Συνέντευξη στο περιοδικό «Forbes France» παραχώρησε ο Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών κ. Κύριλλος.
Ο Προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ρωσίας, έδωσε απαντήσεις σε πολλά θέματα, ενώ αναφέρθηκε και στην περίοδο της πανδημίας.
Αγιώτατε, όπως είναι γνωστό, συμμετείχατε πολύ ενεργά και αυτοπροσώπως στην εκπόνηση του εγγράφου «Αρχές του κοινωνικού δόγματος της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας», που υιοθετήθηκε κατά την Επετειακή Ιερά Σύνοδο της Ιεραρχίας το 2000. Εκεί διατυπώθηκε και συστηματοποιήθηκε η θέση της Εκκλησίας επί ευρέος φάσματος ζητημάτων, που έχουν σχέση με τη ζωή της κοινωνίας και ειδικότερα, τονίζεται με έμφαση η σπουδαιότητα της φιλανθρωπίας και του κοινωνικού έργου στον κόσμο, όπου ολοένα αυξάνεται η ανισότητα. Κατ᾽ αυτόν τον τρόπο προκαταλάβατε τον Πάπα της Ρώμης Φραγκίσκο και την περίφημη δήλωσή του για «την Εκκλησία η οποία είναι φτωχή και για τους φτωχούς». Σε αντιδιαστολή με εσάς τους δύο, η οικονομική επιστήμη διακηρύσσει τον φυσιολογικό εγωϊσμό του ανθρώπου, ο οποίος επιδιώκει μόνον την κατά το μέγιστο δυνατό ατομική απόλαυση, ενίοτε μέσω της αμαρτίας. Πώς η αλτρουιστική καλή προαίρεση δύναται να προτείνει μία τρίτη οδό μεταξύ του υπερυλιστικού καπιταλισμού και του επαναστατικού μαρξισμού;
Η επιδίωξη του ατομικού πλουτισμού ως ανώτατου σκοπού της ζωής, όπως και ο αυτάρεσκος κοινωνικός εγωισμός, είναι αντίθετοι στο χριστιανικό κοσμοείδωλο.
Και ελατήριο αυτών των επιδιώξεων, όπως φαντάζομαι, αποτελεί όχι η οικονομική επιστήμη, η οποία εκ της φύσεως της δεν χαρακτηρίζεται από την απολυτοποίηση αυτών ή άλλων παραγόντων.
Αυτόν τον ρόλο διαδραματίζουν μάλλον οι χρηματο-οικονομικές ελίτ, οι πολυεθνικοί όμιλοι.
Η αιτία της ενθαρρύνσεως του καταναλωτικού ενστίκτου είναι απλούστατη: η μεγιστοποίηση του κέρδους, περιφρονώντας τις συνέπειες στην κοινωνία και την προσωπικότητα.
Άραγε δεν είναι η ηθική κατάπτωση της άθεης κοινωνίας, που γεννά την αχαλίνωτη επιδίωξη κατοχής υλικών αγαθών, τον πλουτισμό με κάθε μέσο, συμπεριλαμβανομένης της απάτης, της διαφθοράς, του εγκλήματος, της άδικης κατανομής των υπερκερδών και αποτελεί πηγή της κρίσεως, που πλήττει επώδυνα εκατομμύρια από τους πλέον ευάλωτους ανθρώπους;
Είναι εκείνη η τιμή, που πληρώνουμε γιατί συμφωνήσαμε να υψωθεί ο «χρυσός μόσχος» στο βάθρο της κοινωνικής και ιδιωτικής ζωής.
Η μετατροπή και του καπιταλισμού και του μαρξισμού σε ομοίωμα μιας νέας ψευδοθρησκείας είναι εξίσου απαράδεκτη.
Εμείς, που διήλθαμε την εποχή του κομουνισμού, γνωρίζουμε κάλλιστα, ότι η ιδέα της κοινωνικής δικαιοσύνης, που μετατρέπεται σε επιθετική ιδεολογία, εξαφανίζει το παν γύρω της.
Εκατοντάδες χιλιάδες παράνομες εκτελέσεις λόγω θρησκευτικής πίστεως, η δημιουργία ενός κοινωνικού γκέτο για τις εχθρικές τάξεις, αυτή είναι η πραγματικότητα του «κομμουνιστικού παραδείσου επί της γης».
Όχι λιγότερο επικίνδυνο και το «καπιταλιστικό ευαγγέλιο», που αντιμετωπίζει την πτώση του κομμουνισμού ως απόδειξη του άψογου και χωρίς εναλλακτική λύση χαρακτήρα του.
Ήδη τώρα βλέπουμε ότι οι χριστιανοί των δυτικών χωρών με την προσήλωσή τους στα ευαγγελικά ιδεώδη της μετριοπάθειας ως προς τα υλικά αγαθά και στη θυσιαστική διακονία του πλησίον ολοένα και λιγότερο εντάσσονται στην ιδανική εικόνα του κόσμου του καταναλωτισμού.
Καθήκον της Εκκλησίας είναι να καλέσει εκείνους, στα χέρια των οποίων είναι οι μοχλοί της οικονομικής εξουσίας, να συνειδητοποιήσουν την ευθύνη τους έναντι του Θεού, της Δημιουργίας Του και των ανθρώπων και να το αποδείξουν αυτό μέσω της πραγματικής φροντίδας για την ευημερία των εργαζομένων. Ο καθένας πρέπει να ζει αξιοπρεπώς, όπως ταιριάζει στον άνθρωπο.
Είναι προφανές ότι η δημιουργία ενός αρμονικού κόσμου είναι αδύνατη χωρίς σαφή συνειδητοποίηση από τους ανθρώπους της αναγκαιότητας να θεμελιωθεί κάθε δραστηριότητα, συμπεριλαμβανομένης της οικονομικής, επί σταθερής ηθικής βάσεως.
Για τους χριστιανούς αυτή η βάση πάντοτε ήταν η Αγία Γραφή και η παράδοση της Εκκλησίας, στην οποία ενυπήρχαν δικά της, μοναδικά πρότυπα διαμορφώσεως οικονομικών σχέσεων και ο σύνδεσμός τους με την κοινωνική ζωή, λ.χ. η εμπειρία των ορθοδόξων ιερών μονών.
Πολλές πόλεις στη γη των Ρως ξεκινούσαν ακριβώς από ένα μοναστήρι και αυτό έθετε ένα ισχυρό θεμέλιο στις ίδιες τις βάσεις του κοινωνικού γίγνεσθαι, όπου η χριστιανική ηθική, η ελεημοσύνη, η αλληλοβοήθεια και η θυσιαστική διάθεση ήταν αναπόσπαστα στοιχεία των υγιών σχέσεων μεταξύ των ανθρώπων.
Η Εκκλησία απευθύνεται στον άνθρωπο, είτε είναι επιχειρηματίας ή τραπεζίτης, είτε εργάτης ή αγρότης, βασιζόμενη όχι στη μια ή την άλλη πολιτικο-οικονομική πλατφόρμα, αλλά στο Ευαγγέλιο.
Υπάρχει μόνον ένας αποτελεσματικός τρόπος να υπερκερασθεί το σύγχρονο κοινωνικό και οικονομικό αδιέξοδο – να έχουμε ως γνώμονα τον λόγο του Θεού παντού, όπου ο άνθρωπος έχει επιλογή ή όπου πρέπει να την υπερασπισθεί.
Σε αυτό όμως αντιστέκονται πανίσχυρές δυνάμεις, οι οποίες είναι έτοιμες να αξιοποιήσουν κάθε μέσο, προκειμένου να αποτρέψουν την επικράτηση των θείων ιδεών στη συνείδηση των συγχρόνων μας, διότι ο φωτισμένος από τον Θεό άνθρωπος καθίσταται ελεύθερος και αυτοτελής και όχι ένας άβουλος εκτελεστής των παθών του, που επιβάλλονται από τη σύγχρονη «κουλτούρα» του καταναλωτισμού.
Οι χριστιανοί ηγέτες δεν είναι επαγγελματίες οικονομολόγοι, αλλά οι θεολόγοι εξέτασαν το ζήτημα της παραγωγής υλικών αγαθών. Ο μέγας ρωμαιοκαθολικός θεολόγος Άγιος Θωμάς ο Ακινάτης, για παράδειγμα, καταδίκασε απερίφραστα την τοκογλυφία ως αντίθετη στη φύση και υφιστάμενη μόνον και μόνον επειδή η ανθρώπινη απληστία ωθεί τον άνθρωπο να κλέβει τον χρόνο από τον Θεό. Έχετε επανειλημμένως αναλύσει την οικονομική εξέλιξη της Ρωσίας, λ.χ. στις 8 Φεβρουαρίου 2012 χαρακτηρίσατε την αποκατάσταση της οικονομίας της δεκαετίας του 2000 «θαύμα του Θεού με την ενεργό συμμετοχή της ηγεσίας της χώρας». Μπορείτε να πείτε ότι το οικονομικό και κοινωνικό χάος στη Ρωσία τη δεκαετία του 1990 προκλήθηκε από την υπερβολική απληστία των Ρώσων ολιγαρχών (οι οποίοι λήστεψαν το ρωσικό κράτος) και των δυτικών τραπεζιτών (οι οποίοι οδήγησαν αυτό στη χρεωκοπία);
Το ρωσικό κράτος κατάφερε εν πολλοίς να υπερκεράσει τις συνέπειες της οικονομικής και κοινωνικής καταρρεύσεως της δεκαετίας του 1990 και πιστεύω ότι τούτο δεν θα ήταν δυνατό χωρίς το έλεος του Θεού έναντι του λαού μας, ο οποίος διήλθε μέσω διωγμών λόγω θρησκευτικής πίστεως.
Άλλωστε η καταστροφή του τρόπου ζωής, που διαμορφώθηκε κατά τα σοβιετικά χρόνια, έστω κι αν ήταν ατελής, αλλά προσέφερε στον απλό άνθρωπο ένα κομμάτι ψωμί, εργασία και στέγη πάνω από το κεφάλι, γινόταν παράλληλα με τη δημιουργία της εκκλησιαστικής ζωής, την επιστροφή στις πνευματικές παραδόσεις.
Είμαι πεπεισμένος ότι οι διαδικασίες της αναγεννήσεως του λαού μας, που ωρίμασαν τη δεκαετία του 1990, ήταν που έθεσαν τη βάση των θετικών φαινομένων στην οικονομία και την κοινωνική ζωή της δεκαετίας του 2000. Είμαι μακριά από την εξιδανίκευση της καταστάσεως εκείνων των χρόνων.
Οι οικονομικές επιτυχίες κατέστησαν για πολλούς ανθρώπους πειρασμός, αφορμή να συλλογίζονται ότι με συγκεκριμένο επίπεδο ευπορίας η πίστη είναι δήθεν μια περιττή «εκδοχή». Αλλά, δόξα τω Θεώ, αυτοί αποτελούν μειονότητα.
Ναι μεν, η δεκαετία του 1990 ήταν στη Ρωσία μια εποχή εκλύσεως ηθών, συμπεριλαμβανομένης και της αχαλίνωτης απληστίας. Ο πλουτισμός εθεωρείτο η μόνη αξία, για την επίτευξη της οποίας ο σκοπός αγίαζε τα μέσα.
Αυτή η ιδεολογία της αποθησαύρισης ήταν η εκδήλωση της δυστυχίας της μεταβαλλόμενης κοινωνίας. Δεν μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει κάποιος κατάλογος ολιγαρχών, οι οποίοι αν δεν εμφανίζονταν, όλα θα γίνονταν αλλιώς.
Η πνευματική νόσος, που είναι η απληστία, πλήττει όλα τα στρώματα της κοινωνίας. Από ηθικής απόψεως, όποιος έκλεψε ένα ρούβλι είναι ένοχος για την ίδια αμαρτία, όπως κι εκείνος, που έκλεψε δισεκατομμύρια. Παρόλο που, βεβαίως, οι κοινωνικές συνέπειες είναι ασύγκριτες.
Την ίδια στιγμή τα ανθρώπινα πάθη δεν γνωρίζουν κρατικά σύνορα. Ένας ολιγάρχης, ο οποίος δεν σκέπτεται τίποτε παρά το πορτοφόλι του, είναι εξίσου απεχθής, όπου και αν διαμένει: στη Ρωσία, τη Γερμανία ή τη Γαλλία.
Η Ρωσική Εκκλησία διακονεί σε πολλές χώρες του κόσμου, τόσο στο έδαφος της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών (ΚΑΚ), όσο και μακριά πέραν αυτής και το ποίμνιό μας αντιμετωπίζει εκεί παρόμοιες προκλήσεις, που προκαλούνται από τις μεταβολές στις εθνικές οικονομίες.
Η είσπραξη του τραπεζικού επιτοκίου δεν έχει, φυσικά, τόσο αρνητικές κοινωνικές συνέπειες, όπως η μεσαιωνική τοκογλυφία της εποχής του Θωμά Ακινάτη.
Αλλά και τώρα χρειάστηκε να αντιμετωπίσουμε στη Ρωσία και σε άλλες χώρες του κανονικού εδάφους της Εκκλησίας μας τη δράση των μικροχρηματοπιστωτικών οργανισμών, οι οποίοι απλούστατα ληστεύουν τους ευκολόπιστους ανθρώπους. Η Εκκλησία καλεί να τερματιστεί αυτή η χαώδης κατάσταση, να προστατευθούν οι άνθρωποι από τις αυθαιρεσίες των λεγόμενων εισπρακτικών εταιρειών.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει υπόληψη μιας τεράστιας, μονολιθικής οργανώσεως, που στερείται της ευελιξίας π.χ. των προτεσταντών. Οι προτεστάντες και ειδικότερα οι Αμερικανοί ευαγγελικοί, πράγματι είναι πολύ πιο επιτήδειοι στις επιχειρήσεις, πολύ πιο εφευρετικοί. Πρόσφατα ορισμένοι νέοι Γάλλοι ρωμαιοκαθολικοί ήθελαν να αντιμετωπίσουν εν μέρει αυτό το πρόβλημα, εφευρίσκοντας μια εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, η οποία επιτρέπει την κατάθεση δωρεών κατά τη θεία λειτουργία μέσω Διαδικτύου.
Πολλοί ιερείς κατά την επιδημιολογική απομόνωση στη Γαλλία άρχισαν να τελούν διαδικτυακές θείες λειτουργίες, κάτι που οι προτεστάντες τηλεοπτικοί κήρυκες έκαναν επί χρόνια. Ενθαρρύνετε άραγε τέτοιες πρωτοβουλίες στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η οποία, ως γνωστόν, είναι αρκετά συντηρητική στα θέματα της Θείας Λειτουργίας; Τι χρειάζεται για τη δημιουργία μιας αληθινά ορθόδοξης επιχειρηματικότητας; Μπορούμε να συμφιλιώσουμε τις παραδόσεις με τις καινοτομίες;
Κατά τη δυσκολότερη περίοδο της πανδημίας, όταν ήταν κλειστοί οι ναοί της Εκκλησίας μας, πραγματοποιούσαμε μεταδόσεις των ιερών ακολουθιών, προκειμένου να προσφέρουμε τη δυνατότητα στους ανθρώπους να προσεύχονται έστω και μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών και των τηλεοράσεών τους.
Εμφανίσθηκε το κίνημα «στήριξε τον ναό σου», όταν οι ενορίτες, οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα να προσέλθουν στον ναό αυτοπροσώπως, έστελναν τις δωρεές τους μέσω Διαδικτύου. Αυτή η πρακτική προσέλαβε μεγάλες διαστάσεις.
Όμως η κατάσταση αυτή δεν ήταν φυσιολογική και προκλήθηκε εξαιτίας της ακραίας καταστάσεως, στην οποία βρεθήκαμε.
Αμέσως μόλις εμφανίσθηκε αυτή η δυνατότητα, οι άνθρωποι επανήλθαν στους ναούς. Αποστολή της Εκκλησίας στον κόσμο είναι να διαφυλάσσει και να διακηρύσσει την Αλήθεια, να τελεί τα Μυστήρια, που καθιέρωσε ο Σωτήρ.
Για εμάς η «εικονική εκκλησία» είναι υποκατάστατο, το οποίο δεν μπορεί να χωρέσει όλο το πλήρωμα της ανθρώπινης και της κοινωνίας με τον Θεό, όπως ένα αρωματικό πρόσθετο δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πραγματική γεύση μιας τροφής. Όσον δε αφορά σε άλλους τομείς της χριστιανικής ζωής και διακονίας, εκεί οι καινοτομίες μπορούν να είναι απολύτως κατάλληλες.
Η Εκκλησία πάντοτε προθύμως κατέφευγε στις νέες τεχνολογίες στον τομέα της εκτυπώσεως βιβλίων ή της αρχιτεκτονικής και σήμερα χρησιμοποιεί την ηλεκτρονική τεχνολογία για το κήρυγμα του λόγου του Θεού, με τον πλέον δραστήριο τρόπο αναπτύσσεται η κοινότητα των ιερέων-μπλόγκερ, δημιουργούνται και εφαρμογές για κινητά με ιεραποστολική κατεύθυνση.
Η ορθόδοξη επιχειρηματικότητα με την ευρεία έννοια του όρου είναι ένα ξεχωριστό ερώτημα. Όπως διαπιστώνω με χαρά, η κοινότητα των ορθοδόξων επιχειρηματιών αναπτύσσεται, πολλαπλασιάζεται ο αριθμός των φιλανθρωπικών, μορφωτικών πρωτοβουλιών, οι οποίες χρηματοδοτούνται οικεία βουλήσει της ψυχής.
Γνωρίζω ο ίδιος πολλούς ορθοδόξους επιχειρηματίες, οι οποίοι αντιμετωπίζουν πολύ προσεκτικά και σοβαρά την πίστη τους, καταβάλλουν προσπάθειες για να καταλάβουν πώς οι ηθικές αρχές της Ορθοδοξίας πρέπει να εφαρμόζονται στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα.
Εδώ μεγάλο ρόλο διαδραματίζει η κοινωνία των πιστών μεταξύ τους, γι᾽ αυτό και ιδρύθηκε η Ένωση Ορθοδόξων Επιχειρηματιών, η οποία υιοθέτησε τον «Ηθικό κώδικα του ορθόδοξου χριστιανού επιχειρηματία».
Βοηθά τους θρησκευόμενους επιχειρηματίες να οικοδομήσουν ορθώς τις κατευθύνσεις στο έργο τους.
Ως ανώτατος προϊστάμενος της Ορθοδόξου Εκκλησίας εφαρμόζετε τον ασκητισμό και την αυστηρή πειθαρχία στη ζωή. Στη συνάντηση της Ομάδας των παγκοσμίων ηγετών του Διεθνούς Οικονομικού Φόρουμ είπατε ότι η «πειθαρχία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής αρχίζει όταν ο άνθρωπος διαπαιδαγωγεί τον εαυτό του, περιορίζει τον εαυτό του και τις ανάγκες του». Και ότι «όλα όσα συμβαίνουν σήμερα με το κλίμα, με τους ανθρώπους, αποδεικνύουν ότι δεν αναπτυσσόμαστε σωστά». Ποιον ασκητισμό ή πειθαρχία θα συμβουλεύατε σε έναν Ρώσο ορθόδοξο χριστιανό επιχειρηματία, ο οποίος είναι έτοιμος να υπηρετήσει την κοινωνία;
Ο χριστιανικός ασκητισμός είναι η τέχνη να συνδυάζεις τη μεγάλη εσωτερική ένταση, που οφείλεται στην επιδίωξη εφαρμογής των εντολών του Χριστού, με την πραγματικότητα της σύγχρονης ζωής.
Επομένως, η αφετηρία είναι η σε βάθος γνωριμία με την εκκλησιαστική παράδοση, η μελέτη των τρόπων με τους οποίους επιτυγχάνεται η αγιότητα.
Αδιαμφισβήτητα, όλα αρχίζουν με την εσωτερική πειθαρχία, όταν στη θέση του «εγώ», που γεμίζει το παν, με την κίνηση της καλής θελήσεως τοποθετείται η επιθυμία να ζήσει κανείς κατά Θεώ, να εφαρμόζει τις εντολές.
Αυτή η διαδικασία ποτέ δεν είναι ανώδυνη, ο «παλαιός άνθρωπος» ανθίσταται παντοιοτρόπως, προσπαθεί να υπερασπισθεί τις συνήθειες και τα έθιμά του.
Χρειάζεται η πίστη, που δημιουργεί τη δυνατότητα στον Θεό να βοηθήσει άμεσα τον άνθρωπο. Δεν είναι πλέον ο άνθρωπος καθαυτός, ο οποίος προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις σκοτεινές δυνάμεις της ψυχής, αλλά ο Θεός με την ενέργειά Του, που αποκαλούμε χάρη, συμμετέχει στον αγώνα αυτό.
Ο ασκητισμός πρωτίστως αποβλέπει στον αγώνα κατά των παθών. Το πρόβλημα του πάθους συνίσταται στο ότι απορροφά όλο τον άνθρωπο και τον καθιστά δούλο του.
Η ακόρεστη επιθυμία της εξουσίας, της δόξας ή άλλων πραγμάτων και χρημάτων αυτά είναι τα καταστρεπτικά παραδείγματα παθών, από τα οποία πάσχουν σήμερα πολλοί.
Με τη σειρά της η αγαθοεργία δεν έχει λιγότερη δύναμη, αλλά μόνον αποβλέπει στην επίτευξη του καλού. Οι Άγιοι Πατέρες λένε ότι το πάθος παρασιτεί στον άνθρωπο εξαιτίας της μη εφαρμογής των αρετών.
Υπάρχουν και εκείνοι, για τους οποίους ο προσωπικός ασκητισμός καθίσταται ένα είδος αυτοσκοπού, έκφραση υπεροψίας. Πρέπει να ενθυμούμαστε ότι η ασκητική διάθεση είναι μόνον μέσο, που διαπαιδαγωγεί στον άνθρωπο την αγάπη του πλησίον.
Εάν η άσκηση υπάρχει, ενώ λείπουν η αγάπη και η επιθυμία να βοηθάς τον πλησίον, οι αυτοπεριορισμοί στερούνται νοήματος.
Όπως έγραφε ο απόστολος Παύλος: «καὶ ἐὰν ψωμίσω πάντα τὰ ὑπάρχοντά μου, καὶ ἐὰν παραδῶ τὸ σῶμά μου ἵνα καυθήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδὲν ὠφελοῦμαι» (Α´ Κορ. 13:3).
Σήμερα κάθε ενεργός παράγοντας, συμπεριλαμβανομένου και του επιχειρηματία, πρέπει να καταλάβει σαφώς: μόλις οι άνθρωποι παύουν να αποδίδουν σημασία στην ηθική στη ζωή τους, τότε το θέλημά τους κατακυριεύεται από δυνάμεις του κακού, οι οποίες και χειραγωγούν την επιλογή τους, δημιουργώντας μόνον ένα φάντασμα ελευθερίας, προκαλώντας σε αυτούς δυστυχία και ταλαιπωρίες, οι οποίες ουδόλως ανταποκρίνονται στο ύψος των χρημάτων στον τραπεζικό λογαριασμό.
Κάθε δρόμος αρχίζει με το πρώτο βήμα. Αυτό το πρώτο βήμα για τον επιχειρηματία ας γίνει η ευσυνείδητη βοήθεια στον πλησιέστερο ναό, ορφανοτροφείο ή στέγη γερόντων, σε ένα κέντρο βοήθειας στις νέες μητέρες και άλλους ανθρώπους, οι οποίοι ευρίσκονται σε μια στιγμή και κατάσταση της ζωής, που απέχει από το κανονικό.
Η αγαθοεργία είναι το καύσιμο, που υποστηρίζει τη φλόγα της πίστεως στην καρδιά του ανθρώπου, ο οποίος κατέχει πώς να μειώσει στα όρια του λογικού τις καθημερινές του ανάγκες, ενώ το περίσσευμα, που εμφανίσθηκε, να το χρησιμοποιήσει για να βοηθήσει.
Εάν μέχρι το 1970 ο δυτικός καπιταλισμός παρήγαγε προϊόντα για οικογενειακή χρήση, όπως ταινίες για την οικογένεια, οικογενειακά διαμερίσματα, επιτραπέζια παιχνίδια για οικογένειες, τα τελευταία σαράντα χρόνια εμφανίσθηκε ο καταναλωτισμός και για πιο εξατομικευμένα πρότυπα καταναλώσεως. Μικρότερα διαμερίσματα, οι ιστοσελίδες γνωριμίας εξυπηρετούν ασταθείς μοναχικούς ανθρώπους, ενώ το «έξυπνο» κινητό, σύμβολο της τελευταίας δεκαετίας, αποτελεί το πλέον ουσιώδες προσωπικό αντικείμενο. Αυτή η τάση ήταν ακόμη πιο βάναυση στη μετακομουνιστική Ρωσία, μάλιστα όλη η εξέλιξη αναπτύχθηκε μόλις στα τελευταία είκοσι χρόνια. Είναι αυτού του είδους η ανάπτυξη αναπόφευκτη; Πώς να συμφιλιωθεί ο καπιταλισμός και η οικογένεια;
Ο καπιταλισμός αξιοποίησε κάποτε την οικογένεια ως αφετηρία αναπτύξεως, ως συλλογικό καταναλωτή προϊόντων και υπηρεσιών. Αλλά κάποια στιγμή ο άνθρωπος, που δεν είχε σταθερό ηθικό υπόβαθρό, πείσθηκε ότι τα εξατομικευμένα αγαθά και υπηρεσίες, που αποβλέπουν περισσότερο στην εξατομικευμένη χρήση, ικανοποιούν καλύτερα τις εγωιστικές του ανάγκες.
Το οικογενειακό αυτοκίνητο, διαμέρισμα ή ταινία είναι πάντοτε ένας συμβιβασμός. Πρέπει να υποχωρήσεις για να δώσεις χώρο στους πλησίον, πρέπει να θυσιάσεις κάτι, σε κάτι να κάνεις πίσω.
Γιατί όλοι αυτοί οι συμβιβασμοί, εάν το ηθικό συναίσθημα, η επιθυμία να υπηρετείς τον πλησίον, να διαπαιδαγωγείς τα παιδιά, έχει εξαφανισθεί ή δεν έχει φυτρώσει;
Αυτό είναι, που αξιοποίησαν οι όμιλοι. Η αγορά ενθαρρύνει την οδό της ελάχιστης αντιστάσεως, προσφέροντας στους ανθρώπους άμεση ικανοποίηση σε προσιτή τιμή.
Η συνήθεια να λαμβάνεις το παν και αμέσως υπονομεύει την ικανότητα να επιδεικνύεις υπομονή και αντοχή, να καταβάλλεις επίμονες προσπάθειες και να προσφέρεις θυσίες.
Αλλά υπάρχει για τον καπιταλισμό ένα «μικρό» πρόβλημα: οι εγωιστές δεν αναπαράγονται. Δεν έχουν ουδεμία τέτοια ανάγκη.
Ο αριθμός των καταναλωτών μειώνεται σταθερά, άλλωστε και με το πλέον υψηλό βιοτικό επίπεδο ο άνθρωπος είναι θνητός.
Επομένως, ο καπιταλισμός, ο οποίος δεν γνωρίζει «να παράγει ανθρώπους», ενθαρρύνοντας τις οικογενειακές αξίες, αναγκάζεται να μεταφέρει νέους καταναλωτές έξωθεν.
Από εκείνες τις περιοχές, όπου λειτουργούν άλλα πρότυπα συμπεριφοράς. Έστω και από αυτούς να εισπραχθεί κάποιος τζίρος. Αυτή είναι μια καθοδικής πορείας σπείρα, η οποία αναποφεύκτως θα καταλήξει σε καταστροφή.
Η Ρωσία μέχρι πρόσφατα ακολουθούσε αυτή την οδό, αλλά τώρα η κοινωνία και οι Αρχές διαθέτουν την κατανόηση ότι η οικογένεια είναι η βασική αξία και όχι το εμπόρευμα ή μια υπηρεσία.
Πρέπει να επενδύουμε πόρους σε αυτήν, οικονομικούς, ηθικούς, πρέπει να την προστατεύουμε και να την υποστηρίζουμε.
Σε αυτό το συμπέρασμα καταλήγουν ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι και στις χώρες της Δύσεως, συνειδητοποιώντας ότι χωρίς την παραδοσιακή οικογένεια είναι αδύνατο το μέλλον της ανθρωπότητας.
https://www.romfea.gr/epikairotita-xronika/46370-patriarxis-mosxas-xoris-paradosiaki-oikogeneia-den-exei-mellon-i-anthropotita
