Η σθεναρή αντίσταση των Ουκρανών ολιγχαρχών και του Ζελένσκι για τις… περιουσίες τους
H αδυσώπητη διεξαγωγή του πολέμου στα θέατρα της μάχης στην Ουκρανία και οι απηνείς κυρώσεις της Δύσης στον οικονομικό πόλεμο κατά της Ρωσίας, δεν έχουν προκαλέσει δεινά μόνο για τον απροστάτευτο άμαχο πληθυσμό αλλά και για τους Ρώσους ολιγάρχες.
Εξίσου «δεινοπαθούν» κι οι πολύ πλούσιοι Ουκρανοί, συμπεριλαμβανομένου του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι, που υφίστανται τεράστιες οικονομικές απώλειες κι αναζητούν νέα σημεία για να τοποθετήσουν τα χρήματά τους και να μεταφέρουν τις επενδύσεις τους σε άλλους προορισμούς.
Η Κύπρος κι οι «βολικές» της τράπεζες αναδεικνύονται πάλι σε έναν ελκυστικό προορισμό και κόμβο για τη μεταφορά και διακίνηση των χρημάτων για τους Ουκρανούς ολιγάρχες. Αυτούς, που από την πρώτη στιγμή που ο Ζελένσκι με τις διαβεβαιώσεις των Δυτικών έσπρωχνε την κατάσταση στα άκρα, έσπευδαν να δηλώσουν πως θα αποσύρουν τα κεφάλαιά τους από τη Ρωσία.
Μόνο που στην πραγματικότητα μεγάλο μέρος των δραστηριοτήτων τους τις διατηρούν στη Ρωσία και τις τράπεζές της, μέσω υπεράκτιων εταιρειών και εταιρειών «βιτρίνας».
Σύμφωνα με τα ίδια τα ουκρανικά μέσα ενημέρωσης, που κάνουν λόγο για τις διασυνδέσεις των Ουκρανών ολιγαρχών και το RT News, σε αυτούς τους ολιγάρχες δεν περιλαμβάνονται μόνο επιχειρηματίες που έχουν συμπεριληφθεί στον κατάλογο του Forbes με τους πλουσιότερους στον κόσμο, αλλά και ο ίδιος ο Ζελένσκι.
Ο Ουκρανός πρόεδρος είναι ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στη χώρα: παράδειγμα είναι οι εταιρείες που ασχολούνται με τη διανομή, τα δικαιώματα και τα έσοδα ταινιών και τηλεοπτικών σειρών LLC Green Films και η Platinum Film, που ιδρύθηκαν από τον Ζελένσκι κι άτομα του στενού του περιβάλλοντος το 2012. Με βάση τον ισολογισμό που δημοσίευσε το 2020, τα έσοδα για την πρώτη εταιρεία ανέρχονταν σε 55,7 εκατομμύρια ρούβλια (πηγή Rosstat), ενώ για την Platinum δεν δημοσιεύθηκε κατάλογος για τα έσοδά της το 2020.
Σύμφωνα με την Kontor Focus, οι δύο εταιρείες, που είναι ρωσικές, ανήκουν στην Green Family Ltd με έδρα την Κύπρο, της οποίας ο Ζελένσκι παρουσιαζόταν ως μέτοχος του 25% μέχρι το 2019. Ενόψει εκλογών (και του υποτιθέμενου ασυμβίβαστου) ο Ουκρανός πρόεδρος απαλλάχθηκε από το μερίδιό του, μεταβιβάζοντάς το στον φίλο του Αντρέι Γιάκοβλεφ της Kvartal95 και της υπεράκτιας εταιρείας British Virgin Appex International.
Βέβαια, τα ουκρανικά ΜΜΕ -όσα δηλ. πριν τον πόλεμο δεν ελέγχονταν δρακόντεια από τη λογοκρισία με ποινή «εσχάτης προδοσίας» εάν τα δημοσιεύματά τους υπέσκαπταν «την ενότητα» του λαού και το «κύρος» του Προέδρου- και το RT News, έγραφαν ότι ο Ζελένσκι μέσω στενών φίλων του επιχειρηματιών, κυρίως του Μπόρις Σεβίροφ και Τιμούρ Μίντιχ, συνεχίζει να ελέγχει την επιχείρηση. Μάλιστα, οι συνιδρυτές της Kvartal95, οι αδερφοί Σεφίρ, κοντινοί άνθρωποι στον Ζελένσκι από το 1995, συνεχίζουν να ελέγχουν το 15% του τζίρου από το ελληνικό τμήμα της Κύπρου.
Η περιουσία του Ζελένσκι έχει απασχολήσει και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Η ιταλική εφημερίδα Corriere della Sera αναφέρθηκε ξανά στην υπερπολυτελή έπαυλη των 3,8 εκατ. ευρώ στο δημοφιλές (και στους Ρώσους κι Ουκρανούς μεγιστάνες) θέρετρο στο Φόρτε ντέι Μάρμι στην Τοσκάνη που θρυλείται ότι ανήκει στον Πρόεδρο. Την πρώτη φορά που έγινε νύξη για την έπαυλη ήταν το 2019, στις παραμονές των εκλογών στην Ουκρανία κι όπως είναι φυσικό ο Ζελένσκι -που τότε εμφανιζόταν ως διαπρύσιος υπερασπιστής της διαφάνειας και πολέμιος της διαφθοράς, όπως ο ήρωας στη σειρά που πρωταγωνιστούσε- το διέψευσε.
Κι ο δήμαρχος της πόλης είχε δηλώσει τότε πως ουδέποτε είχε δει τον μετέπειτα Πρόεδρο να κυκλοφορεί. Βέβαια, ποιος έχει δει ποτέ Ρώσους μεγιστάνες να κυκλοφορούν ελεύθερα σαν οποιοσδήποτε ταπεινός βροτός στους δρόμους και τα εστιατόρια μίας έστω και κοσμοπολίτικης πόλης; Όμως, σε ανάλογο δημοσίευμα της εποχής στη Messaggero η έπαυλη με τις έξι κρεβατοκάμαρες, τα 15 δωμάτια και την πισίνα, εμφανιζόταν να ανήκει τυπικά σε μία ουκρανική εταιρεία με έδρα την Κύπρο και ιδιοκτήτρια 100% μία υπήκοο της χώρας.
Στην Κύπρο έχει πολλά συμφέροντα και ο Τιμούρ Μίντιχ, ιδιοκτήτης της εταιρείας Appex με έδρα τις Παρθένες Νήσους. Ο Μίντινχ, χάρη στο κεφάλαιο που αποκτήθηκε μέσω του Ζελένσκι, έγινε ιδιοκτήτης ποσοστού πάνω από το 50% της εταιρείας Green Family. Ο Μίντιχ, ο οποίος αναφέρεται ως ο άνθρωπος του ολιγάρχη Ιγκόρ Κολομοΐσκι από τον ουκρανικό, ρωσικό και γερμανικό Τύπο, είναι ο ίδιος που προμηθεύει ορισμένα από τα αυτοκίνητα και τα μέσα με τα οποία μετακινείται ο Ζελένσκι.
Εξόν από τους πολιτικούς, πολιτιστικούς και οικονομικούς δεσμούς με τη Μόσχα, είναι παντρεμένος με την κόρη του Άλα Βέρμπερ, ιδρυτή της γιγαντιαίας εταιρείας χρυσοχοΐας Mercury, ο οποίος ήταν πολύ κοντά στη ρωσική κυβέρνηση μέχρι τον θάνατό του. Σύμφωνα με τον μπλόγκερ Σεργκέι (Zergulio) Κολιασνίκοφ, παρά τον αιματηρό πόλεμο με τη Ρωσία, η πεθερά και η σύζυγος του Ζελένσκι εξακολουθούνε να ενθυλακώνουν μεγάλα έσοδα από πολλά ακίνητα που διατηρούν στη Μόσχα και βρίσκονται στην περιοχή Τούσινο και Βαρσάφσκογιε.
Την ίδια στιγμή οι επτά πλουσιότεροι από αυτούς το 2022 έχασαν 7 δισεκ. δολάρια σε σύγκριση με την περιουσία που δήλωναν το 2021 και συνολικά τα έσοδά τους ήταν μειωμένα κατά 9,7 δισεκ. δολάρια σε σχέση με το προηγούμενο έτος, όπως σημειώνει το Forbes, που τους έχει συμπεριλάβει στον γνωστό κατάλογό του με τους πλουσιότερους ανθρώπους στον κόσμο.
Η ρωσική εισβολή κι η καταστροφή που προκάλεσε στις υποδομές και τη βιομηχανία της χώρας, πέρα από τις ανθρώπινες ζωές που στοίχισε, υποβάθμισε επίσης τα έσοδα των ντόπιων ολιγαρχών. Η καταστροφή που προκάλεσε ο στρατός του Πούτιν για τους Ουκρανούς δισεκατομμυριούχου έχει γίνει πέρα για πέρα ορατή. Πολλοί από αυτούς διαθέτουν σημαντικούς πόρους σε νευραλγικούς τομείς στη χώρα, που κυμαίνονται από τον χάλυβα και τον άνθρακα μέχρι την εξόρυξη και τις τράπεζες.
Τούτη τη στιγμή, είναι δύσκολο να αποτιμηθούν τα πραγματικά περιουσιακά στοιχεία για τις ουκρανικές επιχειρήσεις σε αυτό το στάδιο του πολέμου. Όμως οι εκτιμήσεις του Forbes Ukraine υπολογίζουν την οικονομική αξία των Ουκρανών δισεκατομμυριούχων τώρα σε συνολικά 11,9 δισεκ. δολάρια. Αυτό το ποσόν είναι κατά 7 δισεκατομμύρια λιγότερο από τα 18,9 δισεκατομμύρια δολάρια της λίστας του Forbes με τους δισεκατομμυριούχους του κόσμου για το 2021, που είχε δημοσιευθεί τον Μάρτιο του 2021. Τότε, στον κατάλογο περιλαμβανόταν κι ο μεγιστάνας της σοκολάτας, πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο.
Όμως με βάση τους νέους υπολογισμούς και τα δεδομένα του πολέμου, ο Ποροσένκο δεν κατορθώνει να μπει στο «κλαμπ» με τους δισεκατομμυριούχους Κροίσους της χώρας. Η καθαρή του περιουσία μειώθηκε περισσότερο από το μισό, σε περίπου 700 εκατομμύρια δολάρια. Η εταιρεία ζαχαροπλαστικής του Roshen έχασε περίπου το 75% της αξίας της και αναγκάστηκε να κλείσει δύο εργοστάσια στο Κίεβο και στο κοντινό Μπόρισπιλ λόγω του πολέμου.
Το αποτέλεσμα είναι ότι τον ξεπέρασε στον σχετικό κατάλογο ο Βλαντ Γιατσένκο, συνιδρυτής της ψηφιακής τράπεζας Revolut. Μάλιστα ο Γιατσένκο είναι ο μόνος από τους άλλους επτά δισεκατομμυριούχους (μεταξύ τους οι Ρινάτ Αχμέτοφ, Βικτόρ Πίντσουκ, Βαντίμ Νοβίτσκι, Κονσταντίν Ζιβάγκο, Χενάντι Μποχολιούμοφ, Ιγκόρ Κολομόισκι) που φαίνεται πως η περιουσία του δεν είχε κάποια δυσμενή μεταβολή.
Συνολικά, οι Ουκρανοί δισεκατομμυριούχοι έχουν χάσει 9,7 δισεκατομμύρια δολάρια, ή 45%, σε σύγκριση με λίγο πριν από την έναρξη της ρωσικής εισβολής. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η πτώση δεν ήταν ολική είναι ότι πολλοί έχουν σημαντικό μέρος των περιουσιακών τους στοιχείων εκτός της Ουκρανίας. Τις ημέρες πριν από την εισβολή, οι Ουκρανοί δισεκατομμυριούχοι δήλωναν συσπείρωση γύρω από την κυβέρνηση του Κιέβου και πολλοί από αυτούς επέστρεψαν στη χώρα για να δείξουν την υποστήριξή τους.
Κάποιοι μάλιστα αποφάσισαν να παρέμβουν οικονομικά για να βοηθήσουν την πολεμική προσπάθεια, ασπαζόμενοι την αντίληψη του Ζελένσκι για τον πόλεμο. Πλειοδοτώντας στη κομπορρημοσύνη του Προέδρου του, ο πλουσιότερος άνθρωπος στην Ουκρανία Ρινάτ Αχμέτοφ είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στο Forbes στις 10 Μαρτίου ότι η βιομηχανία System Capital Management (SCM) «βοηθούσε τον στρατό και τις αμυντικές δυνάμεις».
Ενώ, από την άλλη, ο άνθρωπος που ο Ζελένσκι αντικατέστησε στην προεδρία, καταγγέλλοντάς τον ως υπερ-διεφθαρμένο, ο Ποροσένκο φόρεσε ένα αλεξίσφαιρο γιλέκο και έπιασε ένα τουφέκι για να περιφέρει την εικόνα του ως «αρματωλού» σε τηλεοπτικές εμφανίσεις σε εκπομπές στη Δυτική Ευρώπη.
Βέβαια, με το που ξεκινούσε ο πόλεμος κι οι Ουκρανοί –απ’ όποια πλευρά κι εάν διατηρούν τα συμφέροντά τους- διέφευγαν μαζικά με τα προσωπικά τους αεροσκάφη τη χώρα. Κάποιοι εξ αυτών υποστηρίζοντας πως θα δώσουν τη μάχη από το εξωτερικό, πασχίζοντας με το οικονομικό βάρος και κύρος τους να πείσουν τον κόσμο ολάκερο να βοηθήσει τον ουκρανικό σκοπό κι αντίσταση.
Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε να κάνουμε στο σημείο αυτό στον Αχμέτοφ, ο οποίος με καθαρή περιουσία 4,2δισεκ.δολάρια, είναι ο δισεκατομμυριούχος του οποίου η περιουσία υπέφερε περισσότερο από τον πόλεμο.
Ο γιος ενός ανθρακωρύχου, που τελικά κατάφερε να ελέγχει την παραγωγή άνθρακα και χάλυβα στη χώρα, μέσω της Scm κατέχει μερίδια σε διάφορες βιομηχανικές εταιρείες. Το σημαντικότερο μερίδιο βρίσκεται στον Όμιλο Metinvest, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες εξόρυξης και χάλυβα στη χώρα.
Τα εργοστάσια της Metinvest στη Μαριούπολη και στην Αβντίφκα υπέστησαν ζημιές από τις ρωσικές επιθέσεις και η εταιρεία κήρυξε κατάσταση ανωτέρας βίας στις 28 Φεβρουαρίου. Στις 31 Μαρτίου, ο Αχμέτοφ δήλωσε ότι η SCM θα μηνύσει τη Ρωσία για ζημιές που υπέστη και σχετίζονται με την εισβολή.
Το άλλο σημαντικό μερίδιο είναι η ενεργειακή εταιρεία Dtek, η οποία, πριν από τον πόλεμο, παρείχε περίπου το 30% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ουκρανίας, χάρη σε ένα μείγμα ορυκτών καυσίμων και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το κεφάλαιο κι η δραστηριότητα της Dtek δέχθηκε στις 22 Φεβρουαρίου ένα σφοδρότατο πλήγμα, όταν βομβαρδίστηκε ένα από τα εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής του με καύση άνθρακα στην ανατολική περιοχή Λουγκάνσκ, που κατέχεται από φιλορώσους αυτονομιστές από το 2014. Η εταιρεία ανακοίνωσε στις 29 Μαρτίου ότι βοήθησε 900 ανθρώπους να απομακρυνθούν από τη Μαριούπολη και το Μπερντιάνσκ, που κατακτήθηκαν από τη Ρωσία. Εκτός από την ανθρωπιστική βοήθεια, οι δραστηριότητες του Αχμέτοφ παρείχαν επίσης πολεμικό υλικό, παράγοντας πάνω από 35.000 αντιαρματικά εμπόδια που ονομάζονται «σκαντζόχοιροι».
Ενώ ο Αχμέτοφ, που έχει δηλώσει ότι θα μείνει ως τέλους, παραμένει στην Ουκρανία, τα ιδιόκτητα αεροσκάφη του έχουν διασχίσει πολλές φορές τον κόσμο. Ένα Airbus A319 νηολογημένο στην Αρούμπα με αριθμό ουράς P4-RLA πέταξε από το Ντουμπάι στη Νίκαια της Γαλλίας στις 31 Μαρτίου και στη συνέχεια στο Αμβούργο της Γερμανίας την 1η Απριλίου.
Ο Αχμέτοφ είπε στην ουκρανική εφημερίδα Ukrainska Pravda ότι το τζετ χρησιμοποιήθηκε από προσωπικούς γνωστούς που δεν εμπλέκονται στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Δύο άλλα αεροσκάφη συνδεδεμένα με τον Αχμέτοφ, ένα Dassault Falcon 7X νηολογημένο στην Αρούμπα και ένα άλλο Dassault Falcon 7X στο Νησί Μαν, M-SCMG, εθεάθησαν τελευταία να πετούν από τη Γενεύη της Ελβετίας στη Βουδαπέστη, στην Ουγγαρία στις 23 Μαρτίου και στο Φάρνμπορο στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 24 Μαρτίου.
Φυσικά, όπως μπορούμε κάλλιστα να διαπιστώσουμε, οι απώλειες των ολιγαρχών αυτών είναι πάρα πολύ σχετικές σε σχέση με τη συνολική επιφάνεια του πλούτου τους.
Κι εάν αναλογισθούμε και την περίπτωση του Γιατσένκο μπορεί ο πόλεμος να αποδειχθεί για κάποιους από αυτούς επικερδής, ιδίως για όσους έχουν μικρότερη έκθεση στη Ρωσία.
Όπως επικερδής αποδεικνύεται κι από το άλλο στρατόπεδο όπως για τον Βλαντίμιρ Ποτάνιν, τον συμπαίκτη στο χόκεϊ του Πούτιν, μεγιστάνα του νικελίου και παλλαδίου, που η εταιρεία τους Norilsk Nickel σκαρφαλώνει στα Χρηματιστήρια και ο ίδιος απόκτησε ξανά (πληρώνοντας μάλιστα μετρητά) την πάντα θαλερή Rosbank, που είχε πουλήσει παλαιοτέρα στη γαλλική Societe Generale κι η οποία (μόνο λόγω της κατακραυγής) θέλησε να απομακρυνθεί από τη ρωσική αγορά.
