Τι έχει μάθει τις τελευταίες ημέρες για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή ένας ανυποψίαστος πολίτης, ο οποίος παρακολουθεί μόνο τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης στην Ελλάδα και το εξωτερικό;
Ότι ομάδες «Παλαιστίνιων τρομοκρατών» επιτέθηκαν με ρουκέτες εναντίον κατοικημένων περιοχών του Ισραήλ αναγκάζοντας τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας να αμυνθούν χτυπώντας τις δυνάμεις των «τρομοκρατών» στη Λωρίδα της Γάζας.
Το γεγονός ότι όλα ξεκίνησαν από το πογκρόμ Ισραηλινών στρατιωτών και εποίκων εναντίον Παλαιστινίων στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, αποκρύπτεται επιμελώς.
Στην καλύτερη περίπτωση τα ΜΜΕ κάνουν λόγο για «συγκρούσεις», «ιδιοκτησιακές διαφορές» και «κύκλο αίματος», που, όπως θα δούμε στη συνέχεια, έχουν ως στόχο να εξισώσουν τον θύτη με το θύμα.
Προκειμένου να επιτευχθεί η αντιστροφή της πραγματικότητας, το Ισραήλ έχει θέσει εδώ και δεκαετίες σε λειτουργία έναν από τους μεγαλύτερους μηχανισμούς προπαγάνδας που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα από το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου.
Στο επίκεντρο αυτής της προσπάθειας βρίσκονται θεσμοί όπως το Υπουργείο Στρατηγικών Υποθέσεων, που συντονίζουν ή συνεργάζονται με ισραηλινές πρεσβείες, λόμπι και οργανώσεις σε όλο τον κόσμο.
Μόνο τον πρώτο χρόνο λειτουργίας του, το 2016, το υπουργείο είχε στη διάθεσή του 11 εκατομμύρια δολάρια για εκστρατείες προπαγάνδας, οι οποίες στρέφονταν κυρίως εναντίων οργανώσεων που ζητούσαν το εμπορικό, ακαδημαϊκό και πολιτιστικό μποϊκοτάζ του Ισραήλ.
Υπηρεσίες και ομάδες που ελέγχονται άμεσα ή έμμεσα από το υπουργείο στήνουν δίκτυα παρέμβασης που προωθούν τις θέσεις του Ισραήλ σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ομάδες πίεσης αναλαμβάνουν να λοιδορήσουν δημοσιογράφους που ασκούν κριτική στις πράξεις του ισραηλινού κράτους.
Ως δημοσιογράφος που παρακολουθώ εδώ και δεκαετίες τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, έχω προσωπική εμπειρία (όπως και χιλιάδες συνάδελφοι στην Ελλάδα και όλο τον κόσμο) αυτών των πρακτικών.
Στη δεκαετία του ’90 είδα συνεργάτες της ισραηλινής κυβέρνησης να στέλνουν επιστολές στον ιδιοκτήτη του μέσου όπου εργαζόμουν.
Όταν εργαζόμουν στο BBC παρακολούθησα την οργανωμένη εκστρατεία της ισραηλινής κυβέρνησης να απαγορεύσει τη χρήση συγκεκριμένων λέξεων από δελτία ειδήσεων (όπως η λέξη murder – δολοφονία, για τους θανάτους αμάχων από ισραηλινά πυρά).
Από το 2010, είδαμε στον ελληνικό Τύπο κείμενα της ισραηλινής κυβέρνησης που παρουσιάστηκαν αυτούσια σαν ρεπορτάζ.
Πριν από μερικά χρόνια, στο πλαίσιο δημοσιογραφικής έρευνας, κατάφερα να ενταχθώ σε ένα από τα δίκτυα που στηρίζει το Ισραήλ προκειμένου να επιτίθεται σε δημοσιογράφους, πολίτες και οργανώσεις που ασκούν κριτική στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Για μέρες λάμβανα οδηγίες στο κινητό μου για να γράφω σχόλια εναντίον συγκεκριμένων χρηστών του Ίντερνετ αλλά και ξένων πολιτικών, όπως ο Τζέρεμι Κόρμπιν.
Όλα αυτά βέβαια αποτελούν απλώς την ορατή κορυφή του παγόβουνου για τους δαιδαλώδεις μηχανισμούς που χρησιμοποιεί το κράτος του Ισραήλ ώστε να καθορίζει την κάλυψη των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
Και συνήθως τα καταφέρνει με εξαιρετική επιτυχία.
Το λεξικό της προπαγάνδας
Πριν από μερικές ημέρες ο δημοσιογράφος Άλεξ ΜακΝτόναλντ, που παρακολουθεί εδώ και χρόνια τις εξελίξεις στην περιοχή, παρουσίασε ένα πρόχειρο «λεξικό» των όρων που χρησιμοποιούν τα διεθνή ΜΜΕ για να διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
Αξίζει να επιχειρήσουμε να φέρουμε αυτό το λεξικό στην ελληνική πραγματικότητα, μεταφράζοντας ή αποδίδοντας ορισμένες από τις λέξεις και συνδέοντάς τις με γνωστά περιστατικά της ελληνικής ιστορίας.
Συγκρούσεις Ισραηλινών-Παλαιστινίων: Η χρήση της συγκεκριμένης φράσης αφαιρεί το υποκείμενο από την πρόταση (π.χ. Ο ισραηλινός στρατός επιτέθηκε σε Παλαιστίνιους) επιχειρώντας να μοιράσει την ευθύνη και στις δυο πλευρές και να εξισώσει τον κατακτημένο με τον κατακτητή.
Απάντηση στην επίθεση: Κάθε ισραηλινός βομβαρδισμός παρουσιάζεται σαν «απάντηση» σε κάποια βίαιη πράξη των Παλαιστινίων. Με τον τρόπο αυτό αποκρύπτεται η πραγματική γενεσιουργός αιτία της έντασης.
Στην περίπτωση που εξετάζουμε, η βία ξεκίνησε όταν Ισραηλινοί επιτέθηκαν σε Παλαιστίνιους προσκυνητές και προσπάθησαν να εκκενώσουν γειτονιές Αράβων.
Ακολούθησε η εκτόξευση ρουκετών από την πλευρά της Χαμάς και στη συνέχεια οι μαζικοί βομβαρδισμοί της Γάζας από το Ισραήλ.
Για τα περισσότερα διεθνή ΜΜΕ όμως όλα ξεκίνησαν με την εκτόξευση των ρουκετών και όχι με την επίθεση στην Ανατολική Ιερουσαλήμ.
Παράλληλα, όμως, η φράση αφαιρεί ουσιαστικά από το δικαίωμα ενός κατακτημένου λαού να αμυνθεί απέναντι στον κατακτητή του.
Αξίζει ίσως να θυμηθούμε ότι στην Ελλάδα στελέχη της ναζιστικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή υποστήριζαν ότι η σφαγή στο Δίστομο αποτέλεσε «απάντηση» των Γερμανών σε επιθέσεις που πραγματοποιούσαν Έλληνες αντάρτες.
Κύκλος αίματος: Η χρήση της φράσης εξυπηρετεί τους ίδιους στόχους με την προηγούμενη, αφαιρώντας από την εικόνα τα πραγματικά αίτια του προβλήματος.
Παράλληλα εξισώνει τις τρομακτικές απώλειες των Παλαιστινίων με τις αναλογικά πολύ μικρότερες απώλειες των Ισραηλινών.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην επίθεση του 2008 στη Γάζα ο ισραηλινός στρατός σκότωσε 1.417 ανθρώπους (μεταξύ των οποίων εκατοντάδες γυναίκες και παιδιά) ενώ οι δικές του απώλειες ήταν 13 άτομα, εκ των οποίων τα 10 ήταν στρατιώτες σε προωθημένες θέσεις.
Ιδιοκτησιακές διαφορές: Το γεγονός ότι ο ισραηλινός στρατός και ένοπλοι Ισραηλινοί έποικοι απομακρύνουν δια της βίας Παλαιστίνιους από τα σπίτια και τις πόλεις, που τους ανήκουν με βάση το διεθνές δίκαιο, παρουσιάζεται σαν μια ιδιοκτησιακή διαφορά η οποία αφήνεται να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να διευθετηθεί σε κάποιο δικαστήριο.
Η φράση αποκρύπτει ότι το διεθνές δίκαιο και ο ΟΗΕ καταδικάζουν εδώ και δεκαετίες τους παράνομους εποικισμούς χωρίς να επιβάλλεται καμία ποινή στους δράστες.
Πώς θα αντιδρούσαμε άραγε στην Ελλάδα εάν διαβάζαμε ότι η καταστροφή και εκκένωση της Σμύρνης ήταν αποτέλεσμα «ιδιοκτησιακών διαφορών»;
Τρομοκράτες και εξτρεμιστές: Οι δύο όροι χρησιμοποιούνται κατά κόρον από τα ισραηλινά ΜΜΕ για να περιγράψουν σχεδόν το σύνολο των Παλαιστινιακών οργανώσεων, που αντιδρούν στην κατοχή Παλαιστινιακών εδαφών, αλλά και για τους χιλιάδες πολιτικούς κρατούμενους.
Πρόκειται για την ίδια πρακτική που εφαρμοζόταν στην Ελλάδα στα χρόνια της δικτατορίας εναντίον όσων οργανώσεων και ατόμων αντιστέκονταν στη χούντα.
Ο όρος θα μπορούσε, π.χ., να χρησιμοποιηθεί εναντίον του Κώστα Σημίτη, που τοποθετούσε κροτίδες εναντίον του καθεστώτος.
Η συγκεκριμένη φράση όμως επεκτείνεται τα τελευταία χρόνια για να περιγράψει σαν «υποστηρικτές της τρομοκρατίας» όσους ασκούν κριτική σε οποιαδήποτε ενέργεια του ισραηλινού κράτους.
Σιωνισμός: Τα διεθνή μέσα ενημέρωσης αλλά και αρκετές κυβερνήσεις στη Γαλλία, τη Γερμανία και τις ΗΠΑ επιχειρούν να ταυτίσουν τον αντισημιτισμό με τον αντισιωνισμό.
Φτάνουν μάλιστα να χαρακτηρίσουν ως «αντισημιτικές» και όλες τις οργανώσεις Εβραίων που υπερασπίζονται τα δικαιώματα των Παλαιστινίων, αλλά και αντιρατσιστικές οργανώσεις όπως το BDS.
Αποκρύπτουν δηλαδή ότι ο σιωνισμός είναι ένα ιδεολογικό ρεύμα που έλαβε ακραία, εθνικιστικά χαρακτηριστικά και μέλη του οποίου πραγματοποιούσαν σειρά πολύνεκρων τρομοκρατικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα.
Ο παραπάνω κατάλογος είναι φυσικά ενδεικτικός και δεν μπορεί να εξηγήσει τις δεκάδες πρακτικές προπαγάνδας που χρησιμοποιούν τα διεθνή ΜΜΕ.
Οι φωτογραφίες που δείχνουν πολύ συχνότερα τις ζημιές σε ισραηλινές συνοικίες και όχι τα δεκάδες θύματα των βομβαρδισμών στη Γάζα, και οι τίτλοι που αποκρύπτουν τον πραγματικό αριθμό των θυμάτων, είναι ο κανόνας στην κάλυψη του λεγόμενου μεσανατολικού.
Ακόμη όμως και η σύνταξη μιας πρότασης μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες: Διαφορετικά συναισθήματα προκαλεί η φράση «τρία παιδιά σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια συγκρούσεων, από τον ισραηλινό στρατό» και διαφορετικά η φράση «ο ισραηλινός στρατός σκότωσε τρία παιδιά κατά τη διάρκεια συγκρούσεων».Στον πόλεμο και στην κατοχή, η αλήθεια από το ψέμα είναι μερικές φορές θέμα διατύπωσης.ιατύπωσης.
