Ο Καλός Θεός έδωσε στους Πρωτοπλάστους την συνείδηση, τον πρώτο θειο νόμο.Την χάραξε βαθιά στις καρδιές τους και από τότε ο κάθε άνθρωπος την παίρνει κληρονομιά από τους γονείς του και, όταν δεν ενεργή σωστά, αύτη δουλεύει μέσα του, τον ελέγχει και τον οδηγεί στην μετάνοια.
Πρέπει όμως οάνθρωπος να κάνη σωστή πνευματική εργασία και να μελετάη την συνείδηση του, για να μπορή να άκούη πάντοτε την φωνή της. Εάν δεν την μελετάη, δεν θα ωφεληθή ούτε από πνευματικές μελέτες ούτε από συμβουλές αγίων Γερόντων, άλλα ούτε και τις εντολές του Θεού δεν θα μπόρεση να τηρήση.
- Μπορεί, Γέροντα, ο άνθρωπος να μην πιάνη καθόλου τον εαυτό του και να μη βλέπη ότι βαδίζει λανθασμένα;
- Όταν ο άνθρωπος δεν παρακολουθή τον εαυτό του και δεν ξεσκονίζη την συνείδηση του, η συνείδηση του πιάνει σιγά-σιγά πουρί και γίνεται αναίσθητος. Αμαρτάνει και είναι σαν να μη συμβαίνη τίποτε.
- Γέροντα, να μας λέγατε κάτι για την επιμέλεια της συνειδήσεως.
- Ο άνθρωπος, για να είναι σίγουρος ότι αυτό πού κάνει είναι αυτό πού του λέει η συνείδηση του, πρέπει να παρακολουθη τον εαυτό του και να τον εκθέτη στον πνευματικό του. Γιατί μπορεί να έχη καταπατήσει την συνείδηση του και να νομίζη ότι πάει καλά. Η να έχη φτιάξει λανθασμένη συνείδηση και, ενώ έχει κάνει έγκλημα, να νομίζη ότι έκανε ευεργεσία. Η, ακόμη, να έχη κάνει την συνείδηση του υπερευαίσθητη και να πάθη ζημιά.
- Γέροντα, κατακρίνω εσωτερικά, χωρίς να ύπάρχη ο ανάλογος έλεγχος. Μήπως έχω άναισθητοποιηθή και γι' αυτό δεν ελέγχομαι;
- Θέλει πολλή προσοχή. Βλέπεις, όταν κάνη κανείς μια αμαρτία για πρώτη φορά, νιώθει κάποιον έλεγχο, στενοχωριέται. Αν την επαναλάβη για δεύτερη φορά, νιώθει λιγώτερο έλεγχο και, αν δεν προσέξη και συνέχιση να αμαρτάνη, πωρώνεται η συνείδηση του. Μερικοί, όταν λ.χ. τους κάνης παρατήρηση για κάποιο σφάλμα τους, αλλάζουν θέμα, για να μην τους πειράζη η συνείδηση και στενοχωριούνται, σαν τους Ινδούς πού κάνουν νιρβάνα. Ένας νεαρός, εκεί στα Ιμαλάια, σκότωσε πέντε Ιταλούς ορειβάτες και, αφού τους έθαψε, άρχισε να κάνη αυτοσυγκέντρωση. Κάθησε κάτω και έλεγε δύο ώρες ξύλο-ξύλο ..., για να βγη στο κενό, να ξεχάση και να μην τον πειράζη ό λογισμός. Ας πούμε ότι μαλώνω τώρα μια αδελφή, γιατί έκανε μια αταξία. Αν αυτή η αδελφή δεν κάνη σωστή πνευματική εργασία και δεν κοιτάη πώς να διορθωθή, μπορεί εκείνη την ώρα να μου πη: σήμερα θα σημάνουμε για εσπερινό νωρίτερα ..., για να άλλαξη θέμα. Μετά ο διάβολος θα την μπερδέψη και θα της πη: Μην ανησυχής αυτό το έκανες, για να μη στενοχωριέται ο Γέροντας. Της το δικαιολογεί και ο διάβολος! Δεν λέει: το έκανα, για να καταπατήσω την συνείδηση μου, άλλα λέει: το έκανα, για να μη στενοχωρηθή ο Γέροντας! Είδατε τι κάνει το ταγκαλάκι; Λεπτή εργασία! Γυρίζει το κουμπί σε άλλη συχνότητα, για να μη δούμε το σφάλμα μας.
- Μπορεί, Γέροντα, κανείς να πιάνη λεπτομέρειες και τα χονδρά σφάλματα να μην τα πιάνη;
-Πώς δεν μπορεί! Μια φορά ένας γνωστός μου πνευματικός μου διηγήθηκε το έξης περιστατικό: Μιά γυναίκα, όταν πήγε να έξομολογηθή, έκλαιγε συνέχεια και έλεγε: Δεν ήθελα να την σκοτώσω. Κοίταξε, της είπε ο πνευματικός, αν υπάρχη μετάνοια, ο Θεός συγχωρεί συγχώρεσε τον Δαβίδ. Ναι, άλλα δεν το ήθελα, έλεγε εκείνη. Καλά, πώς έγινε και την σκότωσες;, την ρώτησε ό πνευματικός. Να, καθώς ξεσκόνιζα, την χτύπησα με την πετσέτα και την σκότωσα την μύγα. Δεν το ήθελα! Εν τω μεταξύ αυτή κορόιδευε τον άνδρα της, είχε εγκαταλείψει τα παιδιά της, είχε διαλύσει το σπίτι της και γύριζε στους δρόμους, και αυτά τα ανέφερε σαν να μη συνέβαινε τίποτε. Γι' αυτά χρειάζεται κανόνας, της λέει ο πνευματικός. Και γιατί χρειάζεται γι' αυτά κανόνας; λέει στον πνευματικό. Εμ, πώς να βοηθηθή αυτή;