Η κουλτούρα του περιθωρίουΠρόσφατα, μία μεγάλη κυριακάτικη εφημερίδα δημοσίευσε ένα ενθουσιώδες δισέλιδο άρθρο για τον Αμερικάνο προοδευτικό συγγραφέα της υρυλικής γενιάς των μπίτνικς, William Burroughs. Είναι ένα από τα πολλά άρθρα που αφιερώνουν κατά καιρούς
οι λεγόμενες “σοβαρές” εφημερίδες στον “αιρετικό” συγγραφέα του Γυμνού Γεύματος, του Soft Machine, του Nova Express κ.α..
Ο χρόνος φέρνει τα πάνω-κάτω… Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι ο Burroughs, στα πρώτα συγγραφικά του βήματα κυνηγήθηκε από τους “έγκυρους” κριτικούς της εποχής του (ειρωνεία… κάποιοι από αυτούς αργότερα τον τίμησαν με εγκωμιαστικά σχόλια και διθυράμβους), ενώ εξ αιτίας του ιδιόμορφου χαρακτήρα του και της αιχμηρής γραφής του κανένας εκδότης δε δεχόταν να κυκλοφορήσει τα γραπτά του.
Προσθέτουμε σε όλα αυτά το γεγονός ότι υπήρξε αλκοολικός, τοξικομανής, ομοφυλόφιλος, ενώ το 1951 πυροβόλησε και σκότωσε… κατά λάθος τη σύζυγό του Joan Vollmer.
Προσθέτουμε σε όλα αυτά το γεγονός ότι υπήρξε αλκοολικός, τοξικομανής, ομοφυλόφιλος, ενώ το 1951 πυροβόλησε και σκότωσε… κατά λάθος τη σύζυγό του Joan Vollmer.
Στα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα, ενώ ο συγγραφέας βρισκόταν ήδη στην τρίτη ηλικία, η Αμερική και ο κόσμος άρχισαν να τον ανακαλύπτουν. Μέσα σε λίγα χρόνια βρέθηκε στο επίκεντρο, φορτωμένος με ένα κάρο βραβεία και διακρίσεις.
Ανακηρύχθηκε, μεταξύ άλλων, μέλος της Αμερικάνικης Ακαδημίας του Ινστιτούτου των Τεχνών και των Γραμμάτων και διοικητής του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλίας. Έτσι, ο “περιθωριακός” συγγραφέας μετατράπηκε σε
“σεβαστό” λογοτέχνη. Ειρωνικό αποκορύφωμα σε αυτή τη διαδικασία απορρόφησής του από το κοινωνικό σύστημα, ήταν η επιλογή του ίδιου του Burroughs, λίγο πριν από το τέλος της ζωής του, να εμφανιστεί σε διαφημιστικό σποτ της γνωστής φίρμας αθλητικών ειδών NIKE.
Ανακηρύχθηκε, μεταξύ άλλων, μέλος της Αμερικάνικης Ακαδημίας του Ινστιτούτου των Τεχνών και των Γραμμάτων και διοικητής του Τάγματος Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλίας. Έτσι, ο “περιθωριακός” συγγραφέας μετατράπηκε σε
“σεβαστό” λογοτέχνη. Ειρωνικό αποκορύφωμα σε αυτή τη διαδικασία απορρόφησής του από το κοινωνικό σύστημα, ήταν η επιλογή του ίδιου του Burroughs, λίγο πριν από το τέλος της ζωής του, να εμφανιστεί σε διαφημιστικό σποτ της γνωστής φίρμας αθλητικών ειδών NIKE.
Μήπως είναι τελικά η μοίρα των επαναστατών να αφομοιώνονται από το σύστημα και να γίνονται οι ίδιοι αυτό που κάποτε πολεμούσαν; Πολλοί από τους επαναστατημένους εικοσάρηδες του Μάη του ‘68 στο Παρίσι και των Αμερικάνων χίπις του ‘60 αποτέλεσαν τη μαγιά για τη δημιουργία της επερχόμενης κοινωνικής τάξης των νεόπλουτων γιάπις, των μετέπειτα πλούσιων και επιτυχημένων σαραντάρηδων της δεκαετίας του ‘90.
Αρκετοί κοινωνιολόγοι έχουν επισημάνει ότι ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους εξουδετέρωσης ενός επαναστατικού κινήματος είναι η εμπορευματοποίησή του. Στα τέλη της δεκαετίας του ‘70, όταν το κίνημα των πανκ
προσέλκυε ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της βρετανικής νεολαίας, κάποιοι σκέφτηκαν ότι το λανσάρισμα των σχισμένων τζηνς, των δερμάτινων σακακιών, των πολλών σκουλαρικιών, των εκκεντρικών αξεσουάρ και των άλλων ενδυματολογικών στοιχείων της πανκ φιλοσοφίας ήταν ιδιαίτερα επικερδές όταν καταλάμβανε τις βιτρίνες των ακριβών καταστημάτων. Η αναρχική φιλοσοφία αγοραζόταν από γόνους ευκατάστατων οικογενειών έναντι αδράς αμοιβής. Έτσι, κάποια από τα ιδιαίτερα στοιχεία που καθόριζαν την πανκ φιλοσοφία μπορούσαν να γίνουν
κτήματα του καθενός, συνεπώς, η έλλειψη νέων σημείων αναφοράς μετρίασε την αρχική ορμή και επαναστατικότητα του κινήματος.
προσέλκυε ολοένα και μεγαλύτερο μέρος της βρετανικής νεολαίας, κάποιοι σκέφτηκαν ότι το λανσάρισμα των σχισμένων τζηνς, των δερμάτινων σακακιών, των πολλών σκουλαρικιών, των εκκεντρικών αξεσουάρ και των άλλων ενδυματολογικών στοιχείων της πανκ φιλοσοφίας ήταν ιδιαίτερα επικερδές όταν καταλάμβανε τις βιτρίνες των ακριβών καταστημάτων. Η αναρχική φιλοσοφία αγοραζόταν από γόνους ευκατάστατων οικογενειών έναντι αδράς αμοιβής. Έτσι, κάποια από τα ιδιαίτερα στοιχεία που καθόριζαν την πανκ φιλοσοφία μπορούσαν να γίνουν
κτήματα του καθενός, συνεπώς, η έλλειψη νέων σημείων αναφοράς μετρίασε την αρχική ορμή και επαναστατικότητα του κινήματος.
Στην Ελλάδα δεν έχουμε έλλειψη παρόμοιων περιπτώσεων. Μετά το 1995, έκανε ιδιαίτερη αίσθηση ένα ανεξάρτητο περιοδικό με εναλλακτικό μουσικό περιεχόμενο, πρωτοποριακή, τολμηρή αισθητική και συχνές αναφορές όχι μόνο
στα γαλλικά επαναστατικά κινήματα αλλά και σε πρόσωπα που έδρασαν σε αυτό που συνηθίζουμε να λέμε “περιθώριο”. Πριν από μερικούς μήνες, οι εκδόσεις που τύπωναν το εν λόγω έντυπο αγοράστηκαν από μεγάλο δημοσιογραφικό οργανισμό.
Οι περισσότεροι αρθρογράφοι του πρωτοποριακού εντύπου, ενσωματώθηκαν στο επιτελείο του μεγάλου οργανισμού. Φυσικά, τα άρθρα τους δεν είναι πλέον τόσο καυστικά όσο παλαιότερα.
στα γαλλικά επαναστατικά κινήματα αλλά και σε πρόσωπα που έδρασαν σε αυτό που συνηθίζουμε να λέμε “περιθώριο”. Πριν από μερικούς μήνες, οι εκδόσεις που τύπωναν το εν λόγω έντυπο αγοράστηκαν από μεγάλο δημοσιογραφικό οργανισμό.
Οι περισσότεροι αρθρογράφοι του πρωτοποριακού εντύπου, ενσωματώθηκαν στο επιτελείο του μεγάλου οργανισμού. Φυσικά, τα άρθρα τους δεν είναι πλέον τόσο καυστικά όσο παλαιότερα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πάρα πολλοί από αυτούς που -κατά καιρούς- έχουν θεωρηθεί περιθωριακοί, έχουν αποτελέσει σημαντικό κομμάτι της παγκόσμιας ιστορίας. Ο Edgar Allan Poe, o Oscar Wilde, o Vincent Van Gogh και πολλοί άλλοι σημαντικοί άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών έζησαν ή πέθαναν στο περιθώριο, χωρίς να δεσμευτούν ποτέ στα πλαίσια του ευρέως παραδεκτού τρόπου ζωής και δημιουργίας που πολλές φορές επιβάλλεται από ένα πολιτισμό που έχει σα βασική αρχή το “Παν μέτρον άριστον”. Πολλοί από τους “περιθωριακούς” που απορροφήθηκαν από αυτό τον πολιτισμό, αφοπλίστηκαν, έγιναν εξαγοράσιμα προϊόντα και ο -άλλοτε οξύς- λόγος τους, ακούγεται πια σα μια γραφική παραφωνία σε μία καλοκουρδισμένη ορχήστρα.
Ιούλιος 2000
