Ο εξηντάχρονος Κώστας Χ. παρέλαβε από τη φαρμακοποιό του το σκεύασμα που του συνέστησε ο γιατρός για την υπερπλασία του προστάτη του. Για να πληρώσει, δίνει μια καινούργια κάρτα που έβαλε πρόσφατα στο πορτοφόλι του και παραγγέλνει ένα ειδικό σπρέι για το άσθμα της γυναίκας του.Λίγα λεπτά μετά δέχεται στο κινητό του ένα sms, όπου από φαρμακευτική εταιρεία τού προτείνουν άλλο φάρμακο από αυτό που του υπέδειξε ο ουρολόγος του. «Δοκιμάστε το τώρα, με έκπτωση 30% στην τιμή του». Επιστρέφοντας στο σπίτι, χτυπά το τηλέφωνο: «Ξέρετε, για τα εισπνεόμενα στεροειδή που ψάχνετε, σας προτείνουμε τη νέα γενιά χρωμογλυκικού νατρίου».
Δεν πρόκειται για ευφάνταστο σενάριο επιστημονικής φαντασίας ή οργουελικής κοινωνίας, αλλά για μία από τις πιθανές περιπτώσεις που θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε με τη χρήση της ηλεκτρονικής κάρτας, της e-id, με την οποία θα πραγματοποιούμε, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες, τις συναλλαγές μας από τη νέα χρονιά.
Στις αρχές Σεπτεμβρίου στη ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου είχε εξαγγείλει: «... δικαίωμα στη σύνταξη, δικαίωμα στην εκπαίδευση, δικαίωμα στην επανακατάρτιση, στο επίδομα αναπηρίας, στο βιβλιάριο υγείας.
Ολα θα αποτυπώνονται στην Κάρτα του Πολίτη. Σπάζοντας τη δαιδαλώδη γραφειοκρατία, αξιοποιώντας ορθολογικά τα χρήματα αυτά, που υπάρχουν -και ναι, όταν κάνει κανείς ορθολογική διαχείριση χρημάτων, βρίσκει χρήματα και γι' αυτούς τους πολύ σημαντικούς στόχους- προχωράμε στην Κάρτα του Πολίτη». Και πρόσθεσε ότι, ώς το τέλος του 2011, «οι πολίτες θα είναι σε θέση να αντικαταστήσουν την αστυνομική τους ταυτότητα με μια κάρτα, με την οποία θα πραγματοποιείται πλήθος συναλλαγών με τη Δημόσια Διοίκηση, χωρίς να απαιτείται κανένα άλλο έγγραφο».
Στις 28 Σεπτεμβρίου, μετά τη συνάντηση που είχε με τους τραπεζίτες, ο υπουργός Οικονομικών Γιώργος Παπακωνσταντίνου είχε μιλήσει για «μια σειρά από ηλεκτρονικές υπηρεσίες, για τη χρήση μιας κάρτας, η οποία θα δίνει τη δυνατότητα στον πολίτη να καταγράφονται ηλεκτρονικά οι συναλλαγές του και έτσι να μη χρειάζεται να συλλέγει αποδείξεις».
Αγνωστο βέβαια εάν αυτή η φοροκάρτα εμπεριέχεται στην Κάρτα του Πολίτη. Ασαφές επίσης το Σχέδιο Νόμου της κυβέρνησης που θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και περιμένουμε τον νομικό, τον πνευματικό κόσμο και όλους τους πολίτες να λάβουν τον λόγο με τις θέσεις και τις αντιθέσεις τους, στη συμμετοχική δημοκρατία μας.
Την ώρα που η Γερμανία θα εφαρμόσει την e-id από την 1η Νοεμβρίου, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο επεξεργάζεται νομοσχέδιο για την κατάργησή της, στη χώρα μας ακόμη δεν έχει γνωμοδοτήσει η Αρχή Προστασίας για τα προσωπικά δεδομένα.
Σχετικά με την ενδεχόμενη παραβίαση του απορρήτου των προσωπικών στοιχείων στις συναλλαγές του πολίτη από την εφαρμογή της «πολυκάρτας» φορολόγησης και αγορών, πρόσφατα εξέφρασε τον προβληματισμό του ο πρόεδρος της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, Χρήστος Γεραρής, μιλώντας στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής.
Για τη σχεδιαζόμενη ηλεκτρονική Κάρτα Πολίτη (που όπως έχει εξαγγελθεί θα χρησιμοποιείται στις συναλλαγές με το Δημόσιο, σε σχήμα πιστωτικής, μ' ένα «έξυπνο» τσιπ, στο οποίο θα ενσωματωθούν ο αριθμός δημοτολογίου κάθε πολίτη, ο ΑΦΜ, ο ΑΜΚΑ, καθώς και ο αριθμός της αστυνομικής ταυτότητας, την οποία και πρόκειται να αντικαταστήσει), μιλά στην «Ε» η Αθηνά Μαλαγαρδή, δικηγόρος παρ' Αρείω Πάγω - δρ Νομικής Αθηνών, με εξειδίκευση στα προσωπικά δεδομένα.
*Τι είναι αυτή η ηλεκτρονική Κάρτα Πολίτη;
«Είναι μια ηλεκτρονική-έξυπνη πολυκάρτα με bar code για τις συναλλαγές του πολίτη. Οπως έχει εφαρμοστεί σε άλλα κράτη της Ε.Ε., περιλαμβάνει κυρίως μια ηλεκτρονικά αποθηκευμένη βιομετρική φωτογραφία, τα προσωπικά στοιχεία του πολίτη, τεχνολογία ηλεκτρονικής υπογραφής και ένα ηλεκτρονικό chip».
*Σε ποιες άλλες χώρες της Ε.Ε. έχει εφαρμοστεί μέχρι σήμερα;
«Η Φινλανδία εξέδωσε, ήδη, από το 1999 το πρώτο δελτίο ηλεκτρονικής ταυτότητας (Fine-id). Ακολούθησε η Ιταλία το 2001 με την έκδοση της Carta d' identita Elettronica (CIE) και εν συνεχεία το Βέλγιο (Belpic), το Ηνωμένο Βασίλειο και η Εσθονία (ΗΚΤ). Η δε Αυστρία είναι η πρώτη χώρα παγκοσμίως που έχει δώσει με την κάρτα αυτή (Burgerkarte) στους πολίτες της τη δυνατότητα να ενσωματώσουν την ηλεκτρονική τους υπογραφή σε τραπεζική κάρτα (Maestro), με τη συναίνεσή τους, και να τη χρησιμοποιούν τόσο στις φορολογικές τους συναλλαγές όσο και στον τομέα της υγείας και εν γένει της δημόσιας διοίκησης. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η Δανία, όπου δεν έχουν εφαρμοστεί οι ηλεκτρονικές κάρτες αλλά οι ψηφιακές υπογραφές, που επιτρέπουν στους πολίτες, με αποτελεσματικότητα και ευελιξία, να χρησιμοποιούν τις ηλεκτρονικές δημόσιες υπηρεσίες»
*Ποιες υπηρεσίες καλύπτει σ' αυτές τις χώρες;
«Το ζήτημα της ηλεκτρονικής αναγνώρισης των πολιτών (e-Id) δεν περιορίζεται μόνο στην ηλεκτρονική διακυβέρνηση, αλλά και στην ηλεκτρονική υγειονομική περίθαλψη, στις ηλεκτρονικές πληρωμές και μεταφορές, στην ηλεκτρονική υποβολή φορολογικής δήλωσης. Σε ορισμένες δε περιπτώσεις, όπως στην Εσθονία, και στην ηλεκτρονική ψήφο».
*Με το δακτυλικό αποτύπωμα τι γίνεται;
«Το δακτυλικό αποτύπωμα είναι βιομετρικό και άρα προσωπικό δεδομένο».
*Πρέπει να περιέχεται σε μια τέτοια κάρτα;
«Κατηγορηματικά όχι. Ούτε καν με τη συγκατάθεση του πολίτη. Τα βιομετρικά στοιχεία σε προσωπικό έγγραφο αφ' ενός αυξάνουν τον κίνδυνο για την πλαστογράφησή τους, αφ' ετέρου εμπίπτουν στον νόμο για τα προσωπικά δεδομένα. Φανταστείτε τι θα συμβεί σε περίπτωση κλοπής ταυτότητας, όπου τα δακτυλικά αποτυπώματα ενός προσώπου θα συνδέονται με αυτά ενός άλλου και το τελευταίο θα μπορεί να έχει πρόσβαση σε όλες τις υπηρεσίες που είναι διαθέσιμες για τον κάτοχο των δακτυλικών αποτυπωμάτων, χωρίς να έχει το σχετικό δικαίωμα».
*Τι κίνδυνοι δημιουργούνται από τη χρήση της;
«Κίνδυνοι για τον πυρήνα των θεμελιωδών δικαιωμάτων μας, την παραβίαση της ιδιωτικότητας, της προσωπικότητας και των ατομικών ελευθεριών μας με τη συνεχή παρακολούθηση. Με την ηλεκτρονική κάρτα οι δημόσιες Αρχές θα έχουν ως βάση δεδομένων την οικονομική μας δραστηριότητα, το καταναλωτικό μας "προφίλ", τις συνήθειές μας και τις προτιμήσεις μας, την κάθε κίνησή μας, πού βρισκόμαστε ανά πάσα ώρα. Κίνδυνοι να γίνουμε χειραγωγήσιμοι και με βιοπορτρέτα. Κίνδυνοι από τη χρήση των δεδομένων της εκάστοτε εξουσίας ή του εκάστοτε διαχειριστή του ηλεκτρονικού συστήματος. Κίνδυνοι από την τυχόν διαβίβαση των δεδομένων μας σε τρίτους. Κίνδυνοι από τυχόν υποκλοπή των δεδομένων μας, μέσω των hackers. Ας μην ξεχνάμε ότι και ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός είχε πέσει θύμα ηλεκτρονικής κατασκοπίας μέσω του κινητού του τηλεφώνου. Κίνδυνοι από τυχόν πλαστές κάρτες, κίνδυνοι από την αντιγραφή των σκληρών δίσκων από τις κρατικές βάσεις δεδομένων, όπου θα είναι αποθηκευμένα τα στοιχεία των καρτών των πολιτών».
*Τι θα πρέπει να γνωρίζει ο πολίτης από την εφαρμογή ενός τέτοιου συστήματος;
«Θα πρέπει να γνωρίζει ποια Αρχή θα είναι ο υπεύθυνος επεξεργασίας. Ποιος θα επιβλέπει την Αρχή αυτή; Ποια θα είναι η πολιτική και τα μέτρα ασφαλείας για τη διαδικασία τήρησης των δεδομένων; Με ποιον τρόπο θα παρέχονται εγγυήσεις για τη μη αλλοίωσή τους, τη μη διαβίβασή τους και φυσικά τη μη χρήση τους από τρίτους; Για πόσο χρόνο θα διατηρούνται τα δεδομένα και σε ποια κεντρική βάση; Θα λαμβάνεται υπ' όψιν η συγκατάθεσή τους για τη χρήση της κάρτας; Θα χρησιμοποιούνται τα δεδομένα μόνο για τον σκοπό που συλλέγονται; Τα στοιχεία που συγκεντρώνονται θα είναι κατάλληλα, συναφή και όχι υπερβολικά σε σχέση με τους σκοπούς, για τους οποίους συγκεντρώνονται; Εν τέλει ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η χρήση τέτοιων συστημάτων θα συμμορφώνονται πλήρως με τις αρχές της αναλογικότητας, της νομιμότητας και της σκοπιμότητας και με τα δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, στην Κοινοτική Οδηγία 95/46/ΕΚ για τα προσωπικά δεδομένα και στο Σύνταγμά μας;
*Τελικά είναι καινοτομία ή αγκάθι στις ατομικές ελευθερίες;
«Για να απαντήσουμε σ' αυτό το ερώτημα απαιτείται στάθμιση συμφερόντων. Εδώ έχουμε μάχη-σύγκρουση ανάμεσα σε υλικά και άυλα αγαθά. Από τη μια, η πάταξη της φόροδιαφυγής, της γραφειοκρατίας κ.λπ. και, από την άλλη, η παραβίαση της ιδιωτικότητας, των ατομικών ελευθεριών των πολιτών με τη συνεχή τους παρακολούθηση. Ομως, όλος ο νομικός κόσμος γνωρίζει πολύ καλά ότι στο ανθρωποκεντρικό μας Σύνταγμα υπερτερούν τα άυλα αγαθά, δηλαδή η προστασία της προσωπικότητας και ιδιωτικότητας του πολίτη». *
