Aυτό που γίνεται τώρα στην Παλαιστίνη είναι άλλης τάξεως από όσα ζούμε εδώ και χρόνια στην ελλαδική ή τη διεθνή επικαιρότητα. Ένας μικρός λαός είπε «Φτάνει πια!».
Και με τις ελάχιστες δυνάμεις του άνοιξε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο εναντίον ενός από τους καλύτερους και πιο εξοπλισμένους στρατούς στον κόσμο.
Δεν ξέρω τι ρόλο μπορεί να έπαιξε σε αυτή την απόφαση η παρακίνηση τρίτων, όπως το Ιράν ή άλλοι. Αλλά έχω την εντύπωση πως εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι πολύ σπουδαιότερο από μια κίνηση στη γεωπολιτική σκακιέρα. Με όλες τις λογικές πιθανότητες εις βάρος τους, αυτό που ξεκίνησαν οι Παλαιστίνιοι της Γάζας δείχνει σαν επιλογή εθνικής αυτοθυσίας: «Ελευθερία ή Θάνατος». Το λένε, και απ’ ό,τι φαίνεται το εννοούν. Όπως το είπαν και το εννοούσαν οι Έλληνες το 1821.
Συνέβησαν και απάνθρωπες ωμότητες. Και θα συμβούν ασφαλώς και άλλες, πολύ περισσότερες. Και ενώ δεν υπάρχει ουδεμία αμφιβολία για την απανθρωπιά αυτών των πράξεων, την ίδια ώρα σκέφτομαι ότι οι αποτρόπαιες αυτές πράξεις είναι εξ ίσου πολύ, μα πολύ ανθρώπινες. Γεγονός που δεν έχει βέβαια να κάνει ούτε με θρησκεία, ούτε με ιδεολογία. Διότι σε όλους τους πολέμους, μαζί τον «πολιτικό άνθρωπο», τον φορέα ηθικής, πολεμά και ο άνθρωπος «ζώο». «Ισχύς και απόφαση», λέει ο Παναγιώτης Κονδύλης, περιγράφοντας την κατάσταση του ανθρώπου ως κατ’ εξοχήν «ζώου πολεμικού». Δεν συμφωνώ μαζί του, αλλά θα πω για αυτό δυο λόγια στο τέλος.
* * *
Για την ώρα, αυτά που συμβαίνουν στην Παλαιστίνη, επιβεβαιώνουν ιστορικά τον Κονδύλη, δείχνοντας για μια ακόμα φορά πως είναι «σκληρόψυχος ο τρόπος του πολέμου». Το γράφει ο Διονύσιος Σολωμός στον Ύμνο προς την Ελευθερία (στ. 46). Όχι γενικώς και αορίστως, αλλά για να δικαιολογήσει τις ωμότητες των εξεγερμένων Ελλήνων στην Άλωση της Τριπολιτσάς. Ωμότητες εις βάρος των αμάχων κατοίκων της πόλης, Τούρκων και Εβραίων, που μέσα «στις βροντές και το σκοτάδι» φαινόντουσαν, λέει ο Σολωμός, σαν «ίσκιοι αναρίθμητοι, γυμνοί, κόρες, γέροντες, νεανίσκοι, βρέφη ακόμη εις το βυζί», απαρτίζοντας όλοι μαζί μια «εντάφια συντροφιά».
Σαράντα στίχους από το σύνολο των εκατόν πενήντα οκτώ του ποιήματος αφιέρωσε στην Άλωση της Τριπολιτσάς ο εθνικός ποιητής (από τον 35ο έως τον 74ο), τονίζοντας την ιστορική σημασία του γεγονότος, ελπίζοντας να απαλύνει κάπως την αλγεινή εντύπωση που η «βαρβαρότητα» των Ελλήνων επαναστατών είχε τότε προκαλέσει σε όλη την Ευρώπη. Τα είπαν αργότερα και άλλοι, μεταξύ των οποίων και ο Φιλικός, μετέπειτα πρωθυπουργός του Καποδίστρια, Νίκος Σπηλιάδης (Απομνημονεύματα, τ.Α, σ. 246-7): «Έξωθεν δε της Τριπολιτσάς σωρός μέγας τοιούτων πτωμάτων πάσης ηλικίας αμφοτέρων των γενών εκίνει τον θεατήν εις δάκρυα».
«Κατηγορήθησαν δε οι Έλληνες» συνεχίζει ο Σπηλιάδης «διά τας τοιαύτας ωμότητας· αλλ’ εν ω προέκειτο να ελευθερωθώσιν ή ν’ απολεσθώσι κατά κράτος, η σωτηρία των υπηγορευε να βάψωσιν όλοι τας χείρας των εις τα αίματα των τυράννων των, διά να συνεθισθώσιν εις το να φονεύωσι τους εχθρούς, διότι ευρίσκοντο καί τινες οι οποίοι ενόμιζον τούτο αμαρτίαν, και έκλαιον διότι εφόνευσαν Τούρκον, και συνάμα δια ν’αφαιρεθώσι πάσαν ελπίδα συνδιαλλαγής με τους Τούρκους. […] Αλλά και τις ἠδύνατο να εμποδίση τους Έλληνας από το να λάβωσιν εκδίκησιν δι’ό,τι κακά υπέστησαν και από αυτάς τας γυναίκας και απ’αυτά τα παιδία εις διάστημα αιώνων κατά διαδοχήν γενεών;».
Ο σύγχρονός μας, Κωστής Παπαγιώργης, πάει ένα βήμα παραπέρα από τον Σπηλιάδη: «Εντούτοις αυτό που θεωρήθηκε εθνική ντροπή ήταν στην πραγματικότητα μια εθνική ανάσταση – έστω και ανόσια. Μόνο με την άλωση της Τριπολιτσάς οι ραγιάδες μυήθηκαν στο βαθύτερο νόημα του πολέμου που είχαν κηρύξει. Δεν υπήρχε πλέον κανένα περιθώριο συμβιβασμού ανάμεσα στους δύο λαούς. Ο πόλεμος θα έφτανε μέχρις εσχάτων. Μέσα στην πρωτάκουστη αιματοχυσία και στο λύθρο οι επαναστάτες έπαιρναν ουσιαστικά το αληθινό πολεμικό βάπτισμα.» (Κ. Παπαγιώργης, Κανέλλος Δεληγιάννης, Καστανιώτης, 2001, σ. 124).
* * *
Οι Παλαιστίνιοι ζουν εδώ και πολλές δεκαετίες μια πολύ συστηματική στρατηγική σταδιακής γενοκτονίας και εθνοκάθαρσης, με σκοπό είτε την ιστορική τους εξαφάνιση ή έστω τον εκτοπισμό τους από το σύνολο των εδαφών που περιβάλλονται από το ισραηλινό κράτος.
Ποιος είναι ο ανθρώπινος, ο ηθικός, πολιτισμένος τρόπος για έναν Παλαιστίνιο να σταθεί απέναντι σε αυτό το γεγονός; Ως Χριστιανός είμαι βαθιά πεπεισμένος πως η βία δεν είναι «μαμή της ιστορίας». Πως κάθε επανάσταση, κάθε βίαια αντίσταση, όσο δίκαια και αν είναι, αναπαράγει έναν αέναο κύκλο αντεκδίκησης. Και πως η μόνη διέξοδος από αυτόν τον φαύλο κύκλο είναι η θυσιαστική απορρόφηση της βίας και της ισχύος του αντιπάλου. Το υποψιάστηκε ο Σωκράτης, Το έκανε ιστορικό γεγονός ο Ιησούς Χριστός, και μέσα από επάλληλες ιστορικές δοκιμασίες και μεταλλάξεις έφτασε στον Θορώ, στον Γκάντι και στα σύγχρονα κινήματα πολιτικής ανυπακοής.
Ποιος είναι όμως αυτός που θα βάλει πνευματικές προϋποθέσεις στον τρόπο που θα αναμετρηθεί με μια ιστορικής κλίμακας αδικία ένας λαός; Αν θα προσπαθήσει να την απορροφήσει ή αν θα αντισταθεί και με ποιο τρόπο; Πώς θα διεκδικήσει το δίκιο του και την αξιοπρέπειά του; Ποιος είναι ο αναμάρτητος που θα ρίξει πρώτος τον λίθο στα παιδιά αυτά που μεγάλωσαν σε μια χώρα αποκλεισμένη από τον υπόλοιπο κόσμο σαν ένα τεράστιο στρατόπεδο; Που έβλεπαν τους Ισραηλινούς συνοριοφύλακες να ξεφτιλίζουν ή ακόμα και να σκοτώνουν εν ψυχρώ συμπατριώτες τους, συνομηλίκους τους και συγγενείς τους καθημερινά, απλώς και μόνο για το γούστο τους; Που έβλεπαν τα παρανόμως και βιαίως κατειλημμένα εδάφη τους να τα νέμονται έποικοι, «άμαχοι» υποτίθεται, αλλά απολύτως συνειδητοί υπερασπιστές της αρπαγής;
Δεν ξέρω ποια θα είναι η έκβαση αυτού του πολέμου, και αν με την τωρινή τους εξέγερση οι Παλαιστίνιοι της Γάζας κατορθώσουν μια κάποια αντιστροφή στην πορεία των πραγμάτων· αν θα καταφέρουν να προκαλέσουν έναν ευρύτερο ξεσηκωμό στους Παλαιστίνιους της Δυτικής Όχθης ή αλλού. Στην πραγματικότητα καμία από τις δύο πλευρές δεν μπορεί να ηττηθεί ολοκληρωτικά· ούτε οι Ισραηλινοί, ούτε οι Παλαιστίνιοι. Για αυτό και η μόνη διέξοδος από τον ιστορικό φαύλο κύκλο στον οποίο έχουν εμπλακεί είναι η αμοιβαία αποδοχή των μεν από τους δε· όχι όμως με όρους ισχύος (όπως συμβαίνει εδώ και πολλές δεκαετίες ), αλλά με όρους δικαίου.
Τούτη την ώρα, που τα πράγματα έχουν ξεφύγει, αυτό δεν είναι πλέον στο χέρι του αδυνάτου να το αποδεχθεί, αλλά στο χέρι του ισχυρού. Όσο οι Ισραηλινοί επιμένουν να πιστεύουν ότι ο Θεός είναι θεός ισχύος (πράγμα που το πιστεύει άλλωστε όλος ο «πολιτισμένος» κόσμος) ο φαύλος κύκλος της βίας θα αναπαράγεται διαρκώς.
