Θύμα της οικονομικής κρίσης έπεσε και ο απόδημος ελληνισμός, αφού η ανεπαρκής χρηματοδότηση του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού Μαύρης Θάλασσας, του συνδετικού κρίκου με τους ομογενείς των χωρών της πρώην ΕΣΣΔ, το οδηγεί σε μαρασμό. «Παράπλευρες απώλειες» οι 106 αυτοδίδακτοι δάσκαλοι της Μαύρης Θάλασσας που διδάσκουν την ελληνική γλώσσα σε ομογενείς, οι οποίοι έχουν μείνει απλήρωτοι εδώ και δύο χρόνια!
Η δράση των δασκάλων είναι σημαντική, καθώς με αυτό τον τρόπο διατηρείται άσβεστη η ελληνική φλόγα στις καρδιές των ομογενών μαθητών και φοιτητών του Κέντρου στη Θεσσαλονίκη. Η αποδιοργάνωσή του φαίνεται και από την απουσία εκπροσώπου των υπουργείων στην κοινή επιτροπή του Κέντρου και μια σειρά από γραφειοκρατικά ζητήματα, που έχουν αφήσει κυριολεκτικά στο περιθώριο τους απόδημους Έλληνες.
Ο ρόλος του Κέντρου Μαύρης Θάλασσας
Στις χώρες της πρώην ΕΣΣΔ υπάρχει μεγάλο κομμάτι του ελληνισμού, το οποίο μετά τη διάλυσή της το 1991 και εφεξής ξεκινά σιγά σιγά να οργανώνεται ως ένα εθνικό κίνημα. Δεδομένου ότι υπήρξε η ανάγκη από τους ομογενείς για άμεσες παρεμβάσεις είτε σε τομείς εκπαίδευσης είτε σε τομείς πολιτισμού είτε σε έρευνες και αρχεία που έχουν σχέση με την Ελλάδα, γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού της Μαύρης Θάλασσας. Μια διακρατική συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και σε αυτές τις χώρες ενδεχομένως να ήταν χρονοβόρα. Υπό αυτό το πρίσμα, το 1996 ιδρύεται το Κέντρο, ως ένας ευκίνητος φορέας, ο οποίος συνδέεται άμεσα με την ομογένεια και στοχεύει στη στήριξή της, μέσα από την ίδρυση σχολείων και κατ’ επέκταση εκπαιδευτικών υποδομών. Το Κέντρο, που υπάγεται στη Νομαρχία Θεσσαλονίκης, ήρθε αρχικά σε επαφή και δημιούργησε 15 πιλοτικά σχολεία, είτε κοινοτήτων είτε κρατικά, παραχωρώντας τους υλικοτεχνική υποδομή και υλοποιώντας πρότυπα εκπαιδευτικά προγράμματα. Αυτά αφορούσαν και στην εκπαίδευση δασκάλων. Σήμερα, υφίστανται πάνω από 300 σχολεία –μεταξύ αυτών και κρατικά–, όπου ανθεί η ελληνόγλωσση εκπαίδευση. Καθοριστικό ρόλο στη λειτουργία του Κέντρου έπαιξε η πρώτη πρόεδρός του και σημερινή βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Χρύσα Αράπογλου, καθώς επίσης και ο πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Γρηγόρης Νιώτης.
Το ΚΜΘ λειτουργεί στο πλαίσιο προγραμματικής σύμβασης μεταξύ των υπουργείων Εσωτερικών, Εξωτερικών, Παιδείας, Πολιτισμού και το μέχρι πρότινος Μακεδονίας – Θράκης και της Νομαρχίας Θεσσαλονίκης. Με βάση τις συμβατικές τους υποχρεώσεις, κάθε ένας από τους φορείς-εταίρους επιχορηγεί τη δραστηριότητα του ΚΜΘ με συγκεκριμένο ποσό. Το υπουργείο Εξωτερικών, διαμέσου της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού (ΓΓΑΕ), που μέχρι πριν τρία χρόνια ήταν αρμόδιο για την πληρωμή της «μισθοδοσίας» των αυτοδίδακτων δασκάλων, οφείλει στη βάση της προγραμματικής σύμβασης να επιχορηγεί το ΚΜΘ με το ποσό των 120.000 ευρώ ετησίως. Η πρώτη προγραμματική σύμβαση για τη λειτουργία του Κέντρου υπογράφηκε το 1996 και έληξε το 2006, αλλά, επειδή το 1999 είχε γίνει διεύρυνση της προγραμματικής, δόθηκε ένας επιπλέον χρόνος και ουσιαστικά έληξε το 2007. Υπογράφηκε η νέα σύμβαση το 2007, ωστόσο τα τελευταία τρία χρόνια συμβαίνει ο εξής παραλογισμός: Το ΥΠΕΞ καταθέτει στο ΚΜΘ την επιχορήγηση με τη δέσμευση το σύνολο του ποσού αυτού να διατίθεται για την πληρωμή των αυτοδίδακτων δασκάλων στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας.
Οι εκπαιδευτικοί είναι αυτοδίδακτοι ομογενείς δάσκαλοι και οι περισσότεροι δεν έχουν σπουδάσει. Προκειμένου να υποστηριχθεί η Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, συστάθηκαν Κέντρα Ελληνικής Παιδείας μέσα στα πανεπιστήμια ή ενισχύθηκε η λειτουργία πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Έτσι, για παράδειγμα, το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Σπουδών της Μαριούπολης της Ουκρανίας –αποτελεί έδρα για 120.000 ομογενείς Έλληνες– το οποίο είχε ένα τμήμα ελληνικής γλώσσας, που το 1996 είχε 30 φοιτητές, σήμερα έχει 1.800.
Γιατί δεν έχουν πληρωθεί οι δάσκαλοι
Το πρόβλημα που έχει ανακύψει σχετικά με την αποπληρωμή των αυτοδίδακτων δασκάλων στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας έγκειται κατεξοχήν στην αβελτηρία των συναρμόδιων υπουργείων. Σημειώνεται ότι το ΚΜΘ «επιχορηγήθηκε» για το 2007 και το 2008 με το ποσό των 120.000 ευρώ, που έφυγε άμεσα για την πληρωμή των δασκάλων στις χώρες της Μαύρης Θάλασσας, ενώ για το 2009, το ποσό που παρέλαβε και στη συνέχεια απέδωσε ανερχόταν μόλις στις 60.000 ευρώ. Στην ουσία, όμως, αυτά τα χρήματα κάλυψαν την πρώτη δόση του πρώτου εξάμηνου του 2008, επομένως για τις υπηρεσίες που προσέφεραν οι δάσκαλοι από το 2008 και εφεξής είναι απλήρωτοι. Το ποσό που αναλογεί στον κάθε διδάσκοντα ανέρχεται στα 100 ευρώ το μήνα, ποσό που θεωρείται σημαντικό για τη διαβίωσή τους, καθώς οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν άλλη ενασχόληση.
Πέρα από την ελλιπή χρηματοδότηση για τη στήριξη του Κέντρου, αφού έχουν «παγώσει» όλες οι προγραμματικές συμβάσεις του υπουργείου Εξωτερικών, δεν έχει οριστεί ακόμα γενικός γραμματέας απόδημου ελληνισμού, παρόλο που έχουν περάσει έξι μήνες από την εκλογή της νέας κυβέρνησης. Επιπλέον, το Κέντρο δεν μπορεί να λειτουργήσει ουσιαστικά, διότι τα συναρμόδια υπουργεία δεν έχουν ορίσει εκπρόσωπο στην κοινή επιτροπή του.
Ένα άλλο ζήτημα που ανακύπτει είναι ο έλεγχος που αφορά στο αν οι δάσκαλοι γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Με το πρόγραμμα αυτοδίδακτων δασκάλων που υλοποίησε το ΣΑΕ (Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού), το συγκεκριμένο πρόβλημα επεκτάθηκε σε μεγάλο βαθμό, αφού εμφανίζονται ακόμα και δάσκαλοι που ενδεχομένως να απέχουν μέχρι και 500 χλμ. από την έδρα της Ομοσπονδίας ή του συντονιστή εκπαίδευσης. Πώς συνεχίζει, ωστόσο, και λειτουργεί το Κέντρο χωρίς χρηματοδότηση; Το Κέντρο στηρίζεται οικονομικά στον πατριωτισμό των ομογενών, αλλά και στην ενεργοποίηση του ιδιωτικού τομέα. Κάθε χρόνο διοργανώνει σε συνεργασία με το ΣΑΕ προγράμματα φιλοξενίας, ποδοσφαιρικά τουρνουά, όπου προβάλλονται τα ελληνικά έθιμα μέσω παραδοσιακών χορών και τραγουδιών. Για παράδειγμα, το σχολείο Καλαμαρί της Θεσσαλονίκης έχει αδελφοποιηθεί με το ελληνικό σχολείο στη Μαριούπολη της Ουκρανίας. Έτσι, πάνω από 300 ομογενείς φιλοξενούνται στην Ελλάδα κάθε χρόνο μέσω του ΚΜΘ.
Η ιδιωτική πρωτοβουλία είναι το κλειδί
Μόλις πριν από λίγες ημέρες διοργανώθηκε με πρωτοβουλία της εταιρείας «ΑΘΛΟΡΓΑΝΩΣΗ Ο.Ε.» με τη συνεργασία και την παρότρυνση του Κέντρου το 1ο Ποδοσφαιρικό Τουρνουά Ελληνο-Ουκρανικής Φιλίας, αφιερωμένο στην Εθνική Εορτή της 25ης Μαρτίου. Οι Έλληνες νέοι που συμμετείχαν σ’ αυτό είχαν την ευκαιρία να ζήσουν αλησμόνητες στιγμές και να γνωρίσουν από κοντά την ομογένεια και τις ανάγκες της, ενώ παράλληλα ενίσχυσαν την ομογένεια και τα σχολεία της με υλικοτεχνική υποδομή. Η ενεργοποίηση και η συνεισφορά του ιδιωτικού τομέα μπορεί και πρέπει να αποτελέσει το κλειδί της συνέχειας.
ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΑΓΓΕΛΑΚΗ