Περισσότεροι από 15.000.000 άνθρωποι στη Γη δεν έχουν ούτε εθνικότητα ούτε διαβατήριο και στερούνται ακόμα και τα αυτονόητα αγαθά
Πώς είναι να είσαι φάντασμα; Πώς είναι η ύπαρξή σου να καλύπτεται από ένα πέπλο που σε κάνει αόρατο;Πώς άραγε είναι να μην ανήκεις πουθενά, να γεννιέσαι χωρίς ταυτότητα και να μην έχεις κανένα δικαίωμα;
Είναι εντυπωσιακό και ίσως άγνωστο ότι σε 27 χώρες δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να «κληροδοτήσουν» στα παιδιά τους την εθνικότητά τους, γεγονός που, σύμφωνα με την UNHCR, δημιουργεί γενιές απάτριδων.
Στην Ευρώπη περίπου 600.000 άνθρωποι είναι απάτριδες, σύμφωνα με τα στοιχεία του ENS (Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τους Απάτριδες). Από στοιχεία Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ προκύπτει ότι στα κράτη που προέκυψαν από τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας υπάρχουν 22.000 άνθρωποι που δεν έχουν ιθαγένεια, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι Ρομά, Ασκάλι και Αιγύπτιοι. Σημαντικός είναι και ο αριθμός των παιδιών χωρίς ιθαγένεια που ζουν στη Λετονία, όπου με βάση στοιχεία του περασμένου έτους 304.000 άνθρωποι τελούν σε απροσδιόριστο καθεστώς «μη πολιτών», και στην Εσθονία, όπου πάνω από 92.000 άτομα χαρακτηρίζονται «πρόσωπα απροσδιόριστης ιθαγένειας». Στη Ρωσία τον περασμένο χρόνο καταγράφηκαν 178.000 πρόσωπα που αυτοπροσδιορίζονται ως απάτριδες και στην Ουκρανία ο αντίστοιχος αριθμός των απάτριδων υπερέβαινε την ίδια χρονιά τους 40.000.
Η Υπατη Αρμοστεία επισημαίνει ότι ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρά το ζήτημα, όπως η Πρώην Σοβιετική Δημοκρατία του Κιργιστάν, η οποία την τελευταία πενταετία παραχώρησε την ιθαγένεια σε 65.000 Ρώσους. Παράδειγμα προς αποφυγή είναι εθνικές μειονότητες που δεν λαμβάνουν εθνικότητα και συνεπώς αποκλείονται από κάποια δικαιώματα, όπως η κοινότητα των Ροχίνγκια στη Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), που αφήνει εκτός 1.000.000 ανθρώπους.
Η καμπάνια του ΟΗΕ «I Belong» προσδοκά να φτάσει σε όλες τις γωνιές της Γης. Τη στηρίζουν μεταξύ άλλων ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης αιδεσιμότατος Ντέσμοντ Τούτου, η ηθοποιός Ατζελίνα Ζολί, η Ιρανή ακτιβίστρια Σιρίν Εμπαντί, βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, η Αμερικανίδα σοπράνο Μπάρμπαρα Χέντρικς, ο Νοτιοαφρικανός τρομπετίστας της τζαζ Χιου Μασεκέλα, ο Αφγανός συγγραφέας Χαλίντ Χοσεΐνι και το μοντέλο από το Νότιο Σουδάν Αλεκ Ουέκ. Οπως λέει ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Αντόνιο Γκουτιέρες, «η έλλειψη πατρίδας κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται σαν η ίδια η ύπαρξή τους να είναι έγκλημα». Εχουμε μια ιστορική ευκαιρία να δώσουμε τέλος στη μάστιγα αυτή εντός 10 ετών και να δώσουμε πίσω την ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους».
Τα Ηνωμένα Εθνη δεσμεύτηκαν για πρώτη φορά να αντιμετωπίσουν το ζήτημα με την υπογραφή της Σύμβασης του 1954 που αφορά το καθεστώς των απάτριδων και στη συνέχεια με σχετική Σύμβαση του 1961. Ωστόσο, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν ότι έκτοτε οι προσπάθειες έχουν βαλτώσει.
Η καμπάνια του ΟΗΕ «Ι belong» στηρίζεται από όλο τον κόσμο γιατί είναι αυτονόητο ότι όλοι κάπου πρέπει να ανήκουν.
Η αίσθηση να ανήκεις σε μια πατρίδα δεν είναι κάτι αυτονόητο, κι ας ζούμε στον 21ο αιώνα.
Στις αρχές του Νοεμβρίου ο ΟΗΕ ξεκίνησε μια καμπάνια με τον τίτλο «Ι Belong» («Aνήκω»), με στόχο να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη για τους εκατομμύρια απάτριδες σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολόγιζε τον αριθμό των απάτριδων, των ανθρώπων που ζουν χωρίς εθνικότητα και δεν εμφανίζονται πουθενά, σε 10.000.000. Επεσε όμως έξω. Πριν από λίγες ημέρες το Ινστιτούτο για τα άτομα χωρίς Εθνικότητα ανέβασε τον αριθμό αυτό σε 15.000.000, δηλαδή ένας στους 500 ανθρώπους. Η Λόρα Βας, συνδιευθύντρια του ινστιτούτου, λέει χαρακτηριστικά: «Εάν συγκεντρώναμε όλους αυτούς τους ανθρώπους, θα δημιουργούσαμε μια χώρα που θα ήταν η 70ή μεγαλύτερη στον πλανήτη». Η ίδια επισημαίνει ότι ο ΟΗΕ δεν συμπεριέλαβε στην πρόσφατη έκθεσή του το 1.500.000 προσφύγων χωρίς εθνικότητα και τα 3.500.000 Παλαιστινίων.
Οι απάτριδες δεν απολαμβάνουν τα θεμελιώδη δικαιώματα και τα προνόμια τα οποία οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν δεδομένα. Οι απάτριδες δεν έχουν ούτε εθνικότητα ούτε διαβατήριο, στερούνται την πρόσβαση στην ιατρική περίθαλψη, στην εκπαίδευση, ενώ δεν έχουν κανένα πολιτικό δικαίωμα. Συχνά χαρακτηρίζονται «νομικά φαντάσματα», ένας όρος που χρησιμοποιείται ευρέως από τους γραφειοκράτες και όχι μόνο. Το γεγονός αυτό διευκολύνει την εκμετάλλευσή τους. Συχνά συλλαμβάνονται, ενώ είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε διάφορες μορφές εκμετάλλευσης, όπως η δουλεία.
Τα «νομικά φαντάσματα» αποστασιοποιούνται από βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Οι λόγοι που οι άνθρωποι αυτοί χάνουν ή δεν αποκτούν ποτέ την εθνικότητά τους είναι πολλοί: παιδιά που γεννιούνται σε καταυλισμούς προσφύγων συχνά δεν δικαιούνται να αποκτήσουν την ιθαγένεια της νέας χώρας στην οποία γεννήθηκαν, και δεν έχουν καμία ευκαιρία να επιστρέψουν στη χώρα των γονιών τους για να διεκδικήσουν την εθνικότητα.
Εθνικές μειονότητες, όπως η κοινότητα των Ροχίνγκια στη Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), δεν παίρνουν εθνικότητα, γεγονός που τους στερεί πολλά δικαιώματα.
Εθνικές μειονότητες, όπως η κοινότητα των Ροχίνγκια στη Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), δεν παίρνουν εθνικότητα, γεγονός που τους στερεί πολλά δικαιώματα.
Είναι εντυπωσιακό και ίσως άγνωστο ότι σε 27 χώρες δεν επιτρέπεται στις γυναίκες να «κληροδοτήσουν» στα παιδιά τους την εθνικότητά τους, γεγονός που, σύμφωνα με την UNHCR, δημιουργεί γενιές απάτριδων.
Η εικόνα των απάτριδων δεν είναι σαφής. Ο ΟΗΕ έχει πλήρη στοιχεία μόνο για 3.500.000 ανθρώπους που ζουν σε αυτή την κατάσταση σε 75 χώρες σε όλο τον κόσμο. Οι χώρες με τον μεγαλύτερο πληθυσμό απάτριδων, που δεν έχουν σχεδόν καμία αίσθηση για την έκταση του φαινομένου και το μέγεθος του προβλήματος, είναι η Ινδία, το Πακιστάν, η Δημοκρατία του Κογκό, το Μπουτάν, ο Λίβανος, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ουζμπεκιστάν και η Ζιμπάμπουε.
Στην Ευρώπη περίπου 600.000 άνθρωποι είναι απάτριδες, σύμφωνα με τα στοιχεία του ENS (Ευρωπαϊκό Δίκτυο για τους Απάτριδες). Από στοιχεία Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ προκύπτει ότι στα κράτη που προέκυψαν από τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας υπάρχουν 22.000 άνθρωποι που δεν έχουν ιθαγένεια, οι περισσότεροι εκ των οποίων είναι Ρομά, Ασκάλι και Αιγύπτιοι. Σημαντικός είναι και ο αριθμός των παιδιών χωρίς ιθαγένεια που ζουν στη Λετονία, όπου με βάση στοιχεία του περασμένου έτους 304.000 άνθρωποι τελούν σε απροσδιόριστο καθεστώς «μη πολιτών», και στην Εσθονία, όπου πάνω από 92.000 άτομα χαρακτηρίζονται «πρόσωπα απροσδιόριστης ιθαγένειας». Στη Ρωσία τον περασμένο χρόνο καταγράφηκαν 178.000 πρόσωπα που αυτοπροσδιορίζονται ως απάτριδες και στην Ουκρανία ο αντίστοιχος αριθμός των απάτριδων υπερέβαινε την ίδια χρονιά τους 40.000.
Η Υπατη Αρμοστεία επισημαίνει ότι ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν σοβαρά το ζήτημα, όπως η Πρώην Σοβιετική Δημοκρατία του Κιργιστάν, η οποία την τελευταία πενταετία παραχώρησε την ιθαγένεια σε 65.000 Ρώσους. Παράδειγμα προς αποφυγή είναι εθνικές μειονότητες που δεν λαμβάνουν εθνικότητα και συνεπώς αποκλείονται από κάποια δικαιώματα, όπως η κοινότητα των Ροχίνγκια στη Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), που αφήνει εκτός 1.000.000 ανθρώπους.
Διάσημοι στηρίζουν την καμπάνια
Η καμπάνια του ΟΗΕ «I Belong» προσδοκά να φτάσει σε όλες τις γωνιές της Γης. Τη στηρίζουν μεταξύ άλλων ο βραβευμένος με Νόμπελ Ειρήνης αιδεσιμότατος Ντέσμοντ Τούτου, η ηθοποιός Ατζελίνα Ζολί, η Ιρανή ακτιβίστρια Σιρίν Εμπαντί, βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης, η Αμερικανίδα σοπράνο Μπάρμπαρα Χέντρικς, ο Νοτιοαφρικανός τρομπετίστας της τζαζ Χιου Μασεκέλα, ο Αφγανός συγγραφέας Χαλίντ Χοσεΐνι και το μοντέλο από το Νότιο Σουδάν Αλεκ Ουέκ. Οπως λέει ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Αντόνιο Γκουτιέρες, «η έλλειψη πατρίδας κάνει τους ανθρώπους να αισθάνονται σαν η ίδια η ύπαρξή τους να είναι έγκλημα». Εχουμε μια ιστορική ευκαιρία να δώσουμε τέλος στη μάστιγα αυτή εντός 10 ετών και να δώσουμε πίσω την ελπίδα σε εκατομμύρια ανθρώπους».
Τα Ηνωμένα Εθνη δεσμεύτηκαν για πρώτη φορά να αντιμετωπίσουν το ζήτημα με την υπογραφή της Σύμβασης του 1954 που αφορά το καθεστώς των απάτριδων και στη συνέχεια με σχετική Σύμβαση του 1961. Ωστόσο, οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων υποστηρίζουν ότι έκτοτε οι προσπάθειες έχουν βαλτώσει.
Η καμπάνια του ΟΗΕ «Ι belong» στηρίζεται από όλο τον κόσμο γιατί είναι αυτονόητο ότι όλοι κάπου πρέπει να ανήκουν.
