Το μεγαλύτερο ψέμα του τέλους του 20ου αι.
Serge Halimi & Pierre Rimbert
Πριν από είκοσι χρόνια, στις 24 Μαρτίου 1999, 13 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, η Γαλλία και η Γερμανία, βομβάρδιζαν την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας. Ο πόλεμος αυτός διήρκησε 78 μέρες και συνοδεύτηκε από μία διασπορά μηντιακών ψεμάτων που στόχο είχαν να ευθυγραμμίσουν τη κοινή γνώμη των δυτικών πληθυσμών πάνω στις αποφάσεις των επιτελείων.
Οι Σέρβοι διαπράττουν "γενοκτονία", "παίζουν ποδόσφαιρο με κομμένα κεφάλια, διαμελίζουν πτώματα, αρπάζουν τα έμβρυα σκοτωμένων εγκύων γυναικών και τα ψήνουν", ισχυρίστηκε ο γερμανός υπουργός 'Αμυνας, ο σοσιαλδημοκράτης Rudolf Scharping, και τα λόγια του αυτά αναπαρήχθησαν αμέσως από τα ΜΜΕ· σκότωσαν "περί των 100.000 εώς 500.000 ατόμων" (TF1, 20 Απριλίου 1999), έκαψαν τα θυματά τους "σε φούρνους όμοιους με εκείνους του 'Αουσβιτς" (The Daily Mirror, 7 Ιουλίου).
Οι ψεύτικες αυτές πληροφορίες θα καταρριφθούν η μία μετά την άλλη –αλλά μετά το τέλος της σύρραξης- χάρη ιδίως στην έρευνα του αμερικανού δημοσιογράφου Daniel Pearl (The Wall Street Journal, 31 Δεκεμβρίου 1999).
Με τον ίδιο τρόπο θα ξεφουσκώσει και μία από τις πιο ηχηρές επιχειρήσεις χειραγωγήσης του τέλους του 20ου αι.: το σχέδιο Potkova ("πέταλο"), ένα ντοκουμέντο που υποτίθεται ότι αποδείκνυε πως οι Σέρβοι είχαν προγραμματίσει την "εθνοκάθαρση" στο Κοσσυφοπέδιο. Η διάδοσή του από την Γερμανία, τον Απρίλη του 1999, χρησίμευσε ως πρόσχημα για την εντατικοποίηση των βομβαρδισμών. Οι κύριοι υπεύθυνοι της παραπληροφόρησης δεν ήταν τίποτα παρανοϊκοί διαδικτυακοί χρήστες, αλλά οι δυτικές κυβερνήσεις, το ΝΑΤΟ και τα πιο σεβαστά μέσα ενημέρωσης.
Μεταξύ αυτών και η Le Monde, μία καθημερινή εφημερίδα της οποίας οι θέσεις που προβάλλονταν από τα κύρια άρθρα της χρησίμευαν τότε ως αναφορά για τον υπόλοιπο γαλλικό μηντιακό γαλαξία. Η συνταξή της, με τον τότε διευθυντή της Edwy Plenel, αναγνωρίζει ότι "επέλεξε την επέμβαση". Στο πρωτοσέλιδο του φύλλου της 8ης Απριλίου του 1999, ένα άρθρο του Daniel Vernet δίνει τον τόνο: "Αυτό το σχέδιο "Πέταλο" που προγραμμάτιζε τον εκτοπισμό των Κοσσοβάρων".
Ο δημοσιογράφος υιοθετεί τις πληροφορίες που είχε αποκαλύψει την προηγούμενη μέρα ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών, ο οικολόγος Joschka Fischer. Αυτό "το σχέδιο της κυβέρνησης του Βελιγραδίου που περιγράφει λεπτομερώς την πολιτική εθνοκάθαρσης που εφαρμόζεται στο Κοσσυφοπέδιο (...) φέρει την κωδική ονομασία "Πέταλο", για να συμβολίσει πιθανότατα την ασφυκτικό κλοιό στο οποίο υποβάλλονται οι αλβανικοί πληθυσμοί", γράφει ο Vernet, για τον οποίον το θέμα "δεν σηκώνει πολλές αμφιβολίες".
Δύο μέρες αργότερα, η εφημερίδα επανέρχεται με έναν πηχυαίο τίτλο στο πρωτοσέλιδό της: "Πως ο [Slobodan] Milošević προετοίμασε την εθνοκάθαρση". "Το σερβικό σχέδιο "Potkova" προγραμμάτιζε τον βίαιο εκτοπισμό των Κοσσοβάρων από τον Οκτώβρη του 1998. Συνεχίστηκε να εφαρμόζεται και μετά τις διαπραγματεύσεις του Rambouillet".
Η Le Monde αναφέρεται σε ένα "έγγραφο σερβικής στρατιωτικής προέλευσης" και επαναλαμβάνει τους ισχυρισμούς της επίσημης γερμανική θέσης, σε σημείο να αναπαράγει το πλήρες κείμενο μιας συνθετικής έκθεσης –κάτι που σήμερα θα ονομάζαμε "γλωσσικά στοιχεία"- που μοιράστηκε στους δημοσιογράφους από τον γενικό επιθεωρητή του γερμανικού στρατού. Το Βερολίνο έχει την ανάγκη τότε να δικαιολογήσει απέναντι σε μια μάλλον ειρηνιστική κοινή γνώμη τον πρώτο πόλεμο που διεξάγει η Bundeswehr από το 1945, ενάντια σε μια χώρα που είχε γνωρίσει εξάλλου 50 χρόνια πριν την κατοχή της Wehrmacht.
'Ομως, το σχέδιο αυτό είναι ένα πλαστό σχέδιο: δεν προέρχεται από τις σερβικές αρχές, αλλά κατασκευάστηκε με βάση τα στοιχεία που σύρραψαν οι βουλγαρικές μυστικές υπηρεσίες πριν τα παραδώσει η χώρα αυτή στη Γερμανία, επιδεικνύοντας ζήλο για να γίνει δεκτή στο ΝΑΤΟ.
Η απάτη θα αποκαλυφθεί στις 10 Ιανουαρίου του 2000 από το περιοδικό Der Spiegel, και θα επιβεβαιωθεί δώδεκα χρόνια αργότερα από την πρώην υπουργό Εξωτερικών της Βουλγαρίας. Εκ των υστέρων, το ντοκουμέντο θα έπρεπε να είχε εγείρει την υποψία από το γεγονός και μόνο ότι το "πέταλο" λέγεται στα σέρβικα potkovica και όχι potkova, όπως το παρατήρησε ήδη από τις 15 Απριλίου του 1999 ο γερμανός βουλευτής Gregor Gysi στη γερμανική Βουλή. Τον Μάρτιο του 2000, ο γερμανός ταξίαρχος Heinz Loquai εκφράζει σε ένα βιβλίο του "τις αμφιβολίες του σχετικά με την ύπαρξη ενός τέτοιου ντοκουμέντου"· η ερευνά του υποχρεώνει τον κ. Scharping να παραδεχτεί πως δεν διαθέτει αντίγραφο του πρωτότυπου "σχεδίου".
Την ίδια στιγμή, ο εκπρόσωπος του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για την πρώην Γιουγκοσλαβία χαρακτηρίζει τα στοιχεία του υποτιθέμενου σχεδίου ως "μη πειστικό υλικό" (Hamburger Abendblatt, 24 Μαρτίου 2000)· και η εισαγγελέας Carla Del Ponte δεν θα τα υπολογίσει καν στο κατηγορητήριο κατά του Milošević το 1999, κι έπειτα το 2001.
"Ο πόλεμος, είχε εξηγήσει ο Plenel λιγό μετά την έναρξη των βομβαρδισμών, είναι η πιο τρελή πρόκληση για την δημοσιογραφία. Εκεί αποδεικνύει ή όχι την αξιοπιστία της, την φερεγγυότητά της." Ο ερευνητής δεν επανήλθε ποτέ πια σ' αυτό το μεγάλο ατόπημα με την "αγάπη των μικρών αληθινών γεγονότων" που πρεσβεύει στο βιβλίο-λίβελο όπου υπεραμύνεται της επέμβασης του ΝΑΤΟ. Η Le Monde θα αναφερθεί κι άλλη φορά στο κάλπικο σχέδιο, σαν να το είχε όμως αντιμετωπίσει από πάντα με επιφυλακτικότητα:
"Το "Πέταλο" παραμένει ένα πολύ αμφιλεγόμενο ντοκουμέντο, του οποίου η εγκυρότητα δεν αποδείχθηκε ποτέ" (16 Φεβρουαρίου 2002). Ειδικοί των Βαλκανίων, οι δημοσιογράφοι Jean-Arnault Dérens και Laurent Geslin χαρακτηρίζουν από την πλευρά τους το σχέδιο Potkova σαν "το αρχέτυπο των fake news που διαδίδουν οι δυτικοί στρατοί και αναπαράγουν όλες οι μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες".
Ο εορτασμός μιας επετείου δεν θα είχε δικαιολογήσει από μόνος του την επανεξέταση αυτής της υπόθεσης. Κάποιες όμως από τις συνέπειές της εξακολουθούν να ασκούν το βάρος τους πάνω στην διεθνή ζωή. Για τον πρώτο του πόλεμο μετά την δημιουργία του το 1949, το ΝΑΤΟ επέλεξε να επιτεθεί σε ένα κράτος που δεν είχε απειλήσει κανένα μέλος του. Το έπραξε με πρόσχημα ένα ανθρωπιστικό κίνητρο και χωρίς εντολή του ΟΗΕ. 'Ενα τέτοιο προηγούμενο χρησίμευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2003 όταν εισέβαλαν στο Ιράκ, με τη βοήθεια πάλι μιας μαζικής καμπάνιας παραπληροφόρησης.
Μερικά χρόνια αργότερα, η διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου, τον Φεβρουάριο του 2008, θα υπονόμευε την αρχή του απαραβίαστου των συνόρων. Και η Ρωσία θα στηριζόταν στην διακήρυξη αυτή όταν, τον Αύγουστο του 2008, θα αναγνώριζε την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, δύο εδάφη που είχαν αποσχιστεί από την Γεωργία. Κι έπειτα, τον Μάρτιο του 2014, όταν θα προσαρτούσε την Κριμαία.
Από τη στιγμή που μία πλειοψηφία "αριστερών" κυβερνήσεων ηγήθηκε του πολέμου του Κοσσυφοπεδίου με τη στήριξη των περισσοτέρων συντηρητικών κομμάτων, δεν είχε κανείς συμφέρον να ανασκαλεύσει περαιτέρω τις επίσημες παραποιήσεις. Και καταλαβαίνει κανείς πολύ καλά ότι οι δημοσιογράφοι που έχουν τη μεγαλύτερη εμμονή με το ζήτημα των fake news [υπαινιγμός για τη Libération που έχει καθιερώσει μια ειδική στήλη γι' αυτές - σ.σ.] προτιμούν κι αυτοί να κοιτάνε αλλού.
Serge Halimi & Pierre Rimbert
https://www.lifo.gr/blogs/almanac/megalytero-psema-toy-teloys-toy-20oy-ai
.jpg)
