώ. Ιδιαίτερο θαυμασμό προκαλεί ο τεράστιος πλάτανος που προήλθε από τρία πλατάνια που φύτρωσαν μαζί και με την πάροδο του χρόνου ενώθηκαν και δημιούργησαν ένα αριστούργημα της φύσης», λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ, ο δήμαρχος Καλαβρύτων Γιώργος Λαζουράς.
Φύση και παράδοση συνυπάρχουν άρρηκτα σε μια τοποθεσία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, στο χωριό Πλατανιώτισσα Καλαβρύτων, που βρίσκεται στις όχθες του ποταμού Κερυνίτη, σε ένα καταπράσινο τοπίο και σε υψόμετρο 850 μέτρων. Το χειμώνα λίγοι κάτοικοι διαμένουν στην περιοχή, όμως το καλοκαίρι ο τόπος αποκτά ζωντάνια από τους επισκέπτες που φτάνουν εκεί, στις κατάφυτες πλαγιές με τα αμπέλια και τις καρυδιές. «Στις 8 Σεπτεμβρίου, γιορτή της γεννήσεως της Θεοτόκου, ο ναός γιορτάζει και προσκυνητές από όλη την Ελλάδα συρρέουν για να προσευχηθούν, να τιμήσουν την Παναγία και να πάρουν τη χάρη και την προστασία της» λέει ο κ. Λαζουράς.
Η Παναγία η Πλατανιώτισσα της Κρυσταλλοπηγής
Όμως, η Παναγία η Πλατανιώτισσα δεν είναι μόνο μία. Ένα ακόμη εκκλησάκι - προσκυνηματικό εικονοστάσι, που έχει δημιουργηθεί μέσα σε πλάτανο, φέρει το ίδιο όνομα. Βρίσκεται στο χωριό Κρυσταλλοπηγή (Σέλλιανη) που ανήκει στο Δήμο Παραμυθιάς Θεσπρωτίας. «Το εκκλησάκι δημιουργήθηκε πριν από δέκα περίπου χρόνια μέσα στον λεγόμενο «πλάτανο του αράπη», η ηλικία του οποίου χάνεται στα βάθη των αιώνων» λέει στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο πρόεδρος του Δημοτικού Διαμερίσματος Κρυσταλλοπηγής Βλαδίμηρος Αρβανίτης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, τα σενάρια για το όνομα του πλάτανου είναι πολλά, χωρίς κανείς να γνωρίζει με απόλυτη βεβαιότητα ποιο ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο ιστορικός Σπύρος Μουσελίνι που έχει ασχοληθεί με την ιστορία της περιοχής αναφέρει ότι ο πλάτανος πήρε το όνομά του από έναν φύλακα του κάμπου. Σύμφωνα με μια διαφορετική εκδοχή, που κερδίζει περισσότερο έδαφος μεταξύ των κατοίκων της Κρυσταλλοπηγής, το όνομα προέρχεται από την αρβανίτικη λέξη «ραπ» που σημαίνει πλάτανος. Ένα τρίτο σενάριο, που αποτελεί μέρος της προφορικής παράδοσης του τόπου, αποδίδει το όνομα σε κάποια αρχαία λέξη που σχετίζεται με κάποια μάχη στην περιοχή κατά την αρχαιότητα.
Άλλωστε η προηγούμενη ονομασία της Κρυσταλλοπηγής, Σέλλιανη, ιστορικά συνδέεται με τους αρχαίους Σελλούς, μία από τις πρώτες φυλές που κατοίκησαν στην Ελλάδα. Την εποχή του βυζαντίου ο οικισμός παρουσίασε άνθηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι πίσω από τον «πλάτανο του Αράπη» έχουν βρεθεί οι βάσεις μοναστηριού της βυζαντινής εποχής καθώς και ανθρώπινα οστά από παρακείμενο νεκροταφείο. Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι Έλληνες της Σέλλιανης έστησαν ενέδρα στους Γερμανούς ενώ και τα νεότερα χρόνια ο πλάτανος αποτέλεσε κομμάτι της καθημερινότητας του χωριού. Άντεξε σε κακουχίες, ακόμη και σε μια μεγάλη πυρκαγιά που προήλθε από φωτιά που άναψαν λαθρομετανάστες για να ζεσταθούν στο κοίλωμα του δέντρου.
«Η φωτιά προκάλεσε μεγάλη ζημιά στον πλάτανο. Ένα μεγάλο τμήμα του νεκρώθηκε. Τότε η δημοτική αρχή κινητοποιήθηκε και έφερε στην περιοχή επιστήμονες με την καθοδήγηση των οποίων έγινε το κατάλληλο κλάδεμα και η θεραπεία με φυτοφάρμακα. Ο πλάτανος ξαναπήρε ζωή και η βλάστηση αναπτύχθηκε και πάλι από τα υγιή του μέρη και τις βαθιές του ρίζες. Από τότε οι κάτοικοι «υιοθέτησαν» τον πλάτανο, τον φρόντισαν, έφτιαξαν το περίτεχνο εικονοστάσι και μία βρύση δίπλα σε αυτόν και του έδωσαν το όνομα «Παναγία η Πλατανιώτισσα»» λέει ο κ. Αρβανίτης.
Σήμερα, το ορόσημο της Κρυσταλλοπηγής αποτελεί σημείο αναψυχής πάνω στον κεντρικό της δρόμο και καλεί τον επισκέπτη να ξαποστάσει και να προσκυνήσει την Παναγία. Ο πλάτανος στέκεται επιβλητικός με τις διακλαδώσεις του να βυθίζονται στη γη, σαν μια κλώσσα που με ανοιχτές φτερούγες καλύπτει του νεοσσούς πουλιά της, λέει χαρακτηριστικά στο σύγγραμμά του ο χωριανός Στυλιανός Μώκος.
