Το μεγάλο μυστικό του Σένγκεν.
Ο «σκοτεινός θάλαμος» της Κατεχάκη και οι ειδικές ηλεκτρονικές κάρτες
ΕΝΑΣ «σκοτεινός θάλαμος» που έχει στηθεί στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης, στο μέγαρο της οδού Κατεχάκη, κρύβει το μεγάλο μυστικό της Συμφωνίας Σένγκεν, η οποία, ως γνωστόν, εξακολουθεί να προκαλεί ποικίλες αντιδράσεις.
Είναι η αίθουσα όπου στεγάζεται το Εθνικό Γραφείο του Σένγκεν, το SIRENE όπως ονομάζεται, από τα αρχικά των αγγλικών λέξεων Supplementary Information Request at the National Entries Αίτημα για Συμπληρωματική Πληροφόρηση στις Θεωρήσεις Εισόδου.
Η πρόσβαση στον θάλαμο του SIRENE, που θεωρείται η κεντρική αρχή διαχείρισης του SIS (Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν), δεν είναι δυνατή ακόμη και για τον υπουργό Δημόσιας Τάξης κ. Γ. Ρωμαίο, ο οποίος μάλιστα απεδέχθη τη σχετική απόφαση καθώς αποτελεί όρο απαράβατο της Συμφωνίας Σένγκεν με το πρόσχημα της διατήρησης της ασφαλείας του συστήματος. Ακόμη και οι χειριστές του συστήματος των ηλεκτρονικών υπολογιστών, προκειμένου να έχουν πρόσβαση στον «σκοτεινό θάλαμο», έχουν εφοδιασθεί με ειδικές ηλεκτρονικές κάρτες.
Τι είναι όμως το SIRENE; Αποτελεί την καρδιά του συστήματος πληροφοριών που καθιερώνει η Συμφωνία Σένγκεν για τη χώρα μας, καθώς ο ρόλος του είναι «να παρέχει διοικητική υποστήριξη και να ελέγχει τη νομιμότητα των καταχωρίσεων». Το Γραφείο αυτό στελεχώνεται από εκπροσώπους των πέντε υπουργείων που εμπλέκονται στην εφαρμογή της Συμφωνίας Σένγκεν (Δικαιοσύνης, Δημόσιας Τάξης, Εξωτερικών, Εμπορικής Ναυτιλίας, Οικονομικών), ενώ η λειτουργία του ελέγχεται από εισαγγελικούς - δικαστικούς λειτουργούς. Ο λόγος είναι προφανής: η τοποθέτηση του δικαστικού κρίνεται ως «ασφαλιστική δικλίδα» για τον έλεγχο της νομιμότητας των καταχωρίσεων.
Οι καταχωρίσεις που εισάγονται στο Σύστημα Πληροφοριών της Συμφωνίας Σένγκεν επαναδιανέμονται μέσω μιας κεντρικής τράπεζας που έχει εγκατασταθεί στο Στρασβούργο σε όλα τα συστήματα των κρατών - μελών. Οι καταχωρίσεις αυτές αφορούν κυρίως θέματα αστυνομικού ενδιαφέροντος που πραγματεύεται η Συμφωνία, όπως η κυκλοφορία προσώπων, τα ναρκωτικά, τα όπλα και τα πυρομαχικά, η παράνομη μετανάστευση, η συνεργασία μεταξύ των αστυνομικών αρχών, η προστασία της ιδιωτικής ζωής και οι τηλεπικοινωνίες.
Τα μέτρα αστυνομικού ενδιαφέροντος εξειδικεύονται στη Σύμβαση Εφαρμογής της Συμφωνίας Σένγκεν που υπεγράφη στις 19 Ιουνίου 1990 από τα κράτη - μέλη· η Ελλάδα, ως γνωστόν, προσχώρησε στη Συνθήκη στις 6 Νοεμβρίου 1992. Τα μέτρα αυτά είναι τα εξής: πρώτον, θα πραγματοποιούνται έλεγχοι στα εθνικά συνοριακά σημεία των χωρών που υπέγραψαν τη σύμβαση μόνο όταν είναι αναγκαίοι για την ασφάλεια της χώρας - μέλους· δεύτερον, η εθνική κυριαρχία θέμα που ήλθε προς συζήτηση και στη Βουλή από τον εκπρόσωπο του ΚΚΕ, όπως θα ενθυμείσθε, προκειμένου να στοιχειοθετήσει την άποψή του ότι για την κύρωσή της απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία προβλέπεται ότι θα είναι σεβαστή στο θέμα των ελέγχων που πραγματοποιούνται στο εσωτερικό της χώρας - μέλους για διαφόρους λόγους από τις αρμόδιες υπηρεσίες· τρίτον, θα εφαρμόζεται κοινός έλεγχος στη διακίνηση των αλλοδαπών (καταλαμβάνουν και τη «μερίδα του λέοντος» των 142 άρθρων της Σύμβασης)· τέταρτον, καθιερώνεται ομοιόμορφη (κοινή) θεώρηση εισόδου (visa) των αλλοδαπών στο έδαφος της επικράτειας των χωρών - μελών· πέμπτον, εισάγεται κοινή πολιτική σε θέματα ασύλου και διακίνησης αλλοδαπών, χωρίς ωστόσο να θίγονται οι διεθνείς συμβάσεις, όπως είναι π.χ. η Σύμβαση της Γενεύης· έκτον, καταρτίζονται κοινοί κατάλογοι ανεπιθύμητων αλλοδαπών· έβδομον, καταρτίζεται κοινό εγχειρίδιο, όπως π.χ. το αλήστου μνήμης Εγχειρίδιο του Καλού Μαθητή, για τους υπαλλήλους των κρατών - μελών που ασχολούνται με την άσκηση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, με σκοπό την κατ' ενιαίο και αποτελεσματικό τρόπο εκτέλεση της αποστολής τους· όγδοον, επιβάλλεται η δικαστική, αστυνομική και τελωνειακή συνεργασία για την πρόληψη και την καταστολή της εγκληματικότητας· ένατον, και το κυριότερο, εγκαθίσταται και τίθεται σε λειτουργία το Σύστημα Πληροφοριών της Συνθήκης Σένγκεν.
Τα συναρμόδια υπουργεία που κλήθηκαν, εδώ και ένα χρόνο περίπου, να εφαρμόσουν στην πράξη αυτά τα μέτρα είναι τα υπουργεία Δικαιοσύνης, Δημόσιας Τάξης, Οικονομικών, Εμπορικής Ναυτιλίας και Εξωτερικών. Στο υπουργείο Εξωτερικών έχει ήδη δημιουργηθεί ειδική «Διεύθυνση Σένγκεν» που έχει αποστολή της τον καλύτερο συντονισμό των εμπλεκόμενων φορέων ώστε να τεθεί σε πλήρη εφαρμογή η Συμφωνία τον ερχόμενο Οκτώβριο. Οσον αφορά το υπουργείο Δημόσιας Τάξης, που, όπως είναι φυσικό, θα έχει και την κύρια επιχειρησιακή ευθύνη εφαρμογής στην πράξη της Συμφωνίας, έχει συσταθεί ένα ειδικό τμήμα στη Διεύθυνση Διεθνούς Αστυνομικής Συνεργασίας, όπου υπάγεται και το εθνικό τμήμα του Συστήματος
Πληροφορικής της Συμφωνίας Σένγκεν, μέσω του οποίου πραγματοποιούνται και οι καταχωρίσεις. Το κόστος του προγράμματος του Συστήματος Πληροφοριών της Συμφωνίας Σένγκεν που έχει εγκατασταθεί στο μέγαρο της λεωφόρου Κατεχάκη ανήλθε σε 520 εκατ. δρχ., ποσό το οποίο εκταμιεύθηκε από τα εμπλεκόμενα υπουργεία σε ποσοστό 20% από το καθένα. Η κατανομή των πόρων λοιπόν υπήρξε δίκαιη.
Μετά την επικύρωση της Συμφωνίας Σένγκεν από τη Βουλή, το εθνικό σύστημα πληροφοριών έχει τεθεί σε κανονική λειτουργία. Εχει ήδη καθορισθεί και το «είδος» των καταχωρίσεων στο σύστημα, ενώ παρέχεται η ευχέρεια οι καταχωρίσεις να αλλάζουν κάθε πέντε λεπτά.
Οι καταχωρίσεις για πρόσωπα και πράγματα αποτελούν και το «κλειδί» της όλης υπόθεσης. Σύμφωνα με απόφαση του Εθνικού Γραφείου SIRENE, από το υπουργείο Δικαιοσύνης καταχωρίζονται οι αναζητήσεις προσώπων για σύλληψη με σκοπό την έκδοση, καθώς επίσης και «ανακοινώσεις του τόπου διαμονής ή κατοικίας προσώπων που καλούνται να εμφανισθούν ενώπιον των δικαστικών αρχών στα πλαίσια ποινικής διαδικασίας για να καταθέσουν ως προς τα γεγονότα για τα οποία διώκονται ή των προσώπων που αποτελούν αντικείμενο κοινοποίησης μιας δικαστικής απόφασης ή κλήσης προς εμφάνιση προκειμένου να εκτίσουν στερητική της ελευθερίας ποινή». Η Διεύθυνση Κρατικής Ασφαλείας καταχωρίζει τους ανεπιθύμητους αλλοδαπούς, πληροφορίες για πρόσωπα που χρίζουν ειδικού ελέγχου και διακριτικής παρακολούθησης, πυροβόλα όπλα και διαβατήρια προκειμένου να κατασχεθούν ή να χρησιμοποιηθούν ως αποδεικτικό στοιχείο σε ποινική διαδικασία. Η Διεύθυνση Δημόσιας Ασφαλείας καταχωρίζει τους ενηλίκους και ανηλίκους εξαφανισθέντες, στοιχεία για οχήματα που απασχολούν τη Δικαιοσύνη, άδειες οδήγησης και τραπεζογραμμάτια. Πάντως, όπως ελέχθη, δεν θα καταχωρισθούν προς το παρόν(;) ταυτότητες, καθόσον αυτή είναι η ως σήμερα ακολουθητέα τακτική.
Εκτιμάται ότι οι καταχωρίσεις που θα πραγματοποιηθούν στο SIS θα είναι υποπολλαπλάσιες των καταχωρίσεων που ήδη υπάρχουν σε εθνικό επίπεδο, επειδή τα κριτήρια εισαγωγής στο σύστημα θεωρούνται αυστηρότερα και περιοριστικά εξάλλου υπάρχουν και λόγοι εθνικής ασφαλείας. [Ειρήσθω εν παρόδω, οι εθνικές λίστες υπόπτων διατηρούνται σε ισχύ και μετά την εφαρμογή της Συνθήκης Σένγκεν. Οσον αφορά τα πρόσωπα, καταχωρίζονται μόνο αυτά που έχουν καταδικασθεί τελεσιδίκως για κακουργηματικές πράξεις, καθώς και αυτά που είναι ύποπτα τέλεσης νέων εγκληματικών πράξεων. Υπάρχει όμως ένα σκοτεινό αν όχι σατανικό σημείο: με ποια κριτήρια θα επιλέγονται τα πρόσωπα που «είναι ύποπτα τέλεσης νέων εγκληματικών πράξεων»;]
Τα στοιχεία που καταχωρίζονται ως προς τα πρόσωπα είναι τα εξής: το επώνυμο και το όνομα, ενώ κατά περίπτωση καταγράφεται και το ψευδώνυμο· τα ιδιαίτερα αναλλοίωτα φυσικά χαρακτηριστικά· το πρώτο γράμμα του δεύτερου ονόματος· η ημερομηνία και ο τόπος γέννησης· το φύλο, δηλαδή άρρεν ή θήλυ διευκρινίζεται επαρκώς· η ιθαγένεια· η ένδειξη ότι τα εν λόγω πρόσωπα οπλοφορούν· η ένδειξη ότι τα εν λόγω πρόσωπα έχουν προβεί σε πράξεις παράνομης βίας· ο λόγος καταχώρισης· τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν.
Ωστόσο παρέχεται η ευχέρεια σε κάποιο από τα συμβαλλόμενα μέρη να αποσύρει κάποια καταχώριση εφόσον κρίνει ότι συντρέχουν λόγοι εθνικού συμφέροντος, ενώ η καταχώριση των προσώπων υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο όχι μόνο κατά τη διαδικασία καταχώρισης που απαιτεί την παρουσία δικαστικού αλλά και από την ενεργοποίηση της αρμόδιας επιτροπής που προβλέπεται στον νόμο περί Προστασίας Επεξεργασίας Προσωπικών Δεδομένων. Μάλιστα, αν κάποιος κρίνει ότι αδίκως το όνομά του συμπεριελήφθη στη «λίστα Σένγκεν», έχει την ευχέρεια να προσφύγει στη Δικαιοσύνη απαιτώντας ακόμη και αποζημίωση. Τα μέτρα ασφαλείας
ΕΝΑ κρίσιμο ερώτημα στο οποίο επιδιώκουν να δώσουν απάντηση οι επιτελείς των υπουργείων που είναι αρμόδιοι για την εφαρμογή στην πράξη της Συμφωνίας Σένγκεν είναι η κατοχύρωση της ασφαλείας του συστήματος. Το άρθρο 102 της Σύμβασης ορίζει ρητώς ότι τα συμβαλλόμενα μέρη μπορούν να χρησιμοποιούν τα δεδομένα «μόνο για τους αντίστοιχους σκοπούς κάθε καταχώρισης», ενώ προσθέτει ότι κάθε μετάβαση από τον έναν τύπο καταχώρισης σε κάποιον άλλον «πρέπει να αιτιολογείται από την ανάγκη αποτροπής επικείμενης σοβαρής απειλής για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια, για σοβαρούς λόγους ασφαλείας του κράτους ή για την πρόληψη αξιόποινης πράξης».
Από την άλλη πλευρά, έχουν ληφθεί μια σειρά πρόσθετα μέτρα. Ετσι, π.χ., τόσο στον «σκοτεινό θάλαμο» του υπουργείου Δημόσιας Τάξης όσο και στις αίθουσες των μεθοριακών σταθμών όπου θα στεγάζονται τα τερματικά δεν επιτρέπεται η είσοδος παρά μόνο στα εξουσιοδοτημένα πρόσωπα. Επιπλέον, το πρόγραμμα που έχει δοκιμασθεί ήδη στην πράξη παρέχει την ευχέρεια ελέγχου χρήσεως.
Ο έλεγχος αυτός επιτυγχάνεται με δύο τρόπους: ο πρώτος αφορά την ύπαρξη ειδικού κωδικού για κάθε χρήση προκειμένου να εισέλθει στο σύστημα και ο δεύτερος είναι η ένδειξη στην οθόνη των κομπιούτερ ειδικής κάρτας στην οποία δεν αναγράφονται μόνο τα στοιχεία της καταχώρισης αλλά και η «ταυτότητα» του χρήστη.
Δ. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
tovima.gr