Το Σύνταγμα και η επικρατούσα θρησκεία
'Η θρησκεία της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι ζυμωμένη με την καρδιά του Εθνους, είναι δεμένη με αρρήκτους δεσμούς με την ιστορία των αγώνων του Εθνους…'
http://www.kathimerini.gr/987320/article/epikairothta/ellada/apoyh-to-syntagma-kai-h-epikratoysa-8rhskeia
Ενα από τα θέματα που επανέρχονται διαρκώς στο πλαίσιο της συζήτησης για την αναθεώρηση του Συντάγματος, είναι και η αλλαγή του άρθρου 3.
Πρόκειται για τη διάταξη που ορίζει ως «επικρατούσα» τη θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, υπό την έννοια της θρησκείας που ασπάζεται η πλειονότητα του ελληνικού λαού. Είναι, όμως, πράγματι αναγκαία η αναθεώρηση του άρθρου 3, η οποία συχνά συνδυάζεται με την πρόταση να καταργηθεί η επίκληση της Αγίας Τριάδας στο προοίμιο του Συντάγματος;
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: αποτελεί κοινό τόπο ότι και υπό το καθεστώς του Συντάγματος του 1975 υπήρξαν προβλήματα στην άσκηση του ατομικού δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας. Αρκεί μόνο να θυμηθεί κανείς τις καταδίκες για προσηλυτισμό των Μαρτύρων του Ιεχωβά και την άρνηση του στοιχειώδους δικαιώματος της Καθολικής Εκκλησίας να μπορεί να προσφύγει στα δικαστήρια. Μόνο που γι’ αυτά τα προβλήματα (πολλά από τα οποία επιλύθηκαν με τροποποιήσεις της κοινής νομοθεσίας) δεν ευθύνεται το άρθρο 3 του Συντάγματος. Το άρθρο αυτό επαναλαμβάνει την αντίστοιχη διάταξη των προγενέστερων ελληνικών Συνταγμάτων. Εμφανίζεται ήδη στο πρώτο Σύνταγμα της Επιδαύρου το 1822 μαζί με την επίκληση της Αγίας Τριάδας στο προοίμιο, η επίκληση δε αυτή επαναλαμβάνεται σε όλα τα μεταγενέστερα Συντάγματα με την εξαίρεση του 1927.
Αποτελεί δηλαδή έκφραση της παράδοσης και της ιστορικότητας του ελληνικού συνταγματισμού και δεν εμποδίζει κανέναν στην εκδήλωση των θρησκευτικών του πεποιθήσεων, που προστατεύονται πλήρως από το άρθρο 13 του Συντάγματος.
Τη διάσταση αυτή δεν επιτρέπεται να την προσπερνάμε βιαστικά. Η Ορθοδοξία στη χώρα μας δεν αποτελεί μόνο θρησκευτικό δόγμα. Αποτελεί και θεμελιώδες στοιχείο πολιτισμού, ιστορίας και παράδοσης και με την έννοια αυτή αποτυπώνεται στο συνταγματικό κείμενο.
Η πιο ωραία διατύπωση για όλα τα παραπάνω προέρχεται από τον Ευάγγελο Παπανούτσο στις προπαρασκευαστικές εργασίες του Συντάγματος του 1975: «Η θρησκεία της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι ζυμωμένη με την καρδιά του Εθνους, είναι δεμένη με αρρήκτους δεσμούς με την ιστορία των αγώνων του Εθνους... Επικρατούσα λοιπόν με την έννοιαν την συναισθηματικήν και όχι με το νόημα ότι το “επικρατούσα" δίνει εις την πολιτείαν το δικαίωμα να της αναγνωρίζη προνομιακήν μεταχείρισιν συγκριτικά με τα άλλα δόγματα».
Και δύο καταληκτικές παρατηρήσεις: Το άρθρο 3 του Συντάγματος περιέχει και άλλες ρυθμίσεις, που αφορούν το νομικό καθεστώς της ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και τις σχέσεις του με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Είμαστε σίγουροι ότι αλλάζοντας το άρθρο 3 του Συντάγματος, δεν θα αναμοχλεύσουμε προβλήματα εκατονταετιών που αντιμετωπίστηκαν μέχρι σήμερα με επιτυχία από τις ρυθμίσεις του; Και τέλος: το κλασικό παράδειγμα αυστηρού διαχωρισμού Εκκλησίας - Κράτους στην Ευρώπη είναι η Γαλλία. Παρ’ όλα ταύτα, κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την ισχύ της γαλλικής Καθολικής Εκκλησίας.
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής της Νομικής Σχολής του ΕΚΠΑ.http://www.kathimerini.gr/987320/article/epikairothta/ellada/apoyh-to-syntagma-kai-h-epikratoysa-8rhskeia