Θύμα της ραδιενέργειας από τα έξι της
Στα δεκαέξι της χρόνια η Σλάτζανα Σαρένατς, από το χωριό Χάτζιτς της Βοσνίας, είναι μια κοπέλα με κλονισμένη υγεία.
Του Σταυρου Τζιμα
Πέφτουν τα νύχια από τα δάχτυλα των χεριών της, υποφέρει από πόνους στα νεφρά, κλαίει με το παραμικρό και έχει συχνά δυνατούς πονοκεφάλους που όταν την «πιάνουν» για να ανακουφιστεί πρέπει να μεταφερθεί σε νοσοκομείο. Οι γιατροί που την εξέτασαν στην Ελβετία και το Βελιγράδι δήλωσαν αδυναμία να βρούν τις αιτίες που συσσώρευσαν όλα αυτά τα προβλήματα, αλλά όπως της είπαν υποψιάζονται πως «ίσως είναι από τη ραδιενέργεια».
Σεπτέμβριος 1995: η εξάχρονη τότε Σέρβα Σλάτζανα, ζούσε στο χωριό Χάτζιτς, κοντά στο Σεράγεβο, με τους γονείς της και τις δύο μεγαλύτερες αδελφές της. Ο γιουγκοσλαβικός εμφύλιος βρισκόταν στην κορύφωσή του και τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ σφυροκοπούσαν ανηλεώς, χρησιμοποιώντας βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου (DU), το χωριό της που ήταν ένα από τα κέντρα ανεφοδιασμού των σερβοβοσνιακών στρατιωτικών δυνάμεων.
Επαιξα στον κρατήρα
«Ενα πρωί έπεσε μια βόμβα κοντά στο σπίτι μας και άνοιξε ένα μεγάλο κρατήρα», μας είπε στη συνάντηση που είχαμε μαζί της στο χωριό Μπράτουνατς της Σρεμπρένιτσα, όπου κατέφυγε με την οικογένειά της στο πλαίσιο των πληθυσμιακών μετακινήσεων που αποφασίστηκαν στο Ντέητον. «Ετρεξα να παίξω στον κρατήρα που είχε γεμίσει νερό από τη βροχή και έφτιαχνα με την κίτρινη λάσπη που είχε σχηματιστεί κουλουράκια και μικρές μπάλες».
Εκείνο το παχνίδι σημάδεψε τη ζωή της μικρής Σλάτζανα, η οποία σύμφωνα με τους γονείς της έως τότε ήταν ένα υγιέστατο παιδί και δεν είχε εκδηλώσει κανένα απολύτως σύμπτωμα που να πρόδιδε κάποιο πρόβλημα υγείας.
Πέφτουν τα νύχια
«Δύο μήνες μετά μού παραπονέθηκε ότι την πονάνε τα δάχτυλα των χεριών στις άκρες και διαπίστωσα ότι κάτω από τα νύχια είχαν σχηματιστεί πληγές και κάτι σαν κίτρινη σκόνη», λέει η μητέρα της, Σρέτενκα. «Αρχίσαμε να τρέχουμε στους γιατρούς. Την μεταφέραμε στο νοσοκομείο του Βελιγραδίου, όπου έπεσε σε κώμα που κράτησε τριάντα ώρες. Η μαγνητική τομογραφία έδειξε ότι υπήρχαν αλλοιώσεις, άγνωστο από τι, στην εγκεφαλική ουσία. Ενιωθε αδυναμία, σε σημείο που δεν μπορούσε να σταθεί στα πόδια της. Μετά άρχισαν να πέφτουν τα νύχια των χεριών της». Στις διαγνώσεις τους, οι γιατροί του Βελιγραδίου ανέφεραν ως μια πιθανή εκδοχή για την πτώση των νυχιών την επαφή των δαχτύλων με ραδιενέργεια. «Εμείς δεν ξέραμε τίποτα για ραδιενέργεια, ουράνιο και άλλα τέτοια, ώσπου κάποιοι Ιάπωνες δημοσιογράφοι που ερευνούσαν τις επιπτώσεις απο τις βόμβες ουρανίου στη Γιουγκοσλαβία έφτασαν έως εμάς». Οι γονείς της Σλάτζανα, που στο μεταξύ από τον Φεβρουάριο του 1996 είχαν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν το χωριό τους για να εγκατασταθούν πρόσφυγες στον σερβικό τομέα και συγκεκριμένα στο Μπράτουνατς, άρχισαν να το ψάχνουν περισσότερο. Με χρήματα που συγκέντρωσαν από συγγενείς και φίλους την πήγαν σε νοσοκομείο της Ελβετίας, αλλά και εκεί οι γιατροί «σήκωσαν» τα χέρια.
«Υποβλήθηκε στις ίδιες εξετάσεις μ’ αυτές που έκανε στο Βελιγράδι, όμως δεν βγήκε συμπέρασμα. Τα αποτελέσματα, μολονότι οι εξετάσεις έγιναν το 2002, δεν μας γνωστοποιήθηκαν ακόμα, ούτε μας δόθηκε κάποια εξήγηση γι αυτό».
Κρούσματα λευχαιμίας
Τις υποψίες τους ότι η κόρη τους μπορεί να είναι θύμα της ραδιενέργειας από τις βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου ενισχύουν τα αλλεπάλληλα κρούσματα λευχαιμίας και άλλων μυστηριωδών ασθενειών που παρατηρούνται στους κατοίκους πόλεων και χωριών που βομβαρδίστηκαν από τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ.
Στο Μπράτουνατς, όπου εγκαταστάθηκαν οι Σέρβοι πρόσφυγες του βομβαρδισμένου Χάτζιτς, το νεκροταφείο είναι γεμάτο τάφους νέων ανθρώπων που πέθαναν από λευχαιμία. Να αποτελεί άραγε τραγική σύμπτωση ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ενταφιασμένων νέων προσβλήθησαν από την συγκεκριμένη αρρώστια την τελευταία πενταετία και είχαν φτάσει στο Μπράτουνατς από το Χάτζιτς;
Ο Γιόβο Σαρένατς, πατέρας της Σλάτζανα, λέει ότι θέλησε να πουλήσει το σπίτι τους στο Χάτζιτς ώστε να μπορεί να πληρώνει τα ενοίκια στον μουσουλμάνο ιδιοκτήτη του σημερινού, αλλά δεν το αγοράζει κανείς. Ο λόγος; «Τα σπίτια στο Χάτζιτς δεν πουλιούνται εξαιτίας της ραδιενέργειας. Απ’ ό,τι μαθαίνουμε πολλοί μουσουλμάνοι που εγκαταστάθηκαν εκεί έπαθαν λευχαιμία. Μια δικαστίνα στο Σεράγεβο, μάλιστα, με προειδοποίησε πως αν πουλήσω το σπίτι και ο αγοραστής πάθει κάτι από την ραδιενέργεια θα μπορεί να μας πάει στο δικαστήριο».
Η χρήση βομβών απεμπλουτισμένου ουρανίου από τα αεροσκάφη του ΝΑΤΟ στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας προκάλεσε αντιδράσεις διεθνώς. Πολλοί επιστήμονες έκρουσαν τότε τον κώδωνα του κινδύνου πρόκλησης λευχαιμίας και άλλων ασθενειών από τη ραδιενέργεια η οποία εκλύεται από τις DU, αλλά οι ιθύνοντες των αεροπορικών επιδρομών διέψευδαν τότε τα πάντα αποδοκιμάζοντας τις προειδοποιήσεις ως μέρος της σερβικής προπαγάνδας.
Οι θάνατοι ωστόσο από λευχαιμία παρουσίασαν στη συνέχεια ανεξήγητη έξαρση στις περιοχές που βομβαρδίστηκαν και πολλοί άνθρωποι, μεταξύ των οποίων στρατιωτικοί της διεθνούς ειρηνευτικής δύναμης που υπηρέτησαν στη Βοσνία, εμφάνισαν σοβαρότατες ασθένειες.
Καθώς οι γιατροί δεν μπορούν να εντοπίσουν τα αίτια ούτε να εξηγήσουν τη μεγάλη αύξηση των περιστατικών, φουντώνουν οι υποψίες και ενισχύεται η επιχειρηματολογία όλων εκείνων όσοι ανησυχούσαν για τις μακροχρόνιες συνέπειες της χρήσης απεμπλουτισμένου ουρανίου. Ταυτόχρονα πληθαίνουν οι φωνές τόσο στις πληγείσες περιοχές από τους συγγενείς των θυμάτων όσο και διεθνώς για εξονυχιστικές έρευνες και πλήρη διαλεύκανση της συγκλονιστικής αυτής υπόθεσης, πλην όμως στη Δύση συνεχίζουν να κωφεύουν.
Δεν μπορούν να τη βοηθήσουν
Οι γονείς της Σλάτζανα Σαρένατς είναι σχεδόν πεπεισμένοι ότι για την κατάσταση του παιδιού τους ευθύνεται η ραδιενέργεια από το απεμπλουτισμένο ουράνιο, αλλά όπως λέει ο πατέρας της δεν μπορούν να κάνουν και πολλά πράγματα για να την βοηθήσουν. Φτωχοί, πάμφτωχοι, όπως και χιλιάδες άλλες οικογένειες προσφύγων στη Γιουγκοσλαβία, με μηνιαία σύνταξη πενήντα ευρώ, όχι μόνο δεν έχουν τη δυνατότητα να στείλουν το παιδί τους για περαιτέρω εξετάσεις και θεραπεία σε σύγχρονα ιατρικά κέντρα της Δύσης, αλλά απειλούνται και με έξωση από τον σπιτονοικοκύρη γιατί δεν μπορούν να πληρώσουν το ενοίκιο. «Πηγαινοερχόμασε στο νοσοκομείο στο Βελιγράδι, αλλά απάντηση δεν παίρνουμε για το τί φταίει και έγινε έτσι το παιδί μας».
Η ίδια η Σλάτζανα δείχνει μια φυσιολογική έφηβη. Πηγαίνει στο τοπικό σχολείο, βγαίνει βόλτα στο χωριό με φίλες της, και όπως μας εξομολογείται θέλει να σπουδάσει -«αν τελικά γίνω καλά και έχουμε χρήματα»- ψυχολογία.
«Γιατί ειδικά ψυχολογία;» την ρωτάμε; «Για να μάθω όσα μπορώ περισσότερα για την ανθρώπινη ψυχή», απαντάει. Και να προσπαθήσει να καταλάβει γιατί κάποιοι σακάτεψαν την παιδική της ψυχή, σημειώνουμε εμείς.
https://www.kathimerini.gr/world/224501/thyma-tis-radienergeias-apo-ta-exi-tis/
