Τί έχουν να μας προσφέρουν τα πρακτικά της Εξεταστικής Επιτροπής της Ελληνικής Βουλής για τον Φάκελο της Κύπρου;
Αυτό είναι το ερώτημα που δημιουργήθηκε όταν έγινε η εξαγγελία για τη δημοσιοποίησή τους.
Μετά την ανάγνωση του υλικού, και κρίνοντας πως ό,τι ακολουθήσει θα κινείται στο ίδιο άξονα, μπορεί να δοθεί μια αρχική απάντηση.
Ανατρέπεται το υπάρχον πλαίσιο αφήγησης των γεγονότων Ιουλίου–Αυγούστου του 1974; Η απάντηση είναι με σιγουριά όχι. Όποιος ψάχνει να βρει κρυμμένα μυστικά σε αυτό το υλικό θα απογοητευτεί. Το μόνο καινούργιο που θα συναντήσει είναι τα ευφάνταστα ψέματα των πραξικοπηματιών.
Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα οι δυο αρχηγοί του πραξικοπήματος κατά Μακάριου:
- Ο Γεωργίτσης αναπλήρωνε τον αρχηγό του ΓΕΕΦ Ντενίση που ήταν στην Αθήνα και ήταν επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων στην Κύπρο. Ερωτηθείς για συμμετοχή των μεγάλων δυνάμεων στο πραξικόπημα, αναφέρει πως το αγγλικό ελικοπτεροφόρο ΕΡΜΗΣ συμμετείχε στο βομβαρδισμό της Κυρήνειας σε συνεργασία με τους Τούρκους και για να μην το καταλάβουν οι πολίτες που μετέφερε «βάζανε εις έντασιν τη μουσικήν, για να μην ακούμε τις κανονιές που ρίχνανε από το ελικοπτεροφόρο».
- Ενώ, ο Κομπόκης, επικεφαλής των καταδρομέων στην Κύπρο και ουσιαστικός επικεφαλής του πραξικοπήματος, ισχυρίζεται πως σε κατ’ ιδίαν συζήτηση με τον Ιωαννίδη πήρε προφορική εντολή να σώσει τον Μακάριο. Η φαιδρότητα των ισχυρισμών αυτών θα προκαλούσε άφθονο γέλιο αν δεν συνδέονταν με μια εθνική καταστροφή. Το ειδικό βάρος της δημοσιοποίησης έγκειται αλλού.
Αρχικά, η δημοσίευση έρχεται να βάλει τέλος στη συνωμοσιολογία που δημιούργησε η μυστικότητα που τηρήθηκε όλα αυτά τα χρόνια γύρω από το συγκεκριμένο υλικό που παρέμεινε «επτασφράγιστο» μυστικό με το επιχείρημα ότι το όποιο ‘άνοιγμα’ του Φακέλου θα επέφερε ζημιά στις διεθνείς σχέσεις της Ελλάδας.
Κρίνοντας με βάση το μέχρι τώρα δημοσιοποιημένο υλικό αυτό φαίνεται προσχηματικό. Αντιθέτως, φαίνεται να εξυπηρετεί απόλυτα την προσπάθεια συγκάλυψης χειρισμών που αφορούν στις ‘διαδικασίες’ που όρισαν την Μεταπολίτευση, των οποίων φέρεται ως κύριος πρωταγωνιστής στο πόρισμα της Εξεταστικής Επιτροπής ο Ευ. Αβέρωφ. Γεγονός που μας φέρνει στην ουσία: την πλήρη απουσία απόδοσης ευθυνών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, για την μεγαλύτερη εθνική τραγωδία μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.
Δεν μπορεί κανείς να κάνει ανάλυση συγκεκριμένων γεγονότων που εκτυλίχθηκαν σε μια περίοδο, δίχως να λάβει υπόψη το γενικότερο πλαίσιο της εποχής. Κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίσει το γεγονός πως το Κυπριακό εκτυλίχθηκε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου.
- Είναι προφανές πως οι εμπλεκόμενες δυνάμεις, κυρίως ΗΠΑ και Μεγάλη Βρετανία, είχαν τους δικούς τους στόχους και σχέδια για την Κύπρο, γεγονός που επηρέασε καθοριστικά την εξέλιξη των γεγονότων. Σε καμία όμως περίπτωση η ανάμειξη του εξωγενούς παράγοντα δεν απαλλάσσει τους υπαιτίους, ούτε τους καθιστά δευτεραγωνιστές σε αυτή την τραγωδία.
Η Ελληνική Πολιτεία αποφάσισε πολύ γρήγορα ότι για την προδοσία της Κύπρου δεν θα διωχθεί κανείς. Η πιο μεγάλη τιμωρία, που επιφύλαξε σε ελαχίστους ήταν η απλή αποστράτευση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της εξέλιξης των περισσοτέρων αποτελεί η περίπτωση Κορκόντζελου. Ο επίλαρχος της ίλης αρμάτων που επιτέθηκαν και πυρπόλησαν το προεδρικό μέγαρο αποστρατεύθηκε με το βαθμό του Αντιστράτηγου ε.α. το 1985.
Το ελάχιστο που όφειλε να κάνει η ελληνική πολιτεία, και μετά από τόσα χρόνια γίνεται, είναι να δημοσιοποιήσει τα έγγραφα που οδηγούν, τουλάχιστον, στην ιστορική καταδίκη τους.
- Η καταδίκη αυτή δεν μπορεί να έχει τη μορφή ενός γενικόλογου αφορισμού της χούντας. Για τις παλαιότερες γενιές τα γεγονότα αυτά είναι εμπεδωμένα και γνωστά. Η χρονική απόσταση σε συνδυασμό με τη μέχρι πρόσφατα στάση της πολιτείας οδηγούσαν στη λήθη και όχι στην ιστορική μνήμη. Απόδειξη αυτού είναι η κοινοβουλευτική παρουσία σε Ελλάδα και Κύπρο των νοσταλγών της χούντας.
Η καταδίκη πρέπει να γίνει συγκεκριμένη, με όνομα και επίθετο, και αυτό ακριβώς έρχεται να γίνει μέσω της έκδοσης αυτής. Τα πρακτικά της Επιτροπής φέρνουν στο επίκεντρο με πρωτοφανή τρόπο τους πρωταίτιους. Η μεταφορά, κατά λέξη, του προφορικού λόγου, αποκαλύπτει με γλαφυρότητα τον χαρακτήρα του κάθε μάρτυρα.
- Η ανάγνωση προσφέρει μια γνώση βαθύτερη της απλής περιγραφής των γεγονότων. Οι άνθρωποι που αναδείχτηκαν στη διάρκεια της χούντας παρελαύνουν περιφέροντας την προσωπική, ηθική και υπηρεσιακή τους ένδεια σε αυτό το κείμενο. Προσπαθούν εναγωνίως να κρυφτούν πίσω από τον εκάστοτε ‘αρχηγό’, να επιρρίψουν τις ευθύνες τους σε οιονδήποτε άλλο πέραν από τους ίδιους, καταγγέλλουν σπαρακτικά άλλες δυνάμεις.
Στο τέλος, όμως, αυτό που μένει είναι η πλήρης σκιαγράφηση της χούντας και των ανθρώπων που ‘διέπρεψαν’ κατά τη διάρκειά της. Καθώς και η καταδίκη της χούντας όπως ακούσια την εκφωνούν ο ένας μετά τον άλλο οι άνθρωποι που αποτέλεσαν το σκληρό πυρήνα της.
