Ειδικότητα των Άγγλων η παραπληροφόρηση και η προβοκάτσια

Βασιλική Λάζου, Δρ Ιστορίας Παντείου Πανεπιστημίου

 

 

Οι Αγγλοι φωτογραφίζουν τους αποκεφαλισμούς 

H πρωτοσέλιδη δημοσιοποίηση στην εφημερίδα «Daily Mirror» στις 10 Νοεμβρίου1947 φωτογραφιών έφιππων αντρών MAY

που περιέφεραν κομμένα κεφάλια ανταρτών στους δρόμους των Τρικάλων έτυχε εκτεταμένης δημοσιότητας μέσω του ελληνικού και αγγλικού Τύπου και προκάλεσε έντονη ανησυχία στη βρετανική κοινή γνώμη, η οποία ήταν ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένη απέναντι σε ζητήματα που αφορούσαν την παρουσία των βρετανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα και τον ρόλο τους στην εμφύλια διαμάχη.

Μέσα από τα διπλωματικά έγγραφα παρακολουθούμε την προσπάθεια κάλυψης του περιστατικού εκ μέρους των βρετανικών αρχών που στάθμευαν στην περιοχή. Σύμφωνα με τον Βρετανό στρατιώτη που τράβηξε τη φωτογραφία, αν και δεν υπήρχε αμφιβολία ότι στο κοινό δόθηκε κάθε δυνατότητα να δει τα κεφάλια, δεν είναι σε θέση να υποστηρίξει ότι οι στρατιώτες παρήλαυναν στους δρόμους ειδικά γι’ αυτό τον σκοπό.

Ο Βρετανός υποπρόξενος στον Βόλο W.M. Linaker που έστειλε τα αντίγραφα των φωτογραφιών (τεκμήριο 1 αρχική φωτογραφία) στο βρετανικό υπουργείο των Εξωτερικών υποστήριξε ότι (τεκμήριο 2).

Τεκμήριο 2. Εγγραφο της Βρετανικής Αποστολής στην Αστυνομία και στις Φυλακές στη Θεσσαλία προς το Αρχηγείο της Αποστολής στην Αθήνα, (22/11/19470 σχετικά με τις καταγγελίες ππου περιέχονται στην εφημερίδα «Daily Mirror» της 10/11/1947. PRO (Βρετανικά Εθνικά Αρχεία) FO (Υπουργείο Εξωτερικών 371/67011.

τα περισσότερα κεφάλια τα οποία εκτέθηκαν ανήκαν σε επικηρυγμένους ληστές που σκοτώθηκαν σε συμπλοκές ανάμεσα στις δυνάμεις ασφαλείας και τους αντάρτες λίγες ημέρες πιο πριν στα βουνά βόρεια των Τρικάλων. Τα κεφάλια των ληστών είχαν επικηρυχθεί έναντι κάποιας τιμής και κατά το συνηθισμένο έθιμο τα κεφάλια τους αποκόπηκαν για να επιδειχθούν όταν διεκδικούνταν η αμοιβή της επικήρυξης. Δεν υπάρχει απολύτως καμία ένδειξη καμίας διαπραχθείσης ωμότητας (sic!) στο περιστατικό.

Προς απόδειξη παρέθετε αντίγραφο της φωτογραφίας που διαβιβάστηκε στο Αρχηγείο Χωροφυλακής Τρικάλων. Παρότι το θέαμα στις φωτογραφίες χαρακτηριζόταν αποτρόπαιο, τονιζόταν ότι δεν υπήρχε παραμόρφωση σε κανένα από τα κεφάλια.

Την ίδια περίοδο η βρετανική οργάνωση Λίγκα για τη Δημοκρατία στην Ελλάδα 1, σε ενημερωτικό φυλλάδιο με τίτλο: «Οι Βρετανοί στρατιώτες ζητούν: Εγκαταλείψτε την Ελλάδα» αναδημοσίευε τη φωτογραφία της «Daily Mirror» καθώς και τον λόγο του πρώην ταγματάρχη S. Η. Starr στη συγκέντρωση η οποία είχε οργανωθεί από τη Λίγκα στο Λονδίνο, στις 8 Δεκεμβρίου 1947.
Ο Starr υπηρέτησε στην Ελλάδα από τον Ιούνιο 1945 έως τον Ιούλιο 1947, στην πέμπτη μονάδα Βρετανών Συνδέσμων (Ε British Liaison Unit, EBLU). Υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας βασανισμού κρατουμένων, παρόλο που οι Ελληνες στρατιωτικοί φρόντιζαν να αποκρύπτουν τέτοιες ενέργειες από τους Βρετανούς συνδέσμους, καθώς και της περιφοράς κομμένων κεφαλών, την οποία χαρακτήρισε ως «τη χειρότερη εμπειρία του στην Ελλάδα». Στον λόγο του την περιγράφει ως εξής:

«Συνέβη στα Τρίκαλα, στα τέλη Ιουνίου 1947. Δύο ή τρεις μέρες πριν από το περιστατικό κάποιοι ψιλοί μου, οι οποίοι υπηρετούσαν στην EBLU, η οποία ήταν προσκολημμένη στην 9η Ελληνική Μεραρχία, επέστρεψαν στο στρατόπεδο και μου είπαν ότι είχαν δει Ελληνες στρατιώτες να παρελαύνουν στα Τρίκαλα κρατώντας τρία ανθρώπινα κεφάλια. Δεν τους πίστεψα τότε, αλλά το επόμενο πρωί ένας άλλος φίλος μου μου είπε ότι μόλις είχε δει άλλα τέσσερα κεφάλια. Το πρωί είδα και ο ίδιος τα κεφάλια.

Οδηγούσα ένα φορτηγό και είχα έναν Ελληνα μαζί μου. Ελληνες στρατιώτες κρατούσαν πάνω σε μουλάρια τα κεφάλια οκτώ αντρών και μίας γυναίκας και παρήλαυναν γύρω από την πλατεία της πόλης.

 

Ο λοχαγός Κινγκς, ο οποίος είχε μαζί του μια φωτογραφική μηχανή, τράβηξε φωτογραφίες του κεφαλιού της γυναίκας και δύο από των ανδρών. Οι Ελληνες στρατιώτες δεν έφεραν αντιρρήσεις γι’ αυτές τις φωτογραφίες και καθώς τα φορτηγά μας είχαν πάνω την αγγλική σημαία ήξεραν ποιοι ήμασταν. Μας είπαν ότι τα κεφάλια ανήκαν σε κομμουνιστές οι οποίοι είχαν σκοτωθεί σε συμπλοκή με τα κυβερνητικά στρατεύματα. Τα φιλμ τα πήγαμε σε έναν φωτογράφο στα Τρίκαλα, ο οποίος τα εμφάνισε και τα τύπωσε. Είπα σε πολλούς φίλους μου ότι όταν επέστρεφα στην Αγγλία σκόπευα να τα στείλω στην ‘‘Daily Minor”. Ενα δεκαπενθήμερο αργότερα έφυγα από τα Τρίκαλα και γύρισα στην Αγγλία».

Τεκμήριο 3 Επιστολή προς τον βουλευτή του Λαϊκού κόμματος Φθιώτιδας και επανειλημμένα υπουργό Δημήτριο Χατζίσκο από εθνικιστές των χωριών Θρονίου και Θερμοπυλών Λοκρίδας με το οποίο ζητούν όπλα για την οργάνωση ομάδων πριν ακόμη από την υπογραφή της Βάρκιζας

Το ενδιαφέρον σε αυτή την επιστολή είναι ότι γράφτηκε στις αρχές Φεβρουάριου 1945, πριν ακόμα υπογραφεί η Συμφωνία της Βάρκιζας, την κατάληξη της οποία προεξοφλεί:

Μετά μεγάλης αγανακτήσεως παρακολουθεί ο κόσμος την κωμωδίαν των συνεννοήσεων μετά των κομμουνιστών, καθ’ ήν στιγμήν αυτοί παραβιάζουν ποικιλοτρόπως την ανακωχήν και πιστεύει ότι δεν πρόκειται να καταλήξει εις αποτέλεσμα ή εάν καταλήξει θα είναι αργά, διότι τότε θα είμεθα όλοι εξολοκλήρου κατεστραμμένοι. Δια αυτούς τους λόγους απευθύνομεν προς υμάς και αυτός θερμήν την παράκλησιν όπως λυθή η διαφορά επειγόντως, εν ανάγκη και δια των όπλων και είμεθα διατεθειμένοι όλοι και αι γυναίκαι ακόμη να βοηθήσωμεν.

 

 

Υστερα από τον αφοπλισμό της Εθνικής Πολιτοφυλακής Μαρτίνου του ΕΔΑΣ συγκροτήθηκε «εθνικιστική» ομάδα από 130 άντρες που κατέφυγαν στα ορεινά μαζί με τις οικογένειές τους και ζητούσαν όπλα «δια την άμυνά των». Ενας ταγματάρχης ήταν έτοιμος να τεθεί επικεφαλής των κατοίκων «προς εμπέδωσιν της τάξεως εν Λοκρίδι αρκεί να του δοθεί τοιαύτη επίσημος εντολή και εν ανάγκη και τα όπλα θα ευρεθούν».

Υπόμνημα διαμαρτυρίας του ΕΑΜ Μαρτίνου στα μέσα Απριλίου 1945, δύο μήνες μετά την εγκατάσταση της Εθνοφυλακής, εξηγούσε τι σήμαινε η «εμπέδωσις της τάξεως»: «Εξακολουθούν να παραμένουν εξοπλισμένοι όλοι οι εμφανιζόμενοι ως εθνικισταί παρά τις αλλεπάλληλες διαμαρτυρίες του λαού και των οργανώσεων μας προς τις αρχές ι (Νομάρχην, Εθνοφυλακήν) και τις κατηγορηματικές τούτων διαβεβαιώσεις ότι θα αφοπλιστούν και θα τιμωρηθούν παραδειγματικώς όσοι απ’ αυτούς διέπραξαν εγκλήματα εις βάρος του λαού».

Το τεκμήριο 4 είναι μια εμπιστευτική έκθεση του Βρετανού υποπρόξενου στον Βόλο προς τη βρετανική πρεσβεία στις 23 Νοεμβρίου 1946. Σ’ αυτήν τεκμηριώνεται η αγαστή συνεργασία δεξιών συμμοριών, Χωροφυλακής και στρατιωτικών αρχών με την πλήρη γνώση των Βρετανών·.

Μερικές ημέρες πριν είδα τον Τσέλιο, τον διαβόητο αρχηγό δεξιάς συμμορίας στο πιο κεντρικό σημείο του Βόλου, γύρω στο μεσημέρι, συνοδευόμενο από ένα δεξιό συμμορίτη που κρατούσε ένα αυτόματο και από ένα χωροφύλακα. Ειδοποίησα σχετικά τον συνταγματάρχη Linaker, διοικητής της βρετανικής αστυνομικής αποστολής στη Θεσσαλία και ως αποτέλεσμα ο ταγματάρχης Κανταράκιας, διοικητής της Χωροφυλακής στον Βόλο συνέλαβε τον Τσέλιο. Μερικές ώρες αργότερα, ύστερα από διαταγές που δόθηκαν στη Χωροφυλακή από τον συνταγματάρχη Κότσαλο, στρατιωτικό διοικητή Βόλου, ο Τσέλιος αφέθηκε ελεύθερος παρόλο που και οι δύο προαναφερθέντες γνώριζαν ότι εκκρεμούσε ένταλμα συλλήψεως εναντίον του. Ο Τσέλιος όταν ανακρίθηκε από τη Χωροφυλακή σχετικά με τον λόγο που περπατούσε στον Βόλο, κατά τον παραπάνω τρόπο, απάντησε ότι είχε έρθει στην πόλη για να προμηθευτεί πυρομαχικά από τον στρατιωτικό διοικητή. Ο Καλαμπαλίκης, ο διάσημος αρχηγός δεξιάς ομάδας, μερικές ημέρες πριν δικάστηκε ερήμην του για άλλη μια φορά, από το δικαστήριο του Βόλου για τους Δωσίλογους, σε ισόβια κάθειρξη, με την κατηγορία της συνεργασίας με τον εχθρό κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Τον έχω δει τέσσερις φορές πρόσφατα πάνω σε μοτοσικλέτα στους κεντρικότερους δρόμους του Βόλου.
[…] Ο Καλαμπαλίκης κάλεσε σε συγκέντρωση στο χωριό Μηλιές στις 17 Νοεμβρίου πολλούς προέδρους κοινοτήτων της περιοχής του Πηλίου. Οι περισσότεροι υπάκουσαν τον Καλαμπαλίκη και πήγαν στις Μηλιές, όπου τους ανακοίνωσε ότι του ανατέθηκε από την ελληνική κυβέρνηση το καθήκον του σχηματισμού μιας οπλισμένης ομάδας περίπου 300 αντρών για να επιβάλει τον νόμο και την τάξη στο Πήλιο και κάθε χωριό πρέπει να πληρώσει σε αυτόν 60.000.000 δραχμές μηνιαίως και τέλος ότι κάθε άρνηση πληρωμής ή πράξη ανυπακοής θα τιμωρούνταν αυστηρά από αυτόν. Την 9η Νοεμβρίου στις 10 π.μ. ο Καλαμπαλίκης έφτασε με το αεροπλάνο «Πίνδος» στο αεροδρόμιο στον Αλμυρό από την Αθήνα και από κει με στρατιωτικό αυτοκίνητο στον Βόλο. Το στρατιωτικό αυτό αυτοκίνητο είχε μεταφέρει από τον Βόλο στον Αλμυρό άλλον έναν πολύ γνωστό αρχηγό δεξιάς ομάδας, τον ΠΑΠΠΑ, ο οποίος μαζί με τον ΜΠΙΣΔΑ και τον ΡΗΓΑ, επίσης αρχηγούς δεξιών ομάδων, έφυγαν για την Αθήνα με το προαναφερθέν αεροπλάνο «Πίνδος».

Η έκθεση κατέληγε στο συμπέρασμα ότι:

Οσο οι στρατιωτικές αρχές πρωταγωνιστούν στο έργο, όσο το κράτος μέσω επίλεκτων επιτροπών ασφαλείας οπλίζει επιλεγμένους χωρικούς που προστατεύουν δεξιές ομάδες οι οποίες αποτελούνται κυρίως από εγκληματίες, όσο οι στρατιωτικές δυνάμεις παραμένουν στις πόλεις και όχι στα χωριά ώστε να χρησιμεύσουν ως οπισθοφυλακές και να βοηθήσουν τις δυνάμεις της Χωροφυλακής -οι οποίες θα πρέπει να διατηρούνται πάντα σε πλήρη δύναμη- όπως και όποτε απαιτείται, όσο η κοινή γνώμη πιστεύει ότι οι νόμοι εφαρμόζονται μόνο ενάντια στην Αριστερά και όσο οι Ελληνες αξιωματούχοι στις επαρχίες προσαρμόζουν και εκτελούν τα καθήκοντά τους σύμφωνα με τις επιθυμίες πολιτικών προσωπικοτήτων με επιρροή στις επαρχίες και την πρωτεύουσα, καμία βελτίωση στις υπάρχουσες θλιβερές καταστάσεις δεν πρέπει να αναμένεται.

Ο Καλαμπαλίκης, αφού επανειλημμένα καταδικάστηκε ερήμην, παρουσιάστηκε ενώπιον του Ειδικού Δικαστηρίου Δωσίλογων Βόλου τον Οκτώβριο του 1948, μεσούντος του Εμφυλίου, και αφού είχε προλάβει να παράσχει τις «εθνικόφρονες» υπηρεσίες του ως αρχηγός παρακρατικής ομάδας, βιαιοπραγώντας εναντίον αριστερών, όπως μαρτυρούν τα δεκάδες βουλεύματα εναντίον του στο Πρωτοδικείο Βόλου αλλά και οι ίδιοι οι Αγγλοι προστάτες του 2. Για να δικαιολογήσει την απουσία του από τις δίκες, ισχυρίστηκε ότι την ευθύνη για την απουσία έφεραν τα όργανα της τάξης, τα οποία δεν θυροκολλούσαν την κλήτευση στο σπίτι του στα Λεχώνια, όπου μόνιμα βρισκόταν, παρά μόνο όταν «εξήρχετο δι’ επιχειρήσεις κατά συμμοριτών κατόπιν διαταγής της 83ης Στρατιωτικής Περιοχής».

Τεκμήριο 5 Μια από τις πολλές παραπομπές του Γρηγόρη Σούρλα στο Ειδικό Δικαστήριο Δωσίλογων Λαρίσης με την κατηγορία της συνεργασίας με τον εχθρό. Αν και εναντίον του εκκρεμούσαν εντάλματα σύλληψης ουδέποτε εμφανίστηκε στο δικαστήριο.

1 Βρετανική ομάδα πίεσης προς την Ελλάδα. Ιδρύθηκε το 1945 από τον Sir Compton Mackenzie και τον βουλευτή D. Μ. Pritt και γραμματείς την Diana Pym και τη Marion Pascoe, μετέπειτα σύζυγο του στρατηγού Σαράφη. Σκοπός της ήταν η διαφώτιση του βρετανικού κοινού για την κατάσταση στην Ελλάδα, η προώθηση των πολιτιστικών σχέσεων ανάμεσα στις δύο χώρες, η βοήθεια στους φυλακισμένους και εξόριστους και τις οικογένειές τους, η προώθηση της γενικής αμνηστίας, η αποκατάσταση των συνδικαλιστικών και πολιτικών ελευθεριών και η καταστολή της ένοπλης τρομοκρατίας.
2 ΓΑΚ, Αρχείο Πρωτοδικείου Βόλου, Βουλεύματα 1946-1948 και PRO F0 286/1173·. «Report by A.M. Rendel on tour in Thessaly, 6th-20th November 1946».

Πηγή: Οι Αγγλοι φωτογραφίζουν τους αποκεφαλισμούς | ΙΣΤΟΡΙΑ – ΘΕΩΡΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ